Wie nog op zoek was naar bewijs dat de Verenigde Staten van Donald Trump afscheid nemen van de traditionele Amerikaanse rol in mondiale zaken, hoefde deze week maar op het bord met stemuitslagen in de VN te kijken. In een stemming over de toekomst van Oekraïne in de Algemene Vergadering stemde de voormalige hoeder van het vrije Westen tegen een Oekraïense resolutie waarin de Russische agressie werd veroordeeld.
De VS bevonden zich in bijzonder gezelschap. De Russische Federatie stemde tegen, uiteraard. En ook de Russische vazalstaat Wit-Rusland. Daarnaast zaten Soedan en pariastaat Noord-Korea in het ‘Amerikaanse kamp’. Evenals Israël en het Europese enfant terrible, Hongarije. Veel traditionele vrienden van de VS, zoals Canada, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland, zaten in het andere kamp. China onthield zich van stemming
Op de stemmingen in de Algemene Vergadering, waarvan resoluties niet bindend zijn, volgde nog een stemming in Veiligheidsraad, het hoogste orgaan van de VN, waarvan resoluties wel verplichtend zijn. Daar brachten de VS een resolutie in stemming waarin tot beëindiging van de oorlog werd opgeroepen, maar Rusland niet werd veroordeeld. De VS kregen steun van Rusland en China, terwijl de Europese vetomachten Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zich van stemming onthielden.
„De VS stemmen met de dictators. De Europeanen niet. Het symbolische einde van het Atlantische tijdperk”, stelde de Franse analist François Heisbourg. „Het vreemdste aan de huidige stand van zaken is dat de VS energiek, demonstratief en zelfs triomfantelijk bezig zijn om de naoorlogse wereldorde te vernietigen die ontworpen en vormgegeven is door diezelfde VS”, schreef de Zweedse analist Andreas Umland op Bluesky. „De grootste vijand van de VS is noch China, noch Rusland, noch Iran, maar de Verenigde Staten van gisteren.”
Nare smaak
Uit een reconstructie van de BBC bleek dat het VK en Frankrijk nog hadden aangedrongen op uitstel van stemming, maar dat Rusland en de VS per se door wilden zetten. China was wel akkoord met uitstel. Het ging er voor VN-begrippen hard aan toe, zeiden analisten tegen de omroep. „Het Amerikaanse verzet [tegen de Oekraïense resolutie] was nogal grof”, zei Richard Gowan van denktank Crisis Group. „De VS zouden gedreigd hebben om hulp stop te zetten voor landen die niet wilden luisteren. Dit heeft een nare smaak nagelaten bij veel VN-leden.”
De tijdelijke Amerikaanse VN-gezant, Dorothy Shea, omschreef de Amerikaanse resolutie als een simpele historische verklaring, die „vooruitblikt en niet terugkijkt. Een resolutie die zich concentreert op één eenvoudig idee: het beëindigen van de oorlog.” De historische verklaring was dus eigenlijk een a-historische verklaring: wie niet terugblikt heeft geen oog voor de oorzaken en het verloop van een conflict.
In de VS leidde de Amerikaanse opstelling tot kritiek in Democratisch én Republikeins kamp. De stemming ging in tegen „onze langdurige steun voor democratie”, zei voormalig voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi. De voormalige VN-ambassadeur van Obama, Susan Rice, zei tegen The New York Times dat als zij van Washington destijds de opdracht had gekregen te stemmen zoals de VS deze week deden, ze ervan uit zou zijn gegaan dat de Russen het Amerikaanse berichtenverkeer hadden gehackt. De Republikeinse senator John Curtis noemde het Amerikaanse stemgedrag „zeer verontrustend”.
Republikeinen en Democraten in de buitenlandcommissie van de Amerikaanse Senaat stelden deze week, ter gelegenheid van de jaardag van de invasie, een resolutie op waarin de Russische agressie uitdrukkelijk wel wordt veroordeeld. De tekst werd ondertekend door negen Republikeinse senatoren.
Tegenstander
De Amerikaanse opstelling in New York past perfect bij de ommezwaai die Trump voltrekt met betrekking tot Rusland en Oekraïne. Eerder noemde hij de Oekraïense president Zelensky een dictator die de oorlog was begonnen. Zelfs de doorgaans zeer conservatieve New York Post corrigeerde Trump, op de voorpagina: ‘This is a dictator’, schreef het medium naast een foto van Poetin.
Later zwakte Trump zijn woorden af, maar de stemmingen in de VN maakten voor iedereen duidelijk hoe ver Trump wil gaan in zijn toenadering tot de autocraat en wegens oorlogsmisdaden gezochte Vladimir Poetin. De hoeder van het Westen, kortom, ontpopt zich als tegenstander van het Westen.
Of de ommezwaai beklijft, is afwachten. Europa probeert Trump in elk geval in te tomen. Deze week vlogen achtereenvolgens de Franse president, de EU-buitenlandchef en de Britse premier naar Washington om te proberen team-Trump op andere gedachten te brengen.
Op de bezoekerslijst staat ook Zelensky zelf. Hij wil in Washington een deal tekenen met Trump over Amerikaanse toegang tot Oekraïense bodemschatten, een idee dat hij afgelopen najaar zelf lanceerde. Zelensky zag toen al aankomen dat hij voor toekomstige Amerikaanse steun moet betalen – al blijft het opzienbarend dat een land dat zich moet verdedigen tegen een agressieve supermacht, wordt uitgemolken door de welvarende VS.
De VN-stemmingen van deze week laten ook zien dat het aantal onthoudingen groter was dan bij vergelijkbare stemmingen in februari 2023, de eerste jaardag van de grootschalige invasie. Mogelijk wilde een aantal landen een pijnlijke botsing met de VS vermijden.
Lees ook
Geeft Zelensky toe aan Amerikaanse afpersing? Zes vragen en antwoorden over de grondstoffendeal tussen Oekraïne en de VS
