Te koop: een plekje op de auteurslijst van een wetenschappelijk artikel

Fuck Israël stond nog in krijt, Free Palestine had hij al ingekleurd met een spuitbus. Nietsvermoedend stond graffitispuiter Niels Bakkerus afgelopen zondag tegen het middenuur op zijn trapje, toen twee politiebusjes over het fietspad naderden.

Bakkerus stond in De Berenkuil, een verkeersplein aan de ring van Eindhoven. Boven is bestemd voor auto’s, beneden op de rotonde rijden fietsers en lopen voetgangers. De wegen doorkruisen een openluchtmuseum van pieces, zoals graffiti-werken in de scene worden genoemd. Het is sinds 1997 de grootste gedoogplek voor graffiti in Nederland. Politie komt er niet – normaal gesproken.

Al de helft van zijn leven maakt Bakkerus muurschilderingen. In Eindhoven verfraaide hij het straatbeeld met muurschilderingen voor PSV bij het Philips Stadion en, tegenover het stadhuis, een om tachtig jaar vrijheid te vieren. Hij spuit maandelijks graffiti in de Berenkuil, altijd zonder problemen.

Het was zijn veertigste verjaardag, maar Bakkerus had een paar uurtjes over, dus ging hij afgelopen zondag met zijn trapje, zwarte verf en lichtblauwe spray aan de slag.

Ik ga erover nadenken

„Ik ga ermee door”, zei Bakkerus tegen de twee agenten die hem aanspraken en zijn identiteit noteerden. De politie had een melding gekregen „dat iemand opruiende teksten” in de Berenkuil aan het aanbrengen was, laat een woordvoerder schriftelijk weten. De agenten verdwenen, maar kwamen een kwartiertje later weer terug. Fuck Israël moest verdwijnen. Volgens een woordvoerder had de politie dat besloten in overleg met de chef van dienst, tevens hulpofficier van justitie. „Ik ga erover nadenken”, zei Bakkerus en hij spoot stoïcijns door.

Toen arriveerde volgens Bakkerus een derde busje en volgde „een heftige discussie”. De leus was zijn uiting van artistieke vrijheid en vrijheid van meningsuiting, maar hij vond het „toch best wel indrukwekkend” dat er inmiddels drie politieauto’s achter hem stonden.

Bakkerus ging twijfelen, vertelt hij woensdag op dezelfde plek aan NRC. Hij was er wel klaar mee, bij de derde politieauto die zondag. Met een roller zwarte verf ging hij over een aantal letters heen. Nu stond er F___ I_ra_l, Free Palestine. Toen kwam volgens Bakkerus een vierde busje, waarna hij met zijn roller Fuck helemaal weghaalde en gefrustreerd naar huis ging.

Dries van Agt

Bakkerus is al lang begaan met de Palestijnen. Als kind sprak hij erover met oud-premier Dries van Agt (CDA), een neef van zijn opa en pleitbezorger van de Palestijnse zaak. Als twintiger won hij een ontwerpwedstrijd van United Civilians for Peace (UCP), een samenwerkingsverband van Nederlandse ngo’s die campagnes tegen Israël voeren. Op kosten van UCP mocht hij afreizen naar een dorpje nabij Jeruzalem en een graffitiwerk aanbrengen op de door Israël gebouwde, illegale afscheidingsmuur door Palestijns gebied.

Bakkerus is geen prototype activist, vindt hijzelf. „Demonstreren met allemaal gelijkgestemden” vindt Bakkerus „preaching to the choir”.

Dit, graffiti spuiten, is zijn manier om zich te uiten.

Weken geleden was zijn oog gevallen op de vrijstaande muur aan de rand van de Berenkuil, zichtbaar van boven voor automobilisten en „in your face” voor passerende fietsers en voetgangers. Juist op deze plek, bekend om abstracte graffiti met extreme typografie, wilde Bakkerus „een kraakheldere, strakke boodschap” neerzetten.

Op zo’n moment proberen we in gesprek te gaan hoe iemand alsnog zijn statement kan maken, zonder aanstootgevende teksten te gebruiken

Aanstootgevend

Het aanbrengen van een boodschap als die van Bakkerus is „op zichzelf niet strafbaar”, laat een woordvoerder van de politie donderdag per mail weten. „Echter kan de tekst wel aanstootgevend en beledigend overkomen. Op zo’n moment proberen we in gesprek te gaan hoe iemand alsnog zijn statement kan maken, zonder aanstootgevende teksten te gebruiken.”

Dat er zondag vier busjes zijn uitgerukt om Bakkerus aan te spreken, kan volgens de woordvoerder kloppen. „Het verzoek was om de tekst te verwijderen” en „eenheden rijden vervolgens langs om te controleren of hier aan is voldaan”.

Het zat Bakkerus niet lekker dat hij zijn punt niet had kunnen maken. Hij raadpleegde advocaat Willem Jebbink, die vaker activisten bijstaat. Fuck Israël is volgens Jebbink niet opruiend, laat hij per mail aan NRC weten, omdat het geen oproep is tot het plegen van een strafbaar feit of geweld tegen het openbaar gezag.

Beledigend is de uitspraak volgens advocaat Jebbink ook niet. Hij verwijst naar het roepen van „Fuck de koning, fuck de koningin, fuck het koningshuis” waarvoor zijn toenmalige cliënt Abdul Kasim Al-Jaberi in 2014 bij een betoging tegen Zwarte Piet werd gearresteerd. Die uitspraak werd door het OM als niet beledigend beoordeeld en de zaak werd geseponeerd. Dat Bakkerus is aangesproken op zijn boodschap is volgens advocaat Jebbink „een beschamende en intimiderende inbreuk op de vrijheid van meningsuiting”.

Grijs vlak

Gesterkt door het advies van de advocaat stond Bakkerus woensdag gespannen op zijn trapje, voor poging twee. Dit keer kwamen er geen agenten. Fietsers staken hun duim op, klapten en stopten om foto’s te maken. Binnen een kwartier viel er Fuck Israël, Free Palestine te lezen. Dit keer zou het wel blijven staan – dacht hij.

Een dag later liet Bakkerus rond half drie ‘s middags zijn hond uit en zag hij dat de graffiti inderdaad nog intact is. Maar twee uur later is er alleen een groot grijs vlak te zien, zo stelt NRC vast.

Zoom in

Vijf minuten later ziet de kunstenaar het met eigen ogen, vanaf zijn racefiets. „Nou, mooie boel”, verzucht hij, met een glimlach van verbazing. Het liefst zou hij dezelfde woorden meteen terugspuiten, maar daar heeft hij donderdagavond geen tijd voor, hij vertrekt naar Berlijn. Toch gaat hij gelijk zijn spullen halen.

Wie zijn tekst overgeschilderd heeft? Voordat Bakkerus terug is met zijn spullen, laat een woordvoerder van de gemeente Eindhoven desgevraagd aan NRC weten dat zij de tekst heeft overgeschilderd: „Omdat we melding hebben ontvangen dat deze uiting als aanstootgevend wordt ervaren.”

Bakkerus, die ook opdrachten voor de gemeente heeft gedaan, zegt eenmaal terug bij de muur: „De ge-fucking-meente. Sjongejonge. Ze hadden toch even kunnen bellen?” Snel zet Bakkerus een, zo benadrukt hij, tijdelijke boodschap op de muur: „What they erase is what you need to see.” Wat ze uitwissen is wat je moet zien.

Delen

Mail de redactie