De Nederlandse staat heeft zo’n 900 miljoen euro uitgekeerd aan obligatiehouders van de in 2013 genationaliseerde bank en verzekeraar SNS Reaal. Daar heeft demissionair minister Steven van Weyenberg (Financiën, D66) de Tweede Kamer donderdag over geïnformeerd. De Hoge Raad bepaalde vorig jaar in april al dat mensen met obligaties die hun investering door de nationalisering kwijtraakten, gecompenseerd moesten worden.
In juni van vorig jaar heeft het ministerie van Financiën een aanvraagloket geopend, waar afgelopen zomer ongeveer 5.100 aanvragen werden beoordeeld. 99 procent werd gehonoreerd. De ongeveer 900 miljoen bestaat uit twee delen: iets meer dan 700 miljoen aan schadeloosstelling, en 200 miljoen aan rente over het uit te keren bedrag sinds 2013. Na de betaling is het proces van schadevergoeding „afgerond”, schrijft het ministerie.
In 2013 werden SNS Reaal en SNS Bank genationaliseerd, omdat de vastgoedtak van de verzekeraar en bank, Property Finance, het bedrijf in de problemen bracht. De interventiewet stond het kabinet toe om in te grijpen. Aandeelhouders kregen geen vergoeding, omdat hun belegging niets meer waard zou zijn, maar via rechtszaken probeerden ze toch tegemoetkoming af te dwingen. Bij het bericht over de uitkering van de schadevergoeding van het ministerie van Financiën wordt vermeld dat er sinds 2013 „belangrijke stappen zijn gezet” om te voorkomen dat de belastingbetaler nog eens voor de kosten van falende banken moet opdraaien.
Lees ook Deskundigen alsnog zeer kritisch op nationalisatie SNS Reaal
Het Openbaar Ministerie vervolgt 57 verdachten voor hun aandeel in de ongeregeldheden tijdens en na de Eredivisiewedstrijd tussen FC Utrecht en Go Ahead Eagles van mei dit jaar. Het merendeel van de verdachten zijn aanhanger van FC Utrecht, drie van de verdachten zijn minderjarig.
De onrust begon al tijdens de wedstrijd, toen van beide kanten vuurwerk werd gegooid. Toen FC Utrecht de wedstrijd verloor, betraden aanhangers van de club het veld in een poging het uitvak vol fans uit Deventer te bereiken. Ook buiten het stadion ging het geweld door, waarbij de Mobiele Eenheid onder meer werd bekogeld met stenen, putdeksels en fietsen. Zij losten onder meer waarschuwingsschoten om de situatie onder controle te krijgen. Als straf speelde FC Utrecht de eerste wedstrijd na de onlusten zonder publiek.
In de dagen na de onlusten werd een groot onderzoek gestart om de relschoppers te identificeren. Onder meer op het televisieprogramma Opsporing Verzocht werden beelden vertoond, waarna meerdere verdachten zich meldden. De betrokkenen worden vooral verdacht van openlijke geweldpleging, maar enkelen worden ook verdacht van zware mishandeling.
Volgens het OM is een deel van de verdachten eerder veroordeeld. Een ander deel ontkent of weigert mee te werken aan het onderzoek. Zij moeten zich oor de rechter verantwoorden. De rest wordt opgeroepen voor een hoorzitting van het OM eind dit jaar of begin volgend jaar. Daarbij legt de officier van justitie een straf op en kan een verdachte beslissen daarin mee te gaan of de zaak alsnog aan een rechter voor te leggen.
Opnieuw zijn er problemen bij uitkeringsinstantie UWV aan het licht gekomen via de media. AD en EenVandaagonthulden maandag dat aanvragen van langdurig zieke of gehandicapte jongeren voor een Wajong-uitkering vaak verkeerd beoordeeld zijn. Als gevolg van die verkeerde beoordelingen hebben mogelijk duizenden kwetsbare jongeren geen of een onjuiste uitkering ontvangen. In september kwamen na publicaties van AD ook al fouten naar buiten rond de WIA-uitkeringen.
1 Hoe vaak gaat het mis bij aanvragen voor de Wajong-uitkering?
Uit de publicaties van AD en EenVandaag blijkt dat sinds 2017 veel fouten worden gemaakt bij beoordelingen van aanvragen voor een Wajong-uitkering. Daarbij wordt door een verzekeringsarts en een arbeidsdeskundige beoordeeld of en in welke mate de aanvrager nog in staat is te werken. Uit een interne steekproef van eerder dit jaar bleek slechts iets meer dan de helft van de 110 onderzochte beoordelingen te kloppen. Tenminste 10 procent van de aanvragen bleek onjuist beoordeeld. Voor de rest van de aanvragen was dat niet vast te stellen en is de kans dus aanwezig dat het fout is gegaan.
In een interne rapportage erkent het UWV dat er „met enige regelmaat” fouten worden gemaakt. Om hoeveel verkeerde beoordelingen het gaat is niet duidelijk, maar gezien het aantal mensen met een Wajong-uitkering is het vermoedelijk geen geringe groep. Een medewerker van het UWV zegt tegen AD: „Met dit soort percentages zouden in de organisatie alle alarmbellen af moeten gaan.”
2 Hoeveel mensen zijn er met een Wajong-uitkering en wat zijn de gevolgen voor hen?
Afgelopen jaar ontvingen ruim 245.000 mensen een Wajong-uitkering. Als Wajongers, zoals de ontvangers van de uitkering genoemd worden, een onjuiste beoordeling krijgen, kunnen de gevolgen enorm zijn. Niet alleen brengt het hen in financiële nood, maar vaak zorgt de bijkomende stress ervoor dat ze ook op andere manieren in hun leven vastlopen.
De regels rond het aanvragen van een Wajong-uitkering zijn de afgelopen vijftien jaar tot tweemaal toe aangescherpt in het kader van bezuinigingsmaatregelen waarmee de overheid probeerde meer mensen aan het werk te krijgen.
Waar eerdere regelingen vooral gericht waren op inkomensondersteuning en minder op re-integratie op de arbeidsmarkt, krijgen sinds 2015 alleen jongeren tussen achttien en dertig jaar die nooit meer kunnen werken een Wajong-uitkering. Als zieke of gehandicapte jongeren wel enig ‘arbeidsvermogen’ hebben, zijn ze aangewezen op de Participatiewet, waarmee gemeenten sinds 2015 mensen richting werk moeten bewegen.
3 Wat kunnen mensen doen als ze een verkeerde beoordeling ontvangen?
Als mensen het niet eens zijn met een beoordeling van het UWV en die willen aanvechten, zijn ze veroordeeld tot lange juridische procedures. Dat zegt advocaat Michiel Slot, die gespecialiseerd is in beroepszaken tegen het UWV. Eerst is er de mogelijkheid tot bezwaar bij het UWV. Als dat geen resultaat oplevert, volgt vaak de gang naar de rechter. „Je bent zo jaren verder, en het kwartje valt uiteindelijk vaak de verkeerde kant op”, aldus Slot, die zegt vaak met een „rigide rechtspraak” te maken te krijgen. De Centrale Raad van Beroep, die hogerberoepszaken in het sociale zekerheidsrecht behandelt, is in zijn ervaring vaker geneigd met de bezwaarmaker mee te gaan. Maar dat kan dus jaren duren.
4 Er waren laatst toch ook al problemen met uitkeringen bij het UWV?
Dat klopt. In september kwamen fouten bij een andere uitkering die het UWV toewijst naar buiten via AD-publicaties. Uitkeringen via de WIA (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen), voor mensen die langer dan twee jaar ziek zijn en deels of helemaal niet meer kunnen werken, bleken jarenlang verkeerd verstrekt. Hoeveel mensen jarenlang een te lage of te hoge uitkering kregen wordt onderzocht, maar het gaat vermoedelijk om tienduizenden gevallen. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, waar het UWV als zelfstandig bestuursorgaan onder valt, bereidt een hersteloperatie voor.
5 Hoe heeft het UWV gereageerd op de publicaties?
Net als toen de fouten met de WIA naar buiten kwamen, erkent het UWV dat er fouten zijn gemaakt en zegt het vooral te hebben gefocust op het terugdringen van de grote achterstanden bij het beoordelen van aanvragen. Dat de kwantiteit boven kwaliteit gegaan is, heeft nu dus mogelijk opnieuw verstrekkende gevolgen.
Afgelopen zomer stelde de uitkeringsinstantie overigens al dat de regels rond de Wajong-uitkering te ingewikkeld zijn en pleitte ze ervoor om de uitkering te verhogen tot het sociaal minimum. UWV-bestuurder Nathalie van Berkel zei toen tegen de NOS dat „de letter van de wet soms in de weg [zit] om te doen waar de wet eigenlijk voor bedoeld is.”
Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, NSC) liet de afgelopen maanden herhaaldelijk weten dat fouten zoals die bij WIA-uitkeringen aan het licht kwamen niet in dezelfde mate bij andere uitkeringen speelden. Of dat klopt valt te bezien. Vermoedelijk later deze week informeert de minister de Tweede Kamer over een aangekondigde hersteloperatie rond de fouten met de WIA-uitkeringen. Daarin zal hij ook ingaan op problemen met andere uitkeringen zoals de Wajong.
„Dit is een beslissend moment”, waarschuwde Senegals premier Ousmane Sonko zijn aanhang voor het weekend. Acht maanden zijn verstreken sinds de grootste politieke opschudding die het land in tijden zag, met de verkiezing van Bassirou Diomay Faye (44) tot president en de benoeming van zijn mentor Sonko (55) tot premier. Dat waren „belangrijke” gebeurtenissen benadrukte die laatste. „Maar niet genoeg.”
Voor hun beloofde „radicale breuk” met het oude systeem en hervormingen van ’s lands instituties en rechtspraak was meer nodig: het parlement.
Na verkiezingen afgelopen zondag is ook dat nu in handen van de partij Pastef – Les Patriotes, die een jaar geleden nog door de toenmalige regering werd opgedoekt. Honderden leden, onder wie Faye en Sonko, werden toen nog maandenlang werden vastgezet. De officiële uitslag van de parlementsverkiezingen was maandagmiddag nog niet bekend, maar hun partij lijkt af te stevenen op een absolute meerderheid in het 165-koppige parlement.
Lees ook
Senegalezen vochten voor hun democratie – en wonnen
Patstelling
Daarmee is de machtsovername door het duo Faye en Sonko compleet. Veel Senegalezen hopen nu dat zij vaart zullen maken om de grote problemen aan te pakken die het land teisteren. Waaronder inflatie, een schuldencrisis en een werkloosheid van ruim 20 procent.
Daar kwam de afgelopen maanden nog niet veel van terecht, mede door een patstelling in het parlement dat nog in handen was van de oppositie – met name de partij van voormalig president Macky Sall. Die partij blokkeerde meerdere voorstellen, waaronder het opheffen van een tweetal adviesraden waarmee Faye en Sonko de publieke uitgaven wilden drukken.
Sonko weigerde op zijn beurt zijn regeringsprogramma te presenteren, volgens de oppositie om zo een motie van wantrouwen te ontlopen. In september werd die motie alsnog ingediend. Kort daarop ontbond Faye het parlement en riep nieuwe verkiezingen uit.
Begrotingstekort
Het parlement was niet Fayes en Sonko’s enige probleem. Direct na hun aantreden gaf president Faye opdracht om de overheidsfinanciën tegen het licht te houden. Uit de audit die zij daarop presenteerden, bleek dat Senegals schuld en begrotingstekort veel groter zijn dan de vorige regering had gerapporteerd. Zo was het tekort eind 2023 niet 5,5 procent van het bruto nationaal product, maar ruim 10 procent. Hierdoor ligt een steunprogramma van het IMF à 1,8 miljard euro momenteel stil.
„Het regime dat wij hebben vervangen, heeft gelogen tegen het land en gelogen tegen onze partners door cijfers te vervalsen,” sneerde Sonko tegen journalisten. Oud-president Sall, die sinds de verkiezingen in maart in Marokko woont, ontkent dit en waarschuwde dat onder Sonko en Faye Senegals economie „naar de hel zou afglijden”. Daarbij wees hij onder meer naar hun belofte om grote contracten met internationale bedrijven voor olie- en gaswinning in het land te herzien.
De rivaliteit tussen oud-president Sall en de huidige premier Sonko, een oud-belastinginspecteur die met zijn anti-corruptieprogramma massaal jongeren achter zich kreeg, stortte Senegal de afgelopen jaren in een diepe politieke crisis. Meermaals kwam het tot dodelijke rellen, waarbij tientallen pro-Sonko-demonstranten omkwamen. Sonko zelf werd het mikpunt van allerlei juridische procedures.
Lees ook
‘Plan B’ is nu president van Senegal: ‘een historisch moment’
‘Geen wraakpolitiek’
Dat leidde ertoe dat niet hij, maar zijn rechterhand Faye in maart op het stembiljet stond voor de presidentsverkiezingen, met als slogan „Diomaye (Faye) is Sonko en Sonko is Diomaye”. Het duo beloofde „geen wraakpolitiek” te zullen voeren en „het recht” leidend te maken. Waar de bedachtzame Faye zich sindsdien als diplomatiek staatsman presenteert, is premier en partijleider Sonko nog even fel als voorheen.
Zo riep hij zijn aanhang vorige week toch op „wraak” te nemen, nadat hun campagnekaravaan was aangevallen door die van de oppositie. De premier kwam daar snel weer op terug, maar toen klonk al stevige kritiek. En niet voor het eerst.
Burgerrechtenbeweging Y’en A Marre (het is genoeg) zag zich vorige maand „genoodzaakt” een persconferentie te geven na de arrestatie van twee journalisten die de audit van Senegals schuldenlast in twijfel trokken, en een oppositiepoliticus. „Na alles waar de bevolking [onder Macky Sall] onder heeft geleden, hadden we niet gedacht hier nu weer te staan”, zei hun voorman gepijnigd.
Confrontatie
Alle kritiek heeft de populariteit van Sonko en zijn partij niet geschaad, laat ook de uitkomst van de parlementsverkiezing zien. „Er is geen politicus die massa’s kan mobiliseren zoals hij”, zegt politicoloog Moussa Diaw, verbonden aan de Universiteit Gaston Berger in Saint Louis. „Daarom valt de oppositie hem zo hard aan. En daar reageert hij op zoals hij dat altijd heeft gedaan. Sonko is van de confrontatie, de strijd.”
Dat de kiezersopkomst zondag met waarschijnlijk net geen 50 procent een stuk lager was dan in maart (61,3 procent) heeft volgens Diaw vooral slecht uitgepakt voor de oppositie. „Hun kiezers bleven thuis.”
De vraag is wat de impact van Senegals hogere schuldenlast gaat zijn op de ambitieuze plannen die deze regering onlangs presenteerde – bijvoorbeeld wat betreft het stimuleren van de eigen industrie. „We moeten hen in ieder geval de kans geven die plannen uit te voeren”, zegt de 39-jarige leraar Abdoulaye (achternaam bij de redactie bekend) zondag in de rij bij een stembureau in de hoofdstad Dakar. De transparantie over de overheidsfinanciën stemt hem hoopvol. „Onze leiders dachten alleen aan zichzelf. Zij [Sonko en Faye] hebben ons de ogen geopend.”
