Operaregisseur Pierre Audi is vrijdagavond op 67-jarige leeftijd onverwacht overleden in de Chinese hoofdstad Beijing. Dat meldt de Franse minister van Cultuur Rachida Dati zaterdag op sociale media. De Frans-Libanese Audi was dertig jaar lang, van 1988 tot en met 2018, artistiek leider van De Nationale Opera in Amsterdam. Hij gold daarmee als een van de bepalende gezichten van de Nederlandse operawereld.
Audi werd in 1957 geboren in Beiroet, Libanon, ging als tiener naar een privéschool in Parijs en studeerde in Oxford. In Londen richtte hij het Almeida Theatre op, waar hij opviel vanwege zijn experimentele koers. „Ik was nog nooit in Nederland geweest”, zei Audi in 2018 tegen NRC over zijn overstap naar De Nationale Opera. „Ik was pas dertig en in opera weinig ervaren. Maar er was een klik en ik voelde me veilig en welkom. Ik had plannen en een gevuld adresboek.”
Audi zou het Nederlandse operagezelschap zo’n drie decennia lang leiden – ongekend lang, een operadirecteur blijft gewoonlijk vier jaar. In die dertig jaar maakte hij een smaakmakend, toonaangevend huis, concludeerde NRC bij zijn vertrek in 2018. Met zijn eigen regies demonstreerde hij de rituele kracht van opera – ensceneringen van Monteverdi en Wagner voorop.
‘Peterselie in de saus’
In zijn tijd bij De Nationale Opera bleef bleef Audi niet alleen in Amsterdam, hij reisde veel. Dat kwam hem soms op kritiek te staan. „Ik hoef niet bij elke repetitie te zitten om te zien hoe de peterselie in de saus gaat”, zei hij daar zelf over. „Mijn methode was: goede mensen kiezen, vertrouwen geven, loslaten.”
Een van de zaken die Audi enige tijd naast De Nationale Opera deed, was leiding geven aan het Holland Festival. Sinds 2019 was hij verbonden aan het prestigieuze Festival d’Art Lirique d’Aix-en-Provence.
Audi „wijdde zijn leven aan artistieke creatie”, schrijft de Franse minister Dati. „Door zijn eisen, zijn vrijheid en zijn unieke visie heeft hij de taal van de opera ingrijpend vernieuwd. Hij laat een enorm oeuvre na, een levende erfenis en een onuitwisbare stempel op de operawereld.”
Pierre Audi laat een vrouw en twee kinderen na.
Lees ook
NRC sprak in 2018 uitgebreid met Pierre Audi, die toen vertrok bij De Nationale Opera
Huis verkopen, hut kopen en wonen op een cruiseschip. Hoe ziet je leven er dan uit? Aan boord van de Odyssey: „Ik kan me terugtrekken als ik alleen wil zijn.”
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]
Komende zomer zou Pierre Audi in Aix-en-Provence gewoon weer rondlopen als directeur van het operafestival waar hij sinds 2019 leiding aan gaf. Souperen met artiesten, koffiedrinken met mecenassen, nieuwe plannen smeden. Maar Pierre Audi overleed in de nacht van vrijdag op zaterdag onverwacht aan een hartaanval. Hij was aan het werk in Beijing, waar een van zijn operaregies voor heruitvoering werd ingestudeerd. Audi werd 67 jaar.
Rusteloos creatief, altijd en overal aan het werk: de omstandigheden van zijn overlijden zijn tekenend voor de gepassioneerde gedrevenheid die Audi eigen was. De laatste jaren combineerde hij de leiding over het festival in Aix-en-Provence en The Park Avenue Armory in New York met gastregies overal ter wereld. In Amsterdam, bij zijn vrouw en hun twee schoolgaande kinderen, ontdekte hij op wat latere leeftijd ook huiselijk geluk. Maar van het voornemen het ooit iets rustiger aan te gaan doen, is het niet gekomen.
Voor de Brusselse Muntopera realiseerde Audi de afgelopen twee seizoenen Wagners operavierluik Der Ring des Nibelungen. Hij keerde daarmee terug bij het werk waarmee hij bij De Nederlandse Opera groot succes had geboekt. Ook zijn werk in Aix en New York lag in één lijn met wat achteraf bezien zijn levenswerk was: dertig jaar aan het roer van De Nederlandse Opera.
X-factor
Audi’s benoeming kwam in 1988 voor velen als verrassing; een Dark Horse. Als Frans-Libanese bankierszoon had hij op 23-jarige leeftijd na zijn studie in Oxford in Londen het Almeida Theatre opgericht en er opzien gebaard met ijzersterk avant-gardistisch theater. Maar wat wist hij van opera?
Professioneel nog niet veel – al had hij in zijn jeugd aan de hand van zijn vader menig opera bezocht. Maar Audi werd het toch. Hij had de X-factor. De Nederlandse Opera stond er slecht voor, Audi’s voorganger Jan van Vlijmen had financiële tekorten nagelaten. Een hot and booming maker als Audi zou het net geopende nieuwe theater aan het Amsterdamse Waterlooplein internationaal aanzien kunnen geven. Audi zei ook meteen ja, vertelde hij later. „Al was ik pas dertig en in opera onervaren, na tien jaar Londen was de timing goed. Ik had plannen en een gevuld adresboek.”
De gok bleek goud. In de circa drieduizend voorstellingen die er in de periode van zijn artistieke leiding te zien waren, maakte hij van De Nederlandse Opera daadwerkelijk een internationaal toonaangevend huis, vele jaren in nauwe samenwerking met zakelijk leider Truze Lodder.
Al snel ging hij er ook zelf regisseren. In Monteverdi’s Il ritorno d’Ulisse in patria (1990) en L’Incoronazione di Poppea (1993) realiseerde hij met oerelementen als vuur, steen, water en lucht voorstellingen die „focusten op de kern van het menselijk gedrag, de personages in hun onderlinge relaties, de essentie van het drama”, aldus NRC. Die aanpak hield hij vrij consistent in ere in de bijna vijftig producties die hij tussen 1990 en 2022 voor De Nederlandse Opera regisseerde.
Beroemdste voorbeeld is de nog vaak hernomen enscenering van Wagners operavierluik Der Ring des Nibelungen (1997-1998), met het orkest op de bühne. Op de dramatische hoogtepunten voelde je in de zaal de vlammen op het podium je wenkbrauwen roosteren: voor wie erbij was een onvergetelijk avontuur.
Liever visionair dan nostalgisch
Audi bracht opera’s van Berlioz, Monteverdi, Messiaen, Vivier, Schönberg, Wagner, de grote Russen, Janácek. Belcanto zag je, tot verdriet van liefhebbers, decennialang maar mondjesmaat. Hij richtte zijn en onze aandacht liever op de innovatieve kracht van muziektheater en op componisten die daarin visionair waren – of van wie hij vermoedde dat ze dat zouden kunnen zijn.
Hij verleidde Alfred Schnittke tot Life With an Idiot (1992) en György Kurtag tot Fin de Partie (2019), theaterregisseur Simon McBurney tot zijn operadebuut (A Dogs Heart, 2020). Beeldend kunstenaars als Karel Appel, Jannis Kounellis, Anish Kapoor en Georg Baselitz strikte hij voor het maken van operadecors.
Tussen 2005 en 2014 werd Audi ook artistiek leider van het Holland Festival; een post die hij opvatte als verlengstuk van zijn werk bij de opera. Hij bracht oorlogsmusical War Horse naast Prometeo van avant-gardist Luigi Nono – en trok met beide volle zalen. Een festival, vond hij, moest vooral unieke belevenissen bieden.
Klapstuk van de Holland Festival-periode vormde, weliswaar vijf jaar later maar langjarig voorbereid, Stockhausens AUS LICHT in 2019 : een monsterproject met vijfhonderd uitvoerenden. Diezelfde zomer opende ook het eerste festival in Aix-en-Provence onder Audi’s leiding spectaculair, met Mozarts Requiem in ijzingwekkend sombere regie van Romeo Castellucci.
Audi toonde er wat muziektheater voor hem betekent als genre dat als geen ander tot empathie aan kan zetten. De documentaire Three Acts (2024) volgt hem bij repetities van Verdi’s Simon Boccanegra, in Tokio. Hij legt er – met inmiddels tachtig eigen operaregies op de teller – nog een keer rustig uit wat volgens hem het actuele belang kan zijn van opera. „De wereld op het podium brengt hedendaagse problematiek dichterbij dan het nieuws zelf kan. Want in het theater dromen we, en juist in die non-realiteit kunnen we een diepe connectie aangaan met wat we zien. In een tijd dat voor oorlog en lijden openlijk reclame wordt gemaakt, biedt juist opera hoop.”
In Aix-en-Provence opent de zevende editie van het door Audi samengestelde festival in juli.
Het Israëlische leger (IDF) gaat vanaf zondag tienduizenden reservisten oproepen ter voorbereiding op een uitbreiding van het militaire offensief in Gaza. Dat melden diverse Israëlische media zaterdag. Volgens het leger zullen de reservisten de komende week beroepsmilitairen vervangen die nu op de bezette Westelijke Jordaanoever en in Israël actief zijn, zodat zij kunnen worden ingezet in de Gazastrook.
Het leger stelt volgens The Jerusalem Post dat de uitbreiding in fasen zal plaatsvinden. Dat duidt er volgens de krant op dat het „dagen of weken” kan duren voordat er een duidelijker beeld is van de precieze strategie en de impact van een verdere invasie van het Israëlische leger in Gaza.
Vrijdag presenteerde het leger tijdens een veiligheidsconsultatie aan premier Benjamin Netanyahu het geplande gefaseerde offensief in Gaza, waarvoor een substantiële mobilisatie nodig is. Het Israëlische veiligheidskabinet zal naar verwachting zondag bijeenkomen om de plannen van de premier goed te keuren.
Gijzelaars
Volgens het leger is het offensief bedoeld om Hamas onder druk te zetten om tot een akkoord te komen over de gijzelaars, niet om de terreurgroep te vernietigen. Israëlische functionarissen hebben herhaaldelijk gewaarschuwd dat als er niet snel een akkoord wordt bereikt over de gijzelaars die nog worden vastgehouden in Gaza, het Israëlische leger een grootschalig offensief zal starten met als doel Hamas te vernietigen.
Het leger verklaarde dat de druk op Hamas stapsgewijs zal worden opgevoerd en dat de oproep van reservisten deel uitmaakt van dat gefaseerde plan, omdat Hamas tot dusver weigert akkoord te gaan met een overeenkomst over de gijzelaars.
Het Israëlische leger stelt dat het terughalen van de 59 gijzelaars die nog steeds door Hamas worden vastgehouden in Gaza het belangrijkste doel van de oorlog is. Het verslaan van de terreurgroep komt pas op de tweede plaats, ondanks dat Netanyahu eerder verklaarde dat „overwinning” op Hamas het voornaamste doel is.
De kans dat er een nieuw staakt-het-vuren komt tussen Hamas en Israël lijkt al geruime tijd steeds verder af te nemen. Sinds 18 maart, toen Israël het staakt-het-vuren met Hamas verbrak, neemt de Israëlische vernietiging van de Gazastrook toe. Ook blokkeert Israël sinds 2 maart alle humanitaire hulp naar Gaza.
Liveblog Crisis in het Midden-Oosten
Hulporganisaties sceptisch over Israëlische noodhulpvoorstellen, VN veroordelen Israëlische aanvallen op Syrië
