Rekenkamer: ‘Onduidelijk waar dit kabinet voor staat en wat het wil bereiken’

Posted on by admin

President Pieter Duisenberg van de Rekenkamer had zich voorgenomen het kabinet niet alleen te overladen met kritiek, maar óók te complimenteren. Dus geeft Duisenberg in een eerste evaluatie van de op Prinsjesdag gepresenteerde begrotingen eerst een schouderklop: het is duidelijk hoe het geld verdeeld is en waaraan het besteed wordt.

Maar verder is de Rekenkamer behoorlijk kritisch in de dinsdagmiddag naar de Tweede Kamer gestuurde brief. De doelen van het kabinet zijn vaak niet of alleen vaag geformuleerd. In de begroting van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat bijvoorbeeld: „Kinderen in Nederland groeien veilig op”. Justitie en Veiligheid wil een veiligere samenleving „met behulp van een goed functionerende politie”. Maar wat dit betekent in de praktijk blijft onduidelijk.

En over de risico’s en onzekerheden bij het uitvoeren van de plannen heeft de Rekenkamer nóg meer vragen. Deze zijn vaak niet, of in ieder geval niet duidelijk, in beeld gebracht. „Het kabinet laat niet goed zien waar het voor staat en wat het wil bereiken en hoe”, zegt Rekenkamerpresident Duisenberg telefonisch in een toelichting.

Hij benadrukt het belang van die doelen en uitvoerbaarheid. Bij de verbouwing van je keuken maak je van tevoren ook een bouwtekening en begroting, aldus Duisenberg. Afhankelijk van de kwaliteit van de tekening en de begroting blijkt of je uiteindelijk tevreden bent met de keuken. „Je geeft je aannemer ook geen zak met geld, en zegt: ik wil een nieuwe keuken.”

In mei beoordeelt de Rekenkamer of een kabinet het geld goed heeft uitgegeven. Als hulp daarbij presenteert de Rekenkamer een week na Prinsjesdag een analyse van de kabinetsplannen. De belangrijkste vragen: zijn de geldstromen in de begrotingen goed te volgen, zijn de doelen duidelijk geformuleerd, en hoe uitvoerbaar zijn de plannen?

Onzekere bezuinigingen

In het regeerakkoord wordt sterk ingezet op beperking van de instroom en bezuiniging op de kosten voor asiel. Of dit minister Marjolein Faber (Migratie, PVV) gaat lukken, is volgens Duisenberg de vraag. De afgelopen jaren zijn de kosten van asiel 21 van de 23 keer hoger uitgevallen, constateerde de Rekenkamer al eerder. Dit kabinet lijkt dezelfde fout te gaan maken. De uitgaven aan asiel dalen vanaf 2027 flink, stelt het ministerie. Maar de prognoses van het verwachte aantal asielzoekers dalen een stuk minder hard. „Het kabinet kijkt stelselmatig weg van hoe de werkelijkheid werkt”, oordeelt Duisenberg. Dat wegkijken geldt bijvoorbeeld ook voor de verbouwing van het Binnenhof, die vele malen duurder uitvalt dan oorspronkelijk was begroot.

Je geeft je aannemer ook geen zak met geld, en zegt: ik wil een nieuwe keuken

Pieter Duisenberg
president Rekenkamer

Een andere onzekere bezuiniging is die op ambtenaren. Vanaf 2025 moet het aantal rijksambtenaren met 22 procent omlaag. Duisenberg ziet onvoldoende hoe die bezuiniging concreet uitwerkt. Bovendien bezuinigt het kabinet ook op uitvoeringsorganisaties, tegen eerdere beloften in. Duisenberg noemt bijvoorbeeld de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ook organisaties in de asielketen, zoals de IND en het COA, krijgen fors minder geld. In 2025 geeft de overheid nog 816 miljoen euro uit aan de IND, dat wordt 267 miljoen euro in 2028. Opvallend, vindt Duisenberg, want de voorspelde instroom daalt veel minder hard.

Bij landbouwminister Femke Wiersma (BBB) ziet Duisenberg ook problemen opdoemen. Zij zet vooralsnog de plannen van haar voorganger voort, maar kan geen aanspraak maken op het door het vorige kabinet opgerichte fonds van 20,5 miljard euro om bijvoorbeeld boeren die willen stoppen uit te kopen. In de begroting staat niet hoe ze boeren wel wil helpen. De Europese afspraken blijven gewoon staan.

Deze week maakte het CBS bekend dat het kabinet in 2024 vooralsnog juist geld overhoudt, in plaats van tekortkomt. Belangrijke reden: krapte op de arbeidsmarkt, waardoor er geen mensen te vinden zijn om kabinetsplannen uit te voeren. Duisenberg ziet dat dit risico ook voor dit kabinet groot is. Plannen genoeg, maar wie voert ze uit?

Nieuwe ministeries

Het kabinet-Schoof heeft drie nieuwe ministeries in het leven geroepen, waaronder die voor Asiel en Migratie. Wat de Rekenkamer daarbij opvalt: op de begrotingen van de nieuwe ministeries is nog geen personeel ingeboekt. De ministeries hebben ook nog geen eigen financiële afdelingen, schrijft de Rekenkamer, en blijft daarmee voor financieel beleid afhankelijk van andere ministeries. Dat kan botsende belangen opleveren.

Duisenberg weet als voormalig Kamerlid óók: scherpe doelstellingen kunnen ministers politiek kwetsbaar maken, als ze daar door de Tweede Kamer vervolgens hard op worden afgerekend. Dus mochten er uiteindelijk toch scherpere doelstellingen in de begroting belanden, dan adviseert hij de Tweede Kamer: „Gebruik die doelstellingen om te kunnen kijken wat je ervan kan leren.”

Een kabinet begint altijd met het bedenken van nieuwe plannen, maar eigenlijk is minstens zo belangrijk om te bedenken: waar wil je mee stoppen? Wat wil je beter doen? Daarvoor vraagt het kabinet evaluaties aan, ook bij de verantwoordelijke departementen. Alleen luistert de politiek daar lang niet altijd naar, ziet de Rekenkamer. Duisenberg wijst daarbij bijvoorbeeld op de eigenwoningregeling, beter bekend als de hypotheekrenteaftrek, en de landbouwvrijstelling. Dankzij deze vrijstelling hoeven boeren geen belasting te betalen over de winst die ze maken als ze eigen grond verkopen. Beide regelingen kwamen negatief uit evaluaties, maar worden niet aangepakt.

Related Posts

Vrouw van voortvluchtige vastgoedondernemer Roger Lips gearresteerd bij crematie van haar zus

  • admin
  • September 24, 2024
  • 0

De vrouw van de naar Dubai gevluchte vastgoedondernemer Roger Lips, Astrid Lips-van S., is dinsdag gearresteerd door de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD). Dat heeft het Openbaar Ministerie bevestigd aan persbureau ANP na berichtgeving in De Telegraaf. Ze was in Nederland voor de crematie van haar zus. Volgens haar advocaat is de arrestatie „apert onrechtmatig”.

Roger Lips werd in juni bij verstek veroordeeld tot vier jaar cel wegens faillissementsfraude. Hij was al in 2013 met zijn vrouw en kinderen naar Dubai gevlucht, nadat hij in navolging van het faillissement van zijn vastgoedconcern ook persoonlijk failliet was verklaard. Volgens de rechtbank in Zwolle heeft hij rondom het faillissement miljoenen euro’s achterovergedrukt. Zijn vrouw Astrid kreeg achttien maanden cel opgelegd voor betrokkenheid bij de fraude.

Volgens De Telegraaf was het paspoort van Astrid Lips verlopen, maar had het ministerie van Buitenlandse Zaken haar om humanitaire redenen een paspoort met een geldigheid van maximaal zes maanden verstrekt, zodat ze na het overlijden van haar zus naar Nederland kon reizen. Maar toen ze na de crematie de aula wilde verlaten, werd ze opgepakt door rechercheurs van de FIOD.

Haar advocaat Carolien Noorduyn zegt tegen ANP dat haar cliënt „onder afschuwelijke omstandigheden is gearresteerd” en dat haar huidige detentie neerkomt op „wederrechtelijke vrijheidsberoving”.


Verbod op cashtransacties boven 3.000 euro nipt door de Tweede Kamer

  • admin
  • September 24, 2024
  • 0

Contante betalingen van meer dan 3.000 euro worden in Nederland in de loop van 2025 verboden. De Tweede Kamer stemde hier dinsdag met een kleine meerderheid voor, en tegelijk tegen een verhoging van die limiet naar 10.000 euro. Drie van de vier coalitiepartijen wilden dat wel. Voor die partijen staat contant geld symbool voor vrijheid.

Een verbod op grote contante betalingen zit er al langer aan te komen. In een Europese richtlijn staat dat landen dit moeten invoeren om belastingontduiking, fraude en witwassen tegen te gaan. Volgens die richtlijn zijn cashbetalingen van 10.000 euro het maximum, maar mogen landen daaronder gaan zitten.

De keuzes lopen uiteen. Duitsland houdt 10.000 euro aan, Frankrijk 1.000 en België 3.000 euro. Het Nederlandse kabinet stelde dit bedrag in 2022 ook al voor.

Die grens werd de afgelopen twee jaar via de gebruikelijke routes afgekaart. Er was een kabinetsvoorstel van de minister van Financiën. Er waren rapporten in opdracht van branche- en belangenorganisaties, zoals werkgeversorganisatie VNO-NCW en MKB-Nederland. En Financiën hield intensief ruggespraak met Justitie en Veiligheid, want opsporingsdiensten vinden het handig als overboekingen digitaal zijn en ongebruikelijke transacties worden gemeld.

Onderstromen

Tegelijkertijd groeide de maatschappelijke weerstand tegen transactiemonitoring, digitaal geld, evenals het wantrouwen tegen de overheid. Dat zijn onderstromen waar de jonge partijen BBB, PVV en NSC gevoelig voor zijn, bleek herhaaldelijk tijdens debatten over het onderwerp.

Niettemin kwam het als een verrassing voor organisaties die de afgelopen jaren over de kwestie hadden meegepraat dat PVV, NSC en BBB op 6 september gezamenlijk een amendement indienden voor het verhogen van de limiet naar 10.000 euro.

Aan beide kanten leidde dat tot ongemak en stevige uitspraken. BOVAG-directeur Peter Niesink voerde het woord namens de autobranche, VNO-NWC en het MKB. Volgens hem spelen de politieke partijen „criminelen in de kaart” als ze voor de grens van 10.000 euro kiezen. Hij vroeg zich hardop af door wie ze zich laten influisteren.

De autobranche voelde zich aangesproken omdat tijdens een Tweede Kameroverleg was gezegd dat het voor autohandelaren prettig zou zijn als grotere contante betalingen mogelijk blijven. Dat geldt volgens de BOVAG hooguit voor een marginale enkeling. Niet voor het gros van hun leden. „Zwart geld stroomt naar waar de limieten het hoogst zijn”, licht een woordvoerder toe. „Je biedt criminelen mogelijkheden. En ondernemers kunnen daar onbewust bij betrokken raken.”

Mensen willen vrijheid. Dat is de basis

Henk de Vree
PVV-Kamerlid, wiens fractie een limiet van 10.000 euro wilde

Een verbod op grote cashtransacties is volgens de BOVAG-woordvoerder prettig voor ondernemers, omdat het helderheid schept. Momenteel is er een meldplicht voor grote en verdachte transacties. Dat maakt dat ondernemers zelf moeten inschatten of ze iets over hun klanten melden, wat tot ingewikkelde telefoontjes met de bank kan leiden. Bovendien bestaat dan de kans dat klanten naar de concurrent lopen die minder moeilijk doet.

Emoties

De felheid van de reacties verraste PVV-Kamerlid Henk de Vree, vertelt hij telefonisch. Het onderwerp ‘geld’ roept emoties op, heeft hij gemerkt. Dat geldt zeker ook voor zijn achterban. „Mensen willen vrijheid. Dat is de basis.” En die is met contant groter dan met digitaal verkeer. „Ze willen niet door de bank gebeld worden als ze een paar honderd euro overmaken. Banken hoeven niet alles te weten.” Bovendien: „Het is een wettig betaalmiddel, waarom zou je je daarvoor moeten verdedigen?”

Hij wijst erop dat in het hoofdlijnenakkoord van de coalitiepartijen is afgesproken dat Nederland zich aan EU-regels houdt, maar er geen extra strenge draai aan geeft. Die uitleg van het akkoord gaat voor het cashverbod niet op. Coalitiepartner VVD wilde de grens op 3.000 euro leggen. Uiteindelijk stemden 74 Kamerleden voor het amendement om dat naar 10.000 euro te verhogen. Net geen meerderheid.

Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) is blij dat de wet door de Tweede Kamer is. „We hebben in Nederland echt een probleem met crimineel geld dat witgewassen wordt”, reageert hij via een woordvoerder. „Witwassen vindt vaak met cash plaats. Deze wet is een belangrijke stap om dat tegen te gaan.” Wanneer het verbod ingaat, hangt af van de behandeling in de Eerste Kamer. De partijen die in de Tweede Kamer probeerden de limiet te verhogen hebben daar geen meerderheid.


Kabinet wil snoeien in ontwikkelingshulp: ‘Als iets wordt wegbezuinigd, is de kans heel klein dat het terugkomt’

  • admin
  • September 24, 2024
  • 0

Niet voor het eerst noemde PVV-leider Geert Wilders vorige week, tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen, ontwikkelingssamenwerking „een linkse hobby”. En nu de PVV onderdeel uitmaakt van de coalitie en met Reinette Klever de minister voor Ontwikkelingshulp levert, stelt het kabinet voor te snoeien in deze hobby.

Vooral vanaf 2027 gaat het hard: dan wordt jaarlijks 2,4 miljard euro bezuinigd, ruim een derde van de huidige begroting. Onder het kabinet-Schoof moet het geld bovendien worden geoormerkt voor „watermanagement” en „voedselzekerheid” – thema’s waarbij Nederland „aanzien en belang heeft” en waarmee „illegale migratie” kan worden voorkomen.

Nederland geeft in 2024 nog zo’n 7 miljard uit aan ontwikkelingssamenwerking. Daarvan blijft een aanzienlijk deel binnen Nederland; 1,3 miljard (19 procent) wordt gebruikt om asielzoekers op te vangen tijdens hun eerste jaar in Nederland. In het regeerprogramma is vastgelegd dat vanaf 2027 maximaal 10 procent van het budget voor ontwikkelingshulp hieraan wordt besteed. Op die manier verwacht het kabinet de bezuinigingen enigszins te dempen. Het instellen van dit plafond maakte het voor Pieter Omtzigt een „verdedigbare keuze” om akkoord te gaan met de bezuinigingen, aldus de NSC-voorman in het debat over het hoofdlijnenakkoord afgelopen mei.

Maar deze verzachtende maatregel dreigt nu alweer teniet te worden gedaan. Na het debat in mei werd duidelijk dat het kabinet, boven op de geplande bezuinigingen, het budget voor ontwikkelingshulp ook wil loskoppelen van de Nederlandse economie. In elk geval voor 2025, misschien zelfs voorgoed. Hierdoor slinkt het budget voor ontwikkelingshulp met enkele honderden miljoenen per jaar extra. Tegen Trouw zei NSC-woordvoerder op ontwikkelingssamenwerking, Femke Zeedijk, dat haar fractie in gesprek is met de oppositiepartijen om deze laatste maatregel terug te draaien.

Voor het ministerie en voor ontwikkelingsorganisaties breekt een nieuwe situatie aan. Wat betekenen de bezuinigingen en de focus op water en voedsel voor het andere werk, zoals op het gebied van vrouwenrechten of reproductieve gezondheid?

Meisjes en vrouwen

Bezuinigen op programma’s voor meisjes- en vrouwenrechten zijn een „heel slecht idee”, aldus Garance Reus-Deelder, directeur van Plan International, dat zich inzet voor de rechten van kinderen. „Bijna de helft van de vrouwen en meisjes wereldwijd heeft geen zeggenschap over het eigen lichaam. Dat betekent dat ze niet zelf kunnen beslissen over seks, anticonceptie, of ze kinderen willen.”

De afgelopen decennia heeft Nederland een voortrekkersrol gehad als het gaat om meisjes- en vrouwenrechten, zegt Reus-Deelder. „Dat heeft veel opgeleverd: wereldwijd gaan steeds meer meisjes naar school, steeds meer landen verbieden kindhuwelijken en het aantal tienerzwangerschappen neemt af […] In alle vooruitgang maken we nu een stap terug.”

Ook mensenrechtenorganisatie Hivos vreest de bezuinigingen. „Ervaring leert dat als er iets wordt wegbezuinigd, de kans heel klein is dat het terugkomt”, aldus woordvoerder Eefje van Esch. Dat heeft consequenties. Zo werkt Hivos in de Libanese hoofdstad Beiroet met het Marsa Sexual Health Center, dat zorg biedt aan jonge vrouwen. De economie in Libanon is „ingestort”, dus „als Nederland subsidies terugdraait, kan het voortbestaan van dit soort organisaties in gevaar komen”, zegt van Esch.

Andere toon

Niet alleen de financiële prioriteiten liggen anders, dit kabinet spreekt ook anders over ontwikkelingssamenwerking dan voorgaande regeringen. Minister Klever is geen minister van Ontwikkelingssamenwerking, maar van Ontwikkelingshulp. Dat is voor het eerst sinds ruim een halve eeuw: in 1971 nam het kabinet-Biesheuvel I afscheid van het ministerschap „voor hulp aan ontwikkelingslanden.”

Voor het vorige kabinet was „samenwerking” nog een sleutelwoord in het beleid. Zo was daar de Afrikastrategie die de toenmalige ministers Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken, CDA) en Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, VVD) presenteerden. Voortaan zou Nederland het anders doen, stond in een onderbouwend rapport: „Meer dan in het verleden” zou Nederland samenwerken met Afrikaanse landen. Juist omdat op dat continent veel belangen samenkomen: „Migratie, kritieke grondstoffen, geopolitiek en veiligheid”, aldus de strategie.

De relaties zouden „vorm krijgen op voet van gelijkwaardigheid”. Door samen te werken op basis van wederzijdse belangen kon Nederland „een aantrekkelijk alternatief bieden” voor de groeiende invloed van andere geopolitieke spelers als China en Rusland.

Volgens een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken is nog onduidelijk in hoeverre de Afrikastrategie een rol blijft spelen in het kabinetsbeleid. Wel is duidelijk dat het regeerprogramma een andere toon aanslaat; het benadrukt vooral het Nederlandse belang. Er wordt bijgedragen aan conflictpreventie en sociaal-economische vooruitgang, schrijft het kabinet, „waar dat ook onze handel, migratiebeheersing en veiligheid ten goede komt”.

Veel belangen, minder middelen

Volgens Bram van Ojik, voormalig GroenLinks-Kamerlid en lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) schaadt het nieuwe beleid de Nederlandse belangen over de grens juist. Eerder dit jaar pleitte de AIV, een onafhankelijk orgaan dat de regering adviseert over buitenlandbeleid, voor het behoud van een stabiele begroting voor ontwikkelingshulp.

Er is volgens Van Ojik veel kritiek op westerse landen, omdat ze zich niet aan afspraken houden. „We beloven van alles: schuldkwijtschelding, handelsvoordelen, investeringen […] maar we leveren vaak niet.” Ontwikkelingsprogramma’s stopzetten vanwege bezuinigingen vergroot volgens Van Ojik die ongeloofwaardigheid.

Ook ambtenaren van het ministerie van Economische Zaken maken zich zorgen over de bezuinigingen. In een analyse van het hoofdlijnenakkoord schrijven ze dat die kunnen leiden tot „aanzienlijke gevolgen voor de onderhandelingspositie in internationale gremia zoals de G20”. Nederland is dit jaar voor het eerst in jaren niet uitgenodigd voor de G20 in Brazilië. Volgens Van Ojik past dat in een patroon. Hij wijst op West-Afrika en de Sahel, waar volgens hem traditioneel veel Europese en Nederlandse bondgenoten zaten. „Dat is binnen een paar jaar tijd een soort Russische invloedssfeer geworden.”

Nederland en Europa vragen volgens Van Ojik veel van Afrikaanse landen: „Dat ze verduurzamen, migranten tegenhouden en achter Oekraïne staan.” Het is volgens hem dan ook „heel onverstandig” om miljarden te bezuinigen „op een van de weinige instrumenten” die Nederland heeft om zichzelf positief te profileren in Afrika. Het raakt hier het door het kabinet zo benadrukte Nederlandse belang, zegt Van Ojik: „Als je het niet wilt doen omdat het goed is voor mensen daar, doe het dan omdat het ook goed is voor onszelf.”