Regering Netanyahu negeert betogers en zet hervorming justitie door

Ondanks massale demonstraties van tegenstanders uit het hele land drijft de regering van premier Benjamin Netanyahu nieuwe wetgeving die de macht van het Hooggerechtshof drastisch beperkt, in volle vaart door het parlement. In de nacht van maandag op dinsdag keurde de Knesset de voorstellen van de regering na een emotioneel debat van acht uur lang in eerste lezing goed. „Een geweldige avond en een geweldige dag”, stelde Netanyahu tevreden vast op Twitter.

Tegenstanders, die vrezen dat de nieuwe regels de regering vrij spel geven, spraken daarentegen van een zwarte dag voor de democratie. „De geschiedenis zal over u oordelen wegens deze avond”, hield oppositieleider Yair Lapid de coalitie voor. Van opgeven van het verzet kon volgens hem geen sprake zijn. „We strijden voor de toekomst van onze kinderen, voor de toekomst van ons land.”

Er volgen nog twee stemmingen voordat de voorstellen kracht van wet kunnen krijgen. Grote vraag is hoe het Hooggerechtshof vervolgens zou reageren.

Hoezeer deze fundamentele kwestie het land bezighoudt, was eerder op de dag weer gebleken. Net als vorige week, toen de Knesset er voor het eerst over sprak, kwamen er vele tienduizenden demonstranten naar Jeruzalem. Ook in Tel Aviv, al wekenlang het toneel van protestdemonstraties, gingen opnieuw betogers de straat op.

Voor- én tegenstanders menen dat de hervormingsvoorstellen de ziel van Israël raken. De coalitie, de meest rechtse uit Israëls geschiedenis, stelt dat gekozen politici meer greep moeten krijgen op de benoeming van rechters in het Hooggerechtshof. Ook vinden ze dat het parlement in laatste instantie zelf moeten kunnen beslissen of een wet van kracht wordt of niet.

Tegenstanders vinden dat hieraan onverantwoorde risico’s kleven: zonder de corrigerende werking van een onafhankelijk Hooggerechtshof is het land overgeleverd aan de grillen van de zittende regering en blijft er van de democratie weinig over. Ze vrezen ook dat Netanyahu en zijn orthodoxe coalitiegenoten het land dan snel wetten opleggen die Israël in minder liberale richting duwen.

Verdenking van corruptie

Ook verdenken critici Netanyahu ervan zo uit te willen komen onder drie processen op verdenking van corruptie die tegen hem lopen. De premier moet hierbij behoedzaam opereren, omdat hij eerder een verklaring heeft getekend dat hij zich – als direct belanghebbende – niet direct met wetgeving over juridische hervormingen zal bemoeien.

Om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden laat hij de afhandeling van de nieuwe wetten daarom over aan minister van Justitie Yariv Levin.

De regering betoogt dat ze bij de verkiezingen van 1 november een mandaat van de kiezers heeft gekregen om deze hervorming door te voeren. Maar de Israëlische bevolking lijkt er niet warm voor te lopen. In peilingen van The Israel Democracy Institute blijkt dat twee derde van de ondervraagden meent dat het Hooggerechtshof het recht moet behouden wetten te toetsen aan enige basiswetten (een grondwet kent Israël niet). Ook handhaaft 63 procent liever de huidige selectieprocedure voor de hoogste rechters. Daar kunnen professionele juristen politici desgewenst de voet dwars zetten.

Argusogen in VS

Ook het buitenland, met name de Verenigde Staten, volgt de zaak met argusogen, juist omdat Israël zich er altijd op laat voorstaan het enige democratische land in het Midden-Oosten te zijn.

Nadat president Biden de Israëliërs had gewezen op het belang van een onafhankelijke rechtspraak, riep de Amerikaanse ambassadeur Tom Nides de regering afgelopen weekend in een podcast op „stevig op de rem te gaan staan”.

„Wat onze landen juist verbindt is een gevoel van democratie en een gevoel van democratische instellingen”, zei hij. „Dat is hoe we Israël bij de VN verdedigen.” Het werd hem niet in dank afgenomen. Bemoei je met je eigen zaken, luidde de reactie van de regering.