„Het front beweegt van oost naar west”, zei NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte dinsdag over Poetins oorlog. En omdat het voor Oekraïne niet goed gaat aan het front, is het van belang de steun voor Kyiv te vergroten en niet te veel te praten over de toekomst van het land ná een eventueel staakt-het-vuren, aldus Rutte. „Meer hulp, minder discussie”, was zijn marsorder voor een tweedaagse bijeenkomst van de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken.
Rutte wil dat de NAVO-landen Oekraïne nu extra steun geven zodat het land straks een sterke uitgangspositie heeft in eventuele onderhandelingen.
„Poetin is niet geïnteresseerd in vrede. Hij duwt door en probeert meer gebied in te nemen. Hij denkt dat hij de vasthoudendheid van Oekraïne en van ons kan breken”, zei Ruttte. „Maar hij heeft het mis.”
Lees ook
Diplomatieke ommezwaai van Zelensky is mede ingegeven door het gebrek aan Oekraïense kracht op het slagveld
De kosten voor Rusland zijn hoog. Rusland verliest veel militairen. „We denken nu aan 700.000 in plaats van de 600.000 die we eerder noemden.”
Poetin kan terreinwinst boeken mede doordat hij zich gesteund weet door China, Iran en Noord-Korea. Poetins oorlog, onderstreept Rutte de laatste weken herhaaldelijk, is daardoor niet langer uitsluitend een Europees vraagstuk. Met name door de deelname van Noord-Koreaanse militairen heeft de oorlog effecten in Azië. Rakettechnologie en geld die Pyongyang van Rusland ontvangt, kunnen gevolgen hebben voor de veiligheid van bijvoorbeeld Zuid-Korea en Japan. Daarom belde Rutte de afgelopen weken drie keer met de Zuid-Koreaanse president Yoon.
Wat we niet kunnen hebben is dat Kim Jong-un en Xi Jinping gaan highfiven
‘As van agressie’
„Als we over Oekraïne praten moeten we praten over het feit dat Rusland en China, maar ook Iran en Noord-Korea allemaal samenwerken”, aldus Rutte. De samenwerking van Rusland met zijn bondgenoten, in de VS wel aangeduid als de ‘as van agressie’, is voor Rutte ook een argument om aankomend president Donald Trump ervan te overtuigen dat hij de Amerikaanse steun aan de NAVO en Oekraïne niet moet verminderen.
Het Westen, hield Rutte Trump tijdens een recent bezoek aan de VS voor, kan zich geen slechte deal met Poetin veroorloven. Dat is niet alleen slecht voor Oekraïne, maar ook voor de veiligheid van Amerikaanse bondgenoten in de Indo-Pacific en de VS zelf. „Alles raakt met elkaar verbonden. Dus als we tot een deal komen […] wat we niet kunnen hebben is dat Kim Jong-un en Xi Jinping gaan highfiven. Dit is cruciaal voor onze verdediging.”
Staakt-het-vuren
Met de verkiezing van Trump is het internationale debat over een mogelijk staakt-het-vuren in een stroomversnelling geraakt. Trump en leden van zijn nieuwe team hebben er geen twijfel over laten bestaan dat ze snel op een deal met Poetin willen afkoersen. Ze hebben ook ideeën over de fase na een staakt-het-vuren gelanceerd, zoals een Europese troepenmacht die in Oekraïne op een bestand zou moeten toezien. In Europa ontstond de vrees dat Trump genoegen zou kunnen nemen met een deal die slecht uitpakt voor Oekraïne.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky sorteert inmiddels voor op gesprekken met Rusland en wakkert daarmee het debat verder aan. Eerder zei hij te hopen op een diplomatiek einde van de oorlog in 2025, afgelopen weekend maakte hij duidelijk dat niet denkt alle door Rusland bezette gebieden te kunnen heroveren. Het niet-bezette deel van Oekraïne zou dan onder bescherming van de NAVO moeten vallen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125169710-e790d9.jpg|https://images.nrc.nl/FglbaiYFAVPGY-afGI_MXKa81GE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125169710-e790d9.jpg|https://images.nrc.nl/zWx1MYwdQn9slEgfvTCECmmjPZI=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data125169710-e790d9.jpg)
Memorandum van Boedapest
Oekraïne bedelt al sinds het begin van de oorlog om NAVO-lidmaatschap, maar de bondgenoten zijn het daar niet over eens. De Baltische landen en Polen zijn vóór, de VS en Duitsland hielden lidmaatschap af. In plaats daarvan wordt Oekraïne in steeds hartelijkere bewoordingen vooruitzicht op lidmaatschap geboden, wordt Oekraïne met wapens en munitie ondersteund en heeft een groot aantal landen bilaterale veiligheidsgaranties gegeven.
De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Andri Sybiha zou hoogstwaarschijnlijk NAVO-lidmaatschap weer ter sprake brengen tijdens een diner dinsdagavond.
Zijn ministerie wees er dinsdag op dat het Memorandum van Boedapest, waarbij Oekraïne kernwapens inruilde tegen internationale veiligheidsgaranties, dertig jaar bestaat. De VS, het VK én Rusland beloofden destijds Oekraïne te zullen verdedigen. Oekraïne, is de boodschap, wil nu alleen praten over een bestand als er keiharde veiligheidsgaranties bij horen en de beste garantie is NAVO-lidmaatschap.
De NAVO zal de kwestie vermoedelijk voor zich uitschuiven, mogelijk tot de NAVO-top komende zomer in Den Haag.
De inzet van militairen van NAVO-bondgenoten in Oekraïne staat formeel niet op de agenda van de vergadering in Brussel, maar diplomaten laten er geen twijfel over bestaan dat erover wordt nagedacht. Er zijn twee varianten. NAVO-landen zouden taken van Oekraïense militairen ver achter de linies op zich kunnen nemen om zo meer Oekraïense militairen vrij te spelen voor het front. De Franse president Macron opperde al eens Oekraïense militairen in Oekraïne op te leiden in plaats van in een EU-land. De Duitse kanselier Scholz veegde dat plan van tafel.
Een andere optie is een internationale macht om de grens van het vrije Oekraïne met Rusland te beveiligen. Maar dat is een immense klus. De grens is, inclusief die met Wit-Rusland, ongeveer tien keer zo lang als de bestandslijn tussen Noord- en Zuid-Korea.
Voor veel landen is het sturen van militairen niet of nog niet aan de orde. De Duitse minister Annalena Baerbock zei desgevraagd in algemene zin dat Duitsland sinds het begin van de grootschalige Russische invasie zijn verantwoordelijkheid voor Oekraïne en vrede in Europa heeft genomen en dat in de toekomst zal blijven doen.
