De onderlinge communicatie tussen potvissen blijkt heel rijk en gevarieerd. Deze sociale zeezoogdieren maken gebruik van vaste opeenvolgingen van klikgeluiden, de al eerder onderzochte ‘coda’s’. Maar nu blijkt dat ze die ogenschijnlijk uniforme sequenties vaak subtiel variëren, afhankelijk van de context. Dat schrijven Amerikaanse biologen en computerwetenschappers in Nature Communications.
Potvissen staan bekend om hun goede samenwerkingsvaardigheden, zeker wanneer het op het vergaren van voedsel aankomt. Voor hun lievelingsmaal – pijlinktvis – duiken ze naar grote diepten, en tussen die duiken wisselen ze stereotiepe sequenties van 3 tot wel 40 opeenvolgende klikjes uit. Eerder onderzoek wees al uit dat er zeker 150 van zulke coda’s bestaan. Maar, zo benadrukken de auteurs in het huidige artikel, er zat een contradictie tussen het sociaal complexe gedrag van potvissen en de ogenschijnlijke simpliciteit van een communicatiesysteem dat louter uit een vast repertoire van klikjes bestond.
Tussen 2005 en 2018 namen de onderzoekers in de Caribische Zee, ten westen van het eiland Dominica, 8.719 coda’s op. Die analyseerden ze computermatig op onder andere de tijdsduur tussen afzonderlijke kliks. Zodoende ontdekten ze dat de klikintervallen binnen één coda kunnen variëren in lengte. Zo’n tijdelijke variatie in tempo wordt door de onderzoekers rubato genoemd (evenals coda een term die liefhebbers van klassieke muziek bekend in de oren zal klinken) en blijkt binnen één potvisconversatie te worden nagebootst door gesprekspartners. Als potvis A een rubato gebruikt, dan doet potvis B dat in principe ook. Soms wordt er bovendien een ‘versiering’ toegevoegd: een extra klik aan het einde van een standaardcoda. Vooral aan het begin en het einde van walvisconversaties komen zulke versieringen veelvuldig voor. De ritmes en de tempo’s van de gehele coda’s zijn niet context-afhankelijk en kunnen van potvis tot potvis verschillen.
Zo ontstaat er een compleet ‘fonetisch potvisalfabet’ van potvisvocalisaties, dat de onderzoekers vergelijken met het internationale fonetische alfabet voor mensentalen. Maar waar in dat alfabet articulatie en intonatie een centrale rol spelen, zijn de cruciale elementen bij de potvissen de ritmes, de tempo’s en de eventuele rubato’s en versieringen. Net als in mensentaal zijn sommige patronen meer voorkomend dan andere en komen bepaalde opeenvolgingen helemaal nooit voor. Ook varieert de wijze waarop ze in communicatie worden gebruikt. Soms ‘praten potvissen door elkaar heen’ (dan overlappen hun coda’s), soms vocaliseren ze om beurten.
Hopelijk, zo schrijven de onderzoekers aan het einde van hun artikel, kan een beter begrip van de potvissentaal er op den duur aan bijdragen om die taal daadwerkelijk te kunnen ontcijferen. Bij sommige organismen, zoals honingbijen, bevatten de gecombineerde onderdelen van hun codetaal duidelijk informatie over bijvoorbeeld de afstand tot de voedselbron. Bij potvissentaal zouden de ritmes, tempo’s, rubato’s en versieringen een soortgelijke rol kunnen spelen.
Het eens zo populaire automerk Tesla verkeert al langere tijd in zwaar weer. Het wordt steeds duidelijker dat de verkoop van deze elektrische wagens wereldwijd aan het kelderen is. Redacteur Milo van Bokkum vroeg zich af: komt dit door de vriendschap van Teslabaas Elon Musk met Trump, of is er meer aan de hand?
De Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol is uit zijn ambt gezet. Het Constitutioneel Hof in Seoul maakte dat vrijdagochtend in een langverwacht vonnis bekend. Binnen zestig dagen mogen Zuid-Koreanen naar de stembus om zijn opvolger te kiezen.
De acht rechters oordeelden unaniem dat Yoon „de grondbeginselen van de democratie” heeft geschonden en zijn grondwettelijke bevoegdheden te buiten is gegaan.
Dat deed Yoon door op 3 december onverwacht de militaire noodtoestand uit te roepen. De vrije pers werd aan banden gelegd, en politieke bijeenkomsten werden verboden. Volgens Yoon was dat nodig omdat Zuid-Korea werd bedreigd door „pro-Noord-Koreaanse en antistatelijke krachten”, al maakte hij niet direct duidelijk wat hij daarmee bedoelde. Tijdens zijn afzettingsproces zei hij later dat zijn actie slechts „symbolisch” was geweest, om de aandacht te vestigen op de „verdorvenheid” van de oppositie, die haar parlementaire meerderheid gebruikte om Yoons beleid te blokkeren.
De televisietoespraak van Yoon sloeg die avond in als een bom. Veel oudere Zuid-Koreanen zullen hebben teruggedacht aan de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het toenmalige autoritaire regime riep eveneens de noodtoestand uit. Een bloederig neergeslagen opstand in de zuidelijke stad Gwangju is een nationaal trauma.
Lees ook
Machtsgreep president Zuid-Korea stuit op het parlement en op zijn eigen partij: na enkele uren wordt militaire noodtoestand weer opgeheven
Ondanks het late uur liepen de straten van de hoofdstad Seoul snel na Yoons aankondiging vol demonstranten, met name in de omgeving van de Nationale Assemblee. Daar probeerde een legereenheid te verhinderen dat het parlement met voldoende leden bijeen kon komen om de maatregel terug te draaien, maar dat was tevergeefs. 190 van de driehonderd volksvertegenwoordigers – onder wie leden van Yoons eigen conservatieve partij – wisten de vergaderzaal te bereiken en stemden unaniem voor opheffing van de noodtoestand, waarna Yoon op zijn schreden moest terugkeren.
Yoon werd korte tijd later door het parlement afgezet. Nu het Constitutioneel Hof dat heeft bekrachtigd, is dat definitief.
De gevallen president hangt ook nog strafrechtelijke vervolging boven het hoofd: hij wordt door de Zuid-Koreaanse justitie verdacht van ‘rebellie’, een vergrijp dat buiten zijn presidentiële immuniteit valt en waarvoor hij in theorie de doodstraf kan krijgen – al wordt die in Zuid-Korea al decennia niet meer uitgevoerd. De behandeling van zijn strafzaak begint later deze maand.
Nieuwe verkiezingen
Nu Yoon defintief het veld moet ruimen, moeten binnen zestig dagen verkiezingen worden gehouden om een opvolger voor de president te kiezen. Die maakt dan de rest van Yoons termijn vol, tot 2027. De leider van de progressieve Democratische Partij, Lee Jae-myung, geldt als favoriet. Hij verloor de presidentsverkiezingen in 2022 nog met een piepkleine marge van Yoon.
Maar net als Yoon is ook Lee verwikkeld in verschillende schandalen en strafzaken. Wel sprak een rechtbank hem in hoger beroep vorige week vrij in een zaak die draaide om overtreding van de kieswet. Als zijn eerdere veroordeling in die zaak was blijven staan, had hij niet aan de komende verkiezingen mogen deelnemen.
Maar Lee is niet onomstreden en mogelijk kan Yoons conservatieve PPP met een goede tegenkandidaat veel gematigde kiezers trekken. De partij heeft nog geen presidentskandidaat aangewezen. Onder andere de huidige burgemeester van Seoul Oh Se-hoon wordt genoemd.
De afzetting van Yoon noch de ongetwijfeld felle verkiezingscampagne die nu volgt, zal voorlopig een einde kunnen maken aan de diepe verdeeldheid in Zuid-Korea. Kort na de couppoging van Yoon steunde een ruime meerderheid zijn vertrek en stond de DP ruim voor in de meeste opiniepeilingen – al hebben die in Zuid-Korea geen erg betrouwbare reputatie. Maar naarmate de politieke crisis in het land aanhield nam ook de steun voor Yoon en de PPP weer toe. Dagelijks wordt in Seoul en andere Zuid-Koreaanse steden tegen, maar ook steeds meer vóór de president gedemonstreerd.
Met name oudere, conservatieve Zuid-Koreanen laten zich daarbij sterk beïnvloeden door online complottheorieën. Daarin wordt – zonder bewijs – beweerd dat de laatste twee parlementsverkiezingen, die beide door de progressieve oppositie werden gewonnen, waren vervalst door China of Noord-Korea. Ook Yoon zelf is aanhanger van die theorie: hij liet tijdens zijn couppoging militairen naar de kantoren van de Nationale Kiescommissie sturen om op zoek te gaan naar bewijs voor de vermeende manipulatie.
Lees ook
Yoon wilde volgens zijn aanhangers de democratie in Zuid-Korea juist redden
De protesten lopen regelmatig uit de hand. Radicale aanhangers bestormden bijvoorbeeld de rechtbank in Seoul toen die in januari het voorarrest van Yoon verlengde. Ook kwamen zeker twee aanhangers van Yoon om het leven die zichzelf uit protest tegen diens afzetting en vervolging in brand hadden gestoken.
Rond de uitspraak van het Constitutioneel Hof werden daarom uit vrees voor ongeregeldheden strenge veiligheidsmaatregelen getroffen. In Seoul waren veertienduizend agenten op de been, metrostations en scholen in de omgeving waren gesloten en er gold een vliegverbod. Buiten een veiligheidscordon rond het hof demonstreerden tienduizenden voor- en tegenstanders van de president.
Aanhangers van Yoon reageren op de afzetting van de president in de buurt van zijn ambtswoning in Seoul.Foto Kim Soo-hyeon/Reuters
Op straat verzamelde tegenstanders van Yoon vierden het vonnis uitbundig. Maar elders in de stad reagereerden zijn aanhangers woedend. „Verdomde communisten”, hoorde een verslaggever van de krant JoongAng Ilbo de boze menigte roepen. Ook werd opgeroepen tot de dood van oppositieleider Lee.
Politieke verlamming
Met de afzetting van Yoon en de verkiezing van een nieuwe president komt misschien een einde aan de maandenlange politieke verlamming in Seoul. Die kwam op een buitengewoon ongelegen moment: het land kampt met dreiging van Noord-Korea, een stagnerende economie, woningnood en een demografische crisis.
Maar bovendien trad een maand na Yoons coup in Washington Donald Trump aan als president. Die maakte woensdag, als onderdeel van zijn wereldwijde importheffingen, bekend dat de VS producten uit Zuid-Korea met 26 procent invoerrechten gaan belasten. Daarnaast geldt een invoertarief van 25 procent op alle auto’s en auto-onderdelen – het belangrijkste exportproduct van Zuid-Korea naar de VS. Maar sinds de couppoging is er geen rechtstreeks contact geweest tussen Seoul en de Amerikaanse president.
In de podcast Embedded brengt NPR korte journalistieke series met persoonlijke verhalen. Eerder belichtten journalisten van de Amerikaanse omroep er onder meer een Oeigoerse familie in de Chinese surveillancestaat, een sergeant die meedeed aan de bestorming van het Capitool en atletes die niet vrouwelijk genoeg werden bevonden voor deelname aan hardloopwedstrijden. Het nieuwste drieluik is nóg persoonlijker. In Alternate Realities probeert journalist Zach Mack zijn familie te redden. Zijn vader gelooft in complottheorieën, wat het gezin steeds verder uit elkaar drijft. Mack sluit een weddenschap met hem over tien politieke – en voor de gemiddelde luisteraar nogal apocalyptische – voorspellingen, hopend dat de uitkomst daarvan zijn vader van gedachten zal doen veranderen. Maar hoewel Mack wint, valt zijn familie definitief uiteen. Zijn moeder verlaat haar man en zijn lesbische zus verbreekt alle contact met vader die haar seksualiteit niet accepteert. Ironisch genoeg brengt het project vader en zoon juist dichter bij elkaar.
