Het aanstaande kabinet kan met een relatief simpele aanpassing in de energiebelasting ervoor zorgen dat huishoudens aanzienlijk minder kooldioxide (CO2) uitstoten én de energiekosten voor negen op de tien huishoudens verlagen. Dat volgt uit maandag gepubliceerde modelberekeningen die onafhankelijk onderzoeksbureau Kalavasta, in opdracht van Milieudefensie, uitvoerde. Als de aanstaande coalitie juist de nieuwe plannen die in het vorige maand gepubliceerde hoofdlijnenakkoord staan uitvoert, (dus zonder het alternatieve plan van Milieudefensie), dan gaan huishoudens volgens hetzelfde rekenmodel juist meer CO2 uitstoten dan nu.
‘Win-win’
De aanstaande coalitie PVV, VVD, NSC en BBB wil én het Europese doel halen dat Nederland in 2030 55 procent minder broeikasgassen uitstoot dan in 1990, én de bestaanszekerheid vergroten. Het alternatieve energiebelastingplan is dus een „klassieke win-win”, denken ze bij Milieudefensie, omdat hun plan ook de energiekosten voor huishoudens verlaagt. „Ik kan mij niet voorstellen dat het nieuwe kabinet ons energiebelastingplan niet oppikt”, zegt Milieudefensie-directeur Donald Pols. Maar niet alle experts zijn volledig overtuigd van dit alternatieve plan.
Wat is het plan voor de alternatieve energiebelasting van Milieudefensie en Kalavasta? „Nu betalen huishoudens belasting over hun gehele energieverbruik”, zegt Pols. „In het alternatieve plan is er een hoeveelheid energie, een limiet, waaronder huishoudens geen energiebelasting hoeven te betalen.” Die limiet is 500 kuub gas en 1500 kWh voor elektriciteit. Daarboven neemt de energiebelasting stapsgewijs toe met het energieverbruik. Volgens Milieu Centraal gebruikt een Nederlands huishouden jaarlijks gemiddeld 1.169 kuub gas. „Iemand die bovengemiddeld veel verbruikt, betaalt dan juist relatief veel belasting.” Zo zou iemand met een jaarlijks gasverbruik boven de 2000 kuub 7,66 euro per kuub aan belasting betalen. Dat is behoorlijk veel belasting.
Lees ook
Zal de daling van het energieverbruik doorzetten nu de gasprijs lager is?
Milieudefensie en Kalavasta onderzochten dit alternatieve plan, dat wat hun betreft op 1 januari al ingevoerd kan worden, omdat volgens de modelberekeningen huishoudens naar verwachting juist méér CO2 gaan uitstoten onder het nieuwe hoofdlijnenakkoord dan nu
CV-ketel
Het model – een jaar geleden ontwikkeld door Kalavasta, betaald door Milieudefensie en vrij te gebruiken door iedereen – rekent door wat beleid betekent voor de uitstoot en kosten van huishoudens. De modelleurs onderzochten eerst het beleid uit het nieuwe hoofdlijnenakkoord. Ze berekenden wat het verlagen de energiebelasting op gas betekent voor huishoudens. Net zoals het afschaffen van de verplichting om per 2026 een cv-ketel die aan vernieuwing toe is te vervangen door een duurzamer alternatief. Uit de berekeningen blijkt dat alle huishoudens, maar vooral de hoogste inkomens meer CO2 gaan uitstoten door deze maatregelen. De rijkste huishoudens stoten 22 procent meer uit, volgens het model.
En dus is er alternatief beleid nodig om het 2030-klimaatdoel te halen, zeggen ze bij Milieudefensie en Kalavasta. Toen de Kalavasta-modelleurs met hetzelfde model doorrekenden wat de alternatieve energiebelasting zou betekenen voor de CO2 uitstoot van huishoudens, concludeerden ze dat dit 5,4 megaton in 2030 per jaar lager zou uitkomen dan met het hoofdlijnenakkoord. Dat staat gelijk aan de jaarlijkse uitschoot van 277.000 huishoudens. Huishoudens zouden gemotiveerd worden om minder gas te gebruiken, door de extreem dure belasting voor veel gebruikers en de juist extreem goedkope tarieven voor zuinige huishoudens.
Bovendien gaat, volgens de modelresultaten, negentig procent van de huishoudens minder betalen voor hun energie dan als de plannen van het hoofdlijnenakkoord worden uitgevoerd. De twintig procent laagste inkomens betalen gemiddeld tweehonderd euro per jaar minder voor hun energie. Alleen de rijkste tien procent betaalt meer: gemiddeld zo’n vierhonderd euro per jaar. De kosten voor de regering blijven min of meer hetzelfde, aldus de onderzoekers.
Lees ook
Tweede Kamer zoekt naar oplossingen voor dure warmtenetten
Belang van isoleren
„Interessante studie”, reageert Robert Harmsen, onderzoeker energiebeleid aan de Universiteit Utrecht en niet bij de studie betrokken. Maar hij ziet wel tekortkomingen in de berekeningen. „De onderzoekers gebruiken gemiddelde cijfers voor inkomstengroepen, waarbij nuances verloren gaan die juist belangrijk zijn voor beleid.”
Daarnaast gaat de nu gepubliceerde studie ervanuit dat energiegebruik en inkomen sterk samenhangen, zegt Harmsen. „Eerder onderzoek van TNO liet juist zien dat energieverbruik meer afhangt van de kwaliteit van het huis, bijvoorbeeld of een huis goed geïsoleerd is.” Een belangrijke tekortkoming aan het voorgestelde energiebelastingplan is volgens Harmsen dan ook dat het plan juist duur kan uitpakken voor sommige huishoudens met een laag inkomen. „Wanneer zij een slechte kwaliteit woning huren met een verhuurder die weinig actie onderneemt om de woning te verduurzamen, blijven deze huishoudens noodgedwongen veel energie verbruiken en komen zij in de hoge belastingroep uit. Dan betalen zij juist extreem veel. Het tegenovergestelde geldt voor de huishoudens met een hoog inkomen en een goed geïsoleerd huis. Zij betalen dan nauwelijks of zelfs helemaal geen belasting.”
Wat is volgens Harmsen dan wel een goede oplossing? „Om en CO2 te reduceren en energiearmoede aan te pakken, is het slimmer om prioriteit te geven aan het na-isoleren van woningen van huishoudens die rond en onder de energie-armoede grens zitten. Zo krijgen ook zij een lage energierekening.”
