Het waren geen klinkers die de pro-Palestijnse demonstranten vorige week uit het plaveisel trokken. Ouderwetse klinkers wegen zo’n 3,5 kilo per stuk, betonklinkers zelfs 4. De stenen van het Binnengasthuisterrein wogen 2,6 kilo en die van het Roeterseiland maar 2,2. Niet heel veel dus, maar nog altijd te veel om er ver mee te kunnen gooien. Een filosofiestudent, moe van het discussiëren en argumenteren, was er nog geen acht meter ver mee gekomen.
Bedenk: handgranaten, waarmee uit zelfbescherming minstens 25 meter moet worden gehaald, wegen nooit meer dan 800 gram en meestal niet eens 500 g.
Zo probeert de amateuronderzoeker zicht te krijgen op de waarheid. De stapels stenen die op het Roeterseiland tussen de koepeltentjes lagen waren niet bedoeld om er de politie mee te bestoken. Het was barricademateriaal. Het nogal Amerikaans vormgegeven Spa-, bananen- en maandverbandprotest van de studenten raakte uiteindelijk in de greep van pijnlijke vernielzucht maar was naar Amsterdamse maatstaven tamelijk kalm. Politie en betogers traden terughoudend op. De stad stond niet in lichterlaaie, er werd niet hysterisch geschreeuwd en de studenten liepen geen gevaar voor eigen lijf.
Wie wil weten hoe excessief politiegeweld en excessief demonstrantengeweld eruitzien moet bij YouTube wat video’s bekijken van het oproer dat tussen 1969 en 1982 in Amsterdam woedde. Kies je het verslag van de Nieuwmarktrellen uit 1975, dan krijg je de stem van Philip Bloemendal er gratis bij. Negeer de speksteenpoederspuitende gevechtswagen nr. 3 en bezie de stenenregen waarmee de waterwerpers werden ontvangen. Wagens van de GGD reden af en aan, zag Bloemendal. Die stenen, FYI, werden ter plekke bereid uit de klassieke betonnen stoeptegels die wonderlijk makkelijk braken als je ze tegen een trottoirband gooide. Dit soort tegels is nagenoeg uit het stadscentrum verdwenen.
Excessieve hoeveelheid traangas
Let vooral ook op de excessieve hoeveelheid traangas die in 1975 werd ingezet. Na wat trial-and-error tijdens de Maagdenhuisbezetting (1969), waarbij het gas aanvankelijk vooral in de bezette ruimtes zelf werd gebracht, had de politie de inzet van traangas aardig in de vingers gekregen. Ook hierin waren de VS bij de beteugeling van rassenrellen en Vietnamprotesten voorgegaan. Zelfs hadden de Amerikanen vanaf eind 1962 traangas (CN en CS en later ook DM, adamsiet) gebruikt om de Vietcong uit zijn tunnels te verdrijven hoewel het Protocol van Genève van 1925 de inzet van alle soorten gas in oorlogen verbood.
Maar de Amerikanen vonden dat de ‘onschuldige’ riot control agents (RCA’s) niet onder het protocol vielen. Bovendien hebben ze het Genève-protocol pas in 1975 geratificeerd. Ze hadden hun handen vrij.
Het veel strengere en uitgebreidere verdrag tegen chemische wapens (CWC) van 1993 noemt de ‘riot control agents’ heel expliciet, inclusief een definitie en de verplichting om per land bekend te maken hoeveel men ervan bezit en verbruikt. Het verdrag heeft die vreemde situatie gecreëerd waarin het gebruik van traangas tegen burgers wordt toegestaan en dat tegen militairen uitdrukkelijk wordt verboden. De reden is dat militair gebruik van traangas makkelijk verkeerd wordt begrepen en tot een gruwelijke escalatie kan leiden.
Vorige week, als de lezer even mee wil over dit bruggetje, vorige week kwam er intrigerend nieuws uit die andere oorlog, de oorlog die de studenten nog steeds niet hebben ontdekt. Out of the blue meldde het Amerikaanse State Department dat het had vastgesteld dat de Russen in strijd met het verdrag tegen chemische wapens chloorpikrine en ook riot control agents hadden ingezet tegen Oekraïense strijdkrachten en dat dit geen geïsoleerde incidenten waren geweest. Chloorpikrine ís een RCA.
Heel hoge concentratie
Hoe, waar en wanneer de stoffen waren ingezet zeiden de Amerikanen er niet bij. De verstokte twitteraar ontving al sinds december berichten over het gebruik van chloorpikrine en CN. Meer of minder officiële Oekraïense woordvoerders beschreven de gassen elke keer gemakshalve als dodelijk, maar dat zijn ze alleen in heel hoge concentratie. Blootstelling aan ammoniak kan ook dodelijk zijn.
De OPCW, de organisatie die toeziet op naleving van het CWC, heeft een lange lijst van documenten waarin Oekraïne en Rusland elkaar betichten van de inzet van chemische wapens. Opvallend is dat Oekraïne de OPCW nog steeds niet om een officieel onderzoek gevraagd heeft. Dat is bij uitstek de taak van de OPCW en het zou een mooie test voor het functioneren van het wapenverdrag zijn. Voorlopig is het het beste het Russische wangedrag als onbewezen te beschouwen.
Natuurlijk heeft Rusland de schijn tegen. Het land laat veel internationale verdragen los, gebruikte novitsjok tegen Navalny en de spion Skripal en associeerde zich met Syrië dat chloor en zenuwgas inzette tegen de eigen bevolking. Experts op het gebied van chemische oorlogvoering denken met bezorgdheid terug aan het jaar 2002 toen Russische militairen een mengsel van carfentanil en remifentanil in het Moskouse Doebrovka-theater pompten om er een eind te maken aan een gijzeling. 132 gijzelaars kwamen erbij om. Viel dit nog onder ‘riot control’ of was het oorlogsvoering?
En hoe waren de Russen op het idee gekomen om verdovende fentanyl-derivaten in te zetten? Daar valt wel een slag naar te slaan. Misschien gaf Israël het voorbeeld, dat land bezat een omvangrijk programma voor de ontwikkeling van chemische wapens. Vast staat dat de Mossad in 1997 probeerde een eind te maken aan het leven van Khaled Meshal door hem levofentanil in het oor te spuiten. Meshal was politiek leider van Hamas en verbleef op dat moment in Amman. De aanslag mislukte, de Mossad-agenten werden gegrepen en Israël werd gedwongen tegengif te leveren. Meshal heeft Hamas nog twintig jaar kunnen leiden.
