Twintig grote voedsel- en drankenconcerns, waaronder FrieslandCampina, Unilever, Nestlé en Coca-Cola, gaan méér gerecycled plastic kopen. Met die gezamenlijke belofte willen ze recyclers van plastic ondersteunen.
Bedrijven die afvalplastic geschikt maken voor hergebruik hebben het moeilijk in Nederland. Afgelopen jaar zijn er verschillende omgevallen, mede omdat ze met de gerecyclede kunststof de concurrentie met nieuw plastic niet aankunnen.
Belanghebbenden, van afvalbedrijven tot milieu-organisaties en supermarkten, bespraken de afgelopen twee maanden hoe ze plasticrecylers zouden kunnen redden. Dit gebeurde op verzoek van het kabinet, nadat het diverse plannen om de sector te helpen had zien sneuvelen.
Een van de uitkomsten waarmee de ‘Nederlandse Plastictafel’ nu komt, is de vrijwillige toezegging van levensmiddelproducenten om meer gerecycled plastic te kopen. Dat jaar moet dat ten minste 115.000 ton zijn, en daarna moet die hoeveelheid jaarlijks oplopen. Onduidelijk is hoeveel gerecycled plastic de betrokken bedrijven nu al inkopen. Volgens de producenten zelf gaat het om een „beduidende” stijging.
Naast deze afspraak is de industrie het eens geworden over een prijsprikkel die gebruik van gerecyclede plastics beloont. Nieuw plastic uit aardolie is immers fors goedkoper. De prikkel – ‘circulaire hefboom’ – gaat gelden voor de bouwsector, fabrikanten van meubels, textiel, consumentenelektronica en matrassen, niet voor verpakkingsmateriaal.
De hefboom moet straks worden gekoppeld aan de ‘productpaspoorten’ waartoe de Europese Unie heeft besloten. Die worden de komende jaren verplicht. In zo’n digitaal paspoort staat hoeveel fossiel plastic voor een product is gebruikt.
De Plastictafel vraagt de Tweede Kamer nu om een wet die fabrikanten verplicht tot betaling aan een ‘transitiefonds’ als hun product niet circulair is. Dat zijn dus producten met veel fossiel plastic, of meubels die niet repareerbaar zijn. Het fonds dient de industrie bij verdere verduurzaming te helpen en moet recyclers overeind te houden. Het zou jaarlijks tientallen miljoenen euro’s moeten uitkeren. Het idee is dat hiermee investeringszekerheid voor recyclers ontstaat, die nu moeilijk kunnen lenen bij de bank.
Afdwingbaar
Deelnemers aan de Plastictafel zijn blij met de consensus over een wettelijk vastgelegde ‘hefboom’. Eerdere vrijwillige afspraken over inzet van gerecycled plastic stierven een stille dood toen nieuw plastic zo goedkoop werd.
Deze hefboom is straks „de enige maatregel die afdwingbaar is”, aldus Marije Perdon van duurzaamheidsorganisatie MVO Nederland. Dwang ligt gevoelig bij de industrie, maar is volgens Perdon noodzakelijk. „Grondstoffen raken op, circulaire bedrijven hebben het moeilijk. Door zo’n heffing in te voeren, moeten vervuilers betalen.”
De Plastictafel wil ook circulariteit stimuleren via de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). Producten als verpakkingen, glas, matrassen, batterijen en auto’s kennen zo’n UPV. Producenten betalen dan een bijdrage voor de verwerking ervan als afval. Makers van verpakkingen krijgen van hun producentenorganisatie al een korting als ze met gerecycled plastic werken. Die korting moet hoger worden, heeft de Plastictafel afgesproken. Verder komt Verpact (verantwoordelijk voor recycling van verpakkingen) met een platform dat vraag en aanbod van gerecycled plastic bij elkaar brengt.
Voorzitter Steven van Eijck van de Plastictafel noemt de uitkomst van de onderhandelingen „hartverwarmend”. De oud-staatssecretaris (LPF) is door het kabinet-Rutte IV aangesteld om circulariteit te stimuleren. „We weten dat het huidig politieke klimaat niet meer van de duurzaamheid is, maar de industrie en samenleving zijn dat nog wel”, zegt hij. „Er is wel degelijk een enorme groep in de industrie die bereid is zich in te zetten voor een circulaire economie. Ik hoop dat de politiek beter gaat luisteren naar de signalen uit de samenleving.”
Belastingvrijstelling
De recyclers zijn met de afspraken aan de Plastictafel niet uit de zorgen. Thor Tummers van Unilever: „Dat we samen 115.000 ton gaan inkopen is substantieel, maar het is niet zo dat we hiermee de hele markt opentrekken. Structurele maatregelen vanuit de overheid zouden meer impact hebben.”
De Plastictafel vraagt de overheid diverse maatregelen te nemen om recyclers te helpen. Zoals geld geven uit het Klimaatfonds en recyclers vrijstellen van energiebelasting en afvalstoffenbelasting.
Volgens deelnemers verzette de industrie zich aan de Plastictafel tegen enkele dwingende maatregelen. Zo werd een voorstel getorpedeerd om ook verbruiksbelasting te heffen op water in plastic flesjes. Zo’n heffing zou verpakt water duurder worden, wat vanuit milieu-oogpunt logisch is: verpakt water is minder duurzaam dan kraanwater. Tegelijk zou er dan subsidie komen voor publieke watertappunten. Het voorstel liep stuk op „beperkt draagvlak”.
Concurrentie
Nederland kende tot voor kort een bloeiende recyclingindustrie. Die kwam onder druk door nieuw plastic uit China en de VS – deels gemaakt van goedkoop schaliegas. Tegelijkertijd kwam concurrentie van goedkoop gerecycled plastic uit Azië op.
Meer dan tien plasticrecyclers gingen sinds begin 2024 in Nederland failliet, andere vertrokken naar het buitenland. Volgens de sector is afgelopen drie jaar 3 miljoen ton aan productiecapaciteit verloren gegaan.
„Gerecycled plastic kost op dit moment 30 tot 200 procent meer dan nieuw”, zegt Tummers. Toch committeert Unilever zich aan extra inkoop van gerecycled plastic. Hoe gaat het dat betalen? „Een deel nemen we voor eigen rekening. Verder hopen we met grotere volumes en langere afnamecontracten de meerpijs behapbaar te houden.”
In Europa is wetgeving op komst die producenten verplicht vanaf 2030 gerecycled plastic bij te mengen in hun producten. Tummers zegt te hopen dat die wet niet het slachtoffer wordt van de huidige dereguleringsgolf in de EU. „Die wet moet recyclers uiteindelijk echt zekerheid over hun toekomst bieden.”
