Rechtsstaat is niet het enige struikelblok in de formatie

Ronald Plasterk heeft zijn tandenborstel mee. „En verder nog?” Het zijn, bij de deur van Landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum, bijna wanhopige vragen van journalisten die weten dat in deze fase van de kabinetsformatie niemand iets inhoudelijks zal zeggen. „Tandpasta”, roept Plasterk. „Zullen we het daar verder maar bij laten?”

Het is de zwijgzaamheid die past bij Nederlandse kabinetsformaties, zolang er nog geen breuk in de lucht hangt. PVV-leider Geert Wilders kwam bij de haag van journalisten alleen even zeggen dat hij er zin in had, en wenste de journalisten „gelukkig nieuwjaar”.

Mona Keijzer van BBB nam langer de tijd, maar zei net zo weinig. Dat het binnen om „de toekomst van Nederland” draait. En zíj had geen tandenborstel bij zich. Omdat bij BBB woensdag Henk Vermeer Van der Plas komt bijstaan in de onderhandelingen en zij dus alleen de eerste dag doet, gaat ze thuis slapen. De anderen blijven, als het goed gaat, in elk geval tot donderdag in Hilversum.

Op straat, bij het hek van het landgoed, had een groepje kinderen hun ‘kinderregeerakkoord’ staan uitdelen, maar dat leek alleen te zijn gelukt bij Caroline van der Plas en Mona Keijzer. „Dit ga ik nu lezen”, zei Keijzer over het pamflet en stapte naar binnen.

Nog lang niet op één lijn

Met de gebruikelijke radiostilte bij de partijen en de Hilversumse setting oogt deze formatie op het eerste oog als alle andere. Op De Zwaluwenberg, nu eigendom van Defensie, is al vaker onderhandeld over kabinetten. „De vorige drie formaties zijn hier ook gedaan”, zei Plasterk bij de deur, „en die zijn alle drie succesvol geweest, dus misschien is dat wel een goed teken.”

De optiek verhult dat er nog altijd flinke twijfels leven bij de vier pratende partijen. Lang niet iedereen vertrouwt erop dat de huidige gesprekken zullen leiden tot een rechts kabinet op het bordes. Niet voor niets greep Wilders de hervatting van de gesprekken deze week aan om drie omstreden wetsvoorstellen van de PVV, die al jaren op de plank lagen, in te trekken.

Met het intrekken van de voorstellen, waaronder het opleggen van celstraffen voor moskeebezoek en koranbezit, probeert Wilders zich als compromisbereid te presenteren. Het is de vraag of de andere partijen, met name NSC, daar genoegen mee nemen. NSC-leider Pieter Omtzigt benadrukt al sinds de campagne dat hij grote moeite heeft met de rechtsstatelijkheid van het PVV-programma.

Onduidelijk is welke toezeggingen Omtzigt van Wilders nodig heeft. Enerzijds liet hij de voorbije weken merken dat een wijziging van de Grondwet wat hem betreft niet per se problematisch is: zijn gedroomde Grondwettelijke Hof vergt ook zo’n wijziging. Anderzijds houdt Wilders vooralsnog wel vast aan andere omstreden voorstellen uit zijn programma, zoals het plan om veertienjarigen in sommige gevallen als volwassenen te berechten.

Zweefvliegtuigje

Dat bij de gesprekken verschillende secondanten aanschuiven, zoals financieel specialist Eelco Heinen bij de VVD, wekt de suggestie dat de partijen het deze week niet alleen over de Grondwet zullen hebben. Dat was ook niet nodig, zei VVD-leider Dilan Yesilgöz in december al in de Kamer: „Niemand gaat anderhalve maand over de rechtsstaat filosoferen. Het zijn één of twee gesprekken.”

Een zweefvliegtuigje in de lucht, ingehuurd door boerenorganisatie Agractie, hintte dinsdag al op een van de andere onderwerpen die aan bod moeten komen. Het vliegtuigje trok een protestslogan tegen de stikstofplannen: ‘NPLG en KDW weg ermee!’

Stikstof is, samen met klimaat, een van de onderwerpen in de volle agenda die Plasterk tot eind januari voor ogen heeft. Hij wil daarnaast in gesprek over migratie, bestaanszekerheid (waaronder zorg en wonen), goed bestuur, overheidsfinanciën en internationale veiligheid.

informateurRonald Plasterk De vorige drie formaties waren ook hier en die waren alle drie succesvol

Mochten de partijen overeenstemming bereiken over het ‘waarborgen’ van de rechtsstaat, dan zitten ze ook op andere onderwerpen nog lang niet op één lijn. Zo willen PVV en BBB de militaire steun aan Oekraïne fors verminderen of helemaal schrappen, terwijl VVD en NSC voorstander van zulke steun zijn.

Veel discussie valt ook te verwachten onder het kopje ‘overheidsfinanciën’. VVD en NSC drongen in campagnetijd al aan op bezuinigingen om orde op zaken te stellen in de rijksbegroting. BBB en PVV hebben in hun verkiezingsprogramma’s daarentegen forse extra uitgaven opgenomen, bijvoorbeeld om het eigen risico in de zorg af te schaffen.

Hoe hij denkt dat de partijen daar uit zullen komen, Plasterk hield dinsdag zijn mond. Wat hij ervan vond dat Wilders op maandag drie omstreden wetsvoorstellen had teruggetrokken, als overduidelijk teken van goeie wil aan de andere onderhandelende partijen? „Het is heel verleidelijk om daar iets over te zeggen”, zei de informateur, „maar dat doe ik toch niet.”

Lees ook
Een geste van Geert Wilders, maar is het genoeg om NSC en VVD over de streep te trekken?

Delen





Mail de redactie