Pieter Grinwis, Kamerlid voor de ChristenUnie en financieel expert, staat niet bekend om stemverheffingen of andere vormen van politieke show. Dus de andere Kamerleden zijn stil, donderdagochtend in een zaal in de Tweede Kamer, als hij roept: „Hoe dom en hoe bot moet je zijn om dit te kunnen zeggen. De nuloptie bestaat niet! Degene die daarmee koketteert is echt niet goed snik!” Grinwis klinkt niet alleen boos, hij kíjkt ook boos in de richting van Tony van Dijck, van regeringspartij PVV. Die heeft net gezegd dat de oppositie met eigen ideeën moet komen om ervoor te zorgen dat de voorgenomen btw-verhoging op boeken, sport, media en cultuur niet doorgaat. En dat die verhoging anders wél gebeurt.
Maar het is staatssecretaris, Tjebbe van Oostenbruggen (Financiën, NSC), die in een brief ook begon over zo’n nuloptie, die zich aangesproken voelt. Hij wijst naar zichzelf, terwijl hij buiten de microfoon roept: „Ik?!”
Van Oostenbruggen moet op zoek naar 1,3 miljard euro. Geld om het btw-plan in het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB niet te hoeven uitvoeren. Die opdracht kreeg het kabinet van de hele Tweede Kamer, op initiatief van oppositiepartijen CDA, D66, ChristenUnie en SGP. Het was de eerste keer dat het kabinet erin slaagde om afspraken te maken met de oppositie, die het kabinet vaker nodig zal hebben omdat het geen meerderheid in de Eerste Kamer heeft.
Lees ook
Dossier btw: hoe het kabinet blijft worstelen om de senaat mee te krijgen
Van Oostenbruggen is daarmee ook verantwoordelijk voor iets fundamentelers: ervoor zorgen dat de oppositiepartijen na deze lakmoesproef niet teleurgesteld weglopen.
Dat staat op het spel.
Chagrijn
Helemaal goed gaat dat nog niet. Bij zowel oppositiepartijen als coalitiepartijen is er veel chagrijn over een brief die de staatssecretaris vorige week aan de Tweede Kamer stuurde. Daarin schreef hij dat de btw-verhoging doorgaat als het de Kamer niet lukt om met een alternatieve dekking te komen. In theorie is die zogenoemde nul-optie mogelijk, de verhoging staat al in de wet die is aangenomen met steun van de vier oppositiepartijen. Maar zij stemden voor op basis van vertrouwen: het kabinet zou op zoek gaan naar alternatieve dekking. Daar had het wel tijd voor nodig. Als het geld is gevonden, kan de verhoging uit de wet.
In zijn brief zette Van Oostenbruggen een aantal mogelijkheden op een rij, zonder duidelijk te maken welke optie de voorkeur van het kabinet heeft. In het AD was een week daarvoor al uitgelekt wat een van de opties was waaraan het ministerie van Financiën dacht: een verhoging van het algemene tarief, dat bijvoorbeeld geldt op kleding en meubels, van 21 procent naar 21,4 procent. Coalitiepartijen namen daar meteen stevig afstand van op X. Daarmee beperkten ze de mogelijkheden voor Van Oostenbruggen.
Op het ministerie van Financiën was daar chagrijn over. Zo konden ze toch niet tot afspraken komen over de verhoging die de Kamer zélf wilde terugdraaien? De nuloptie die Van Oostenbruggen in zijn brief in herinnering bracht, lazen de oppositiepartijen als een waarschuwing. En dus voelde de staatssecretaris zich aangesproken door het verwijt van Grinwis, deze donderdag.
Twittercoalitie
„Mijn fractie vraagt zich af of constructief zijn in dit klimaat redelijkerwijs mogelijk is”, zegt Inge van Dijk van het CDA in het debat. „Deze Twitter-coalitie is meer bezig met beeldvorming dan met afspraken respecteren.” Vijlbrief waarschuwt dat D66 geen enkel plan meer zal steunen van het kabinet als de btw-verhoging alsnog doorgaat. En ook Pieter Grinwis dreigt: „Denk jij dat er dan nog maar één belastingplan wordt aangenomen?”
Grinwis richt zich met die woorden tot Tony van Dijck. Die had de oppositiepartijen stevig aangevallen. Hij vindt dat het hún verantwoordelijkheid is om met alternatieve oplossingen te komen, omdat zíj de voorgenomen btw-verhoging van tafel wilden. In werkelijkheid stemde ook de PVV voor de motie waarin het kabinet werd opgeroepen om het geld elders te vinden. De woordvoerders van de andere coalitiepartijen lijken zich flink ongemakkelijk te voelen. NSC’er Nicolien van Vroonhoven zegt juist „een pleidooi voor vertrouwen” te willen houden. „Wat mij betreft is het doorvoeren van die btw van de baan”, bezweert Henk Vermeer (BBB). „Dat hebben we zo afgesproken, anders hoeven we hier nooit meer aan te kloppen bij iemand voor welke steun dan ook.”
Maar over Tjebbe van Oostenbruggen toont ook de coalitie zich kritisch. Hij schreef „een lichte brief” aan de Kamer, vindt Van Vroonhoven, die had gehoopt op een concreter voorstel van de staatssecretaris. Wendy van Eijk (VVD) noemt het „teleurstellend” dat hij niet verder is gekomen dan een lijst opties. „Hij moet zijn huiswerk afmaken.”
Besloten kring
Hoe het nu verder moet? De oppositie vindt dat het aan de regering en de coalitiepartijen is om met een voorstel te komen. De coalitiepartijen wijzen naar de staatssecretaris, híj moet de regie nemen. De staatssecretaris vraagt op zijn beurt om „sturing” vanuit de Kamer. Hij benadrukte tot drie keer toe dat hij de nuloptie „zéér onwenselijk” vindt. „Dat is niet wat we willen.”
Van Oostenbruggen kwam donderdag amper aan het woord vanwege tijdgebrek, volgende week wordt het debat naar verwachting hervat. Één ding is al wel duidelijk: hoewel Van Oostenbruggen tot nu toe steeds gezegd heeft dat hij de 1,3 miljard euro wil ophalen met een andere btw-verhoging, is er nu een meerderheid die wil dat hij ook buiten de btw gaat zoeken. In belastingverhogingen, of door belastingvoordelen te schrappen.
Achter de schermen zal de staatssecretaris weer gaan praten met coalitie en oppositie, beloofde hij. Het was opvallend genoeg Tony van Dijck die een pleidooi hield om in „besloten kring” verder te praten. Hij had gedurende het debat zijn toon gematigd. „Ik snap best wel dat we hier en plein public niet met oplossingen komen, dat doe ik ook niet, want die oplossingen zijn meestal pijnlijk”, gaf de PVV’er toe. „En als je ze dan hebt uitgesproken, word je er vervolgens tot in lengte van dagen door achtervolgd.”
