N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Necrologie
Wim Kayzer 1946-2023 Hij maakte gespreksprogramma’s met schrijvers, filosofen, kunstenaars en wetenschappers. Een hoogtepunt was de reeks Nauwgezet en wanhopig, waarin schrijvers zich urenlang lieten ondervragen.
Wim Kayzer maakte in 2000 zijn laatste reeks gesprekken: ‘Van de schoonheid en de troost’.
Foto Kippa
Zoiets was nooit eerder vertoond: vier heren van middelbare leeftijd die zich acht uur lang lieten ondervragen over de geschiedenis van de twintigste eeuw. Met een buitengewoon vasthoudende ondervrager en een omroep die het aandurfde zo’n serie – met de allure van een intellectuele exercitie – uit te zenden. Die omroep was de VPRO, de serie heette Nauwgezet en wanhopig en de ondervrager was Wim Kayzer, die dit weekeinde is overleden. Hij was 76 jaar.
Wim Kayzer was een boegbeeld van de VPRO, maar begon zijn carrière halverwege de jaren zeventig bij de VARA-radio, waar hij op zaterdagochtend meewerkte aan het programma Z.I. Dat blonk vooral uit in diepgravende journalistiek over zaken als politiek en arbeidsverhoudingen. In 1979 werd Z.I. bekroond met de Reissmicrofoon van de radio- en tv-critici.
Maar intussen botste Kayzer steeds vaker met de VARA-leiding die meer publiek wilde trekken met een luchtiger programma-aanbod. Hij speelde in die stammenstrijd een hoofdrol. Volgens hem moest de VARA links blijven en liefst nog linkser worden. De hang naar popularisering zou naar zijn mening leiden tot de ondergang van de omroep. „Van een omroepvereniging naar een gekkenhuis”, waarschuwde hij. „Van een gekkenhuis naar het sterfhuis.”
Extra spanning in de montage
Maar de populariseerders wonnen de strijd. En toen de VARA in 1983 stopte met Z.I., vond Kayzer onderdak bij de VPRO. Daar kon hij maken wat hij wilde. Zijn eerste serie was een reeks sologesprekken met intellectuelen uit alle windstreken aan wie hij de grote vraagstukken van die tijd voorlegde. Programma’s zonder enige opsmuk, omdat het gesproken woord hem boven alles ging.
Wim Kayzer in de studio van ‘Van de schoonheid en de troost’. Foto Kippa
Het hoogtepunt uit zijn VPRO-oeuvre was de reeks Nauwgezet en wanhopig, in 1989, waarin hij met vier schrijvers en filosofen (Gabriel Garcia Marquez, Jorge Semprun, György Konrád en George Steiner) de geschiedenis, de dilemma’s en de echo’s van de twintigste eeuw besprak. De serie gaf hen alle vier grote bekendheid in Nederland – voordien werden ze in dit land nauwelijks gelezen. De gesprekken waren los van elkaar opgenomen, waarna Kayzer de uitspraken zodanig monteerde dat er extra spanning ontstond. Alsof ze op elkaar reageerden.
Van de schoonheid en de troost
De serie won dat jaar de Nipkowschijf, de tv-pendant van de Reissmicrofoon. Kayzer weigerde echter die onderscheiding van de critici in ontvangst te nemen. Hij vond dat die naar de VPRO moest gaan, als bekroning van „de verrassende grootmoedigheid” die de omroep had betoond om dit programma de benodigde ruimte te geven. „De bijval van het publiek was inspirerend”, zei hij. „Dat was voldoende eer. De eer van de Nipkowschijf laat ik graag aan de VPRO.” Toen de jury volhield dat de prijs specifiek naar Kayzer moest gaan, kon de schijf op de dag van de uitreiking door niemand in ontvangst worden genomen.
Wim Kayzer maakte nadien nog verschillende gespreksprogramma’s met schrijvers, filosofen, kunstenaars en wetenschappers. Zijn laatste reeks, Van de schoonheid en de troost, dateert uit 2000. Hij droeg toen een ooglapje, als gevolg van een beschadigde oogzenuw. De serie ging vooral over de vraag wat het leven de moeite waard maakt – een vraag die in al zijn tv-programma’s steeds weer terugkwam.
In de werkkamer van Karlijn Hendriks, geschiedenisdocent en conrector van het Stanislascollege Westplantsoen in Delft, staan twee dozen met verse gebakjes klaar. Ze heeft ze midden op de vergadertafel gezet, zodat de drie collega’s die aangeschoven zijn een gebakje kunnen pakken. Maar die hebben er nog geen oog voor. Geconcentreerd kijken ze naar de lijst met eindexamenuitslagen die ze voor zich hebben.
Ruim 144.000 eindexamenleerlingen kregen deze donderdag dat ene spannende telefoontje van school – er deden in totaal rond de 184.000 leerlingen examen. Scholen weten ’s ochtends vroeg al of hun leerlingen geslaagd zijn. Toch bellen ze pas uren later. NRC keek donderdag mee, om te zien wat er op de uitslagendag achter de schermen gebeurt. Waarom duurt het wachten op de uitslag soms zo lang?
Ik noteer deze leerling als kansrijk
Het Stanislascollege in Delft heeft drie afdelingen: havo, atheneum en gymnasium. In de kamer van Hendriks worden 151 atheneum-leerlingen besproken die eindexamen hebben gedaan. Op de uitslagendag ziet de school al om acht uur ’s ochtends op internet wat de zogenoemde N-termen zijn, de normeringen die per vak gebruikt worden om het examencijfer te berekenen. Het College voor Toetsen en Examen heeft die erop gezet, zodat scholen zelf kunnen berekenen welke cijfers de leerlingen hebben gehaald. Elk jaar zijn er N-termen die opvallen. „Voor wiskunde C is de normering dit keer 1,4, terwijl het de afgelopen jaren altijd onder de 1 was”, zegt Lucie Aarts, docent wiskunde en lid van het team dat de atheneum-leerlingen bespreekt. „Dat betekent dat het een relatief lastig examen was en dat je bij minder punten sneller een voldoende krijgt.”
‘Afgewezen’
Sander Overgaag, docent bedrijfseconomie en coördinator van de bovenbouw van het atheneum, leest telkens een naam voor en zegt daarna of de leerling is geslaagd of ‘afgewezen’, zoals zakken officieel heet. Bij de geslaagden zeggen de docenten kortweg „mooi”, „prachtig” of „fijn dat het gelukt is”. Bij de gezakten staan ze langer stil. Ze puzzelen met de cijfers die ze voor zich hebben op de lijst. Wie is er definitief gezakt en wie maakt kans om met een herexamen of via een alternatieve route alsnog te slagen? Daar ligt vandaag de uitdaging voor dit team: strategieën bedenken die de mentoren vanmiddag kunnen voorleggen als ze de ‘nog niet geslaagden’ gaan bellen.
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Karlijn Hendriks feliciteert een leerling.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Karlijn Hendriks feliciteert een leerling.
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="De resultaten van elke leerling worden secuur bekeken.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="De resultaten van elke leerling worden secuur bekeken.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-1.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201017/data133583886-c163dd.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-12.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-10.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-11.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-12.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-13.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/cq1DZ3Mn3iZq-JlozNrn-0cXYkY=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201017/data133583886-c163dd.jpg 1920w”>De resultaten van elke leerling worden secuur bekeken.
Foto Hedayatullah Amid
<figure aria-labelledby="figcaption-2" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Twee mentoren van de atheneum-klassen bespreken de resultaten van een leerling.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”2″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Twee mentoren van de atheneum-klassen bespreken de resultaten van een leerling.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201023/data133583929-b9e4d3.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-16.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-14.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-15.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-16.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-17.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/w8WyBy_mw8YhByT_nl-AVNxHRVs=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201023/data133583929-b9e4d3.jpg 1920w”>Twee mentoren van de atheneum-klassen bespreken de resultaten van een leerling.
Foto Hedayatullah Amid
Foto Hedayatullah Amid
Naast Hendriks, Aarts en Overgaag zit een gepensioneerde docent aan tafel, Aad Duifhuis. Hij valt in voor de zwangere examensecretaris, die is degene die de examens organiseert. Allemaal hebben ze een rekenmachine voor zich en een papieren lijst met de resultaten van de leerlingen. Daar maken ze notities op van de adviezen die de mentoren vanmiddag kunnen geven. Er komt een leerling voorbij die maar één tiende punt tekort heeft. Ze kijken samen welk vak die zou kunnen herkansen. „Misschien is het slim als deze leerling morgen naar de inzage komt, om te kijken of er een evidente nakijkfout zit in één van de examens”, oppert Duifhuis. In dat geval kun je vragen om het opnieuw nakijken van het examen. „Ik noteer deze leerling als kansrijk”, zegt Hendriks.
Soms zijn er leerlingen die het onverwacht slecht hebben gedaan op het examen. „Deze jongen is helemaal weggezakt”, zegt Overgaag. „Wat is daarmee gebeurd? Heeft-ie last van stress?” „Is er soms een vriendinnetje opgedoken?” oppert een van de anderen. Niemand weet het. „We gaan met hem om tafel”, zegt Hendriks. „Hier moet wel iets gebeuren.”
Alternatieve route
Voor leerlingen die nog ver af zitten van ‘bijna geslaagd’ zijn er twee mogelijkheden: het eindexamen volgend jaar overdoen, of nog in de zomer een diploma krijgen via een alternatieve route. Dat kan via de vavo, het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs, via private onderwijsinstelling Luzac of via het staatsexamen. Maar die routes wil het Stanislascollege niet te veel promoten. „Het is echt wel plan B”, zegt Aarts.
Ah, hier is de eerste cum laude
„Ah, hier is de eerste cum laude”, zegt Overgaag. Ook daar wordt naar gekeken. Er zijn soms leerlingen die ruim zijn geslaagd maar nét niet cum laude – met hoge cijfers. Dan wordt er berekend of het mogelijk is om met een herexamen toch op cum laude uit te komen. Wat ook kan is een vak laten vallen waarop de leerling slecht gescoord heeft.
Als de vier alle 151 atheneum-leerlingen besproken hebben en er toch even tijd is gevonden voor het gebak, lopen ze samen naar een ander lokaal. Daar zitten drie collega’s die samen het examenbureau vormen en die ook de hele lijst met leerlingen hebben doorgenomen. Zij controleren of het atheneum-team alles goed heeft berekend. Overgaag begint voor de tweede keer alle namen op te lezen.
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Feestvierende leerlingen kunnen een foto laten maken in een fotobooth.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”0″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Feestvierende leerlingen kunnen een foto laten maken in een fotobooth.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-3.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201025/data133583941-f357b1.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-20.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-18.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-19.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-20.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-21.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/Xbm_QsP_EqPQSkFNkqpe2cB8too=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201025/data133583941-f357b1.jpg 1920w”>Feestvierende leerlingen kunnen een foto laten maken in een fotobooth.
Foto Hedayatullah Amid
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Een schoolmedewerker hijst de Nederlandse vlag ter gelegenheid van de examenuitslagdag in Delft.
Foto Hedayatullah Amid
” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Een schoolmedewerker hijst de Nederlandse vlag ter gelegenheid van de examenuitslagdag in Delft.
Foto Hedayatullah Amid
” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-4.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201021/data133583917-064017.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-24.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-22.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-23.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-24.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2025/06/over-de-schouders-van-de-docenten-meekijken-op-uitslagendag-je-weet-zeker-al-waarom-ik-bel-25.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/WcdvYJ5KG9f_uju0Pwu0hOaVhmA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/06/12201021/data133583917-064017.jpg 1920w”>Een schoolmedewerker hijst de Nederlandse vlag ter gelegenheid van de examenuitslagdag in Delft.
Foto Hedayatullah Amid
Foto Hedayatullah Amid
Na een pauze worden alle atheneum-mentoren bij elkaar geroepen. Het is inmiddels twee uur ’s middags. Met zijn dertienen zitten ze aan tafel. Overgaag zal weldra opnieuw de lijst oplezen, met alle adviezen aan de leerlingen erbij. De mentoren kunnen dan vragen stellen over de boodschap die ze straks aan de telefoon moeten overbrengen. Maar eerst wil Hendriks iets zeggen: „Er is gebak. Tast toe want we hebben iets te vieren. Het slagingspercentage is nu 84 procent en we verwachten dat 90 procent haalbaar is.”
Als alle mentoren zijn geïnstrueerd, trekken ze zich terug om hun leerlingen te bellen. Hendriks is zelf ook mentor. Ze loopt terug naar haar werkkamer en gaat aan haar bureau zitten. Ze heeft één leerling die nog niet geslaagd is. Ze haalt diep adem en toetst het nummer in. Als de leerling opneemt zegt ze: „Ik bel jou als eerste, je raadt zeker wel dat ik geen goed nieuws heb. Maar je gaat het alsnog halen. Kom zo snel mogelijk naar school, dan zal ik je vertellen hoe.”
Lees ook
Isis zag op Snapchat dat Lina al aan het leren was voor de eindexamens, maar ze ging toch liever film kijken. Geen stress: ze ‘staat er goed voor’
„Hier in Europa gaan jullie dezelfde kant op als wij: jullie zullen worden uitgeroeid en gekidnapt”, waarschuwt Shadi Khalloul op woensdagavond in de Celebration Church in Hilversum. Khalloul is een Aramese christen die op uitnodiging van Christenen voor Israël (CvI) drie dagen op verschillende locaties vertelt over zijn projecten in Israël. Om de ‘ver-islamisering’ tegen te gaan, zet hij onderwijsprojecten op om jongeren te leren over „vrede en licht”. „Jullie hebben de moslims binnengelaten om ze te helpen, want jullie zijn mensen met een goed hart. Je kan ze niet meer terugsturen, tenminste ik zou niet weten hoe je dat voor elkaar krijgt. Maar onderwijs ze in jullie christelijke, democratische waarden. Doe je dat niet, dan overkomt jullie hetzelfde als wat ons is gebeurd in Libanon en in Israël. In plaats van dankbaarheid keren de Arabieren zich tegen je.”
In het zaaltje van de Celebration Church, waar zo’n veertig mensen zitten, grotendeels zestigplus, slaken sommigen een zucht van herkenning. In zijn lezing had Khalloul gewezen op de gevaren van de komst van de ‘Arabieren’ die, vertelt hij, ooit al via Spanje Europa probeerden te bezetten. „Ze hebben de gebieden van de christenen afgepakt in het Midden-Oosten. Ik vraag u: wie zijn hier nu de kolonisten?” Op de voorlaatste rij in het Hilversumse zaaltje weten ze het zeker: „Zij”, klinkt het zacht.
Christenen voor Israël, een orthodox-protestante organisatie die in 1980 werd opgericht, is niet onomstreden. In 2019 kwam er een waarschuwing van het ministerie van Economische Zaken omdat CvI producten verkocht die uit illegale nederzettingen kwamen – op de bezette Westelijke Jordaanoever en de Syrische Golanhoogvlakte – zonder dat dat op het etiket werd aangegeven. Dit voorjaar deden Investico, BOOS, het Nederlands Dagblad en de Groene Amsterdammeronderzoek naar donaties van CvI. Daaruit bleek dat CvI 300.000 euro had „bijgedragen aan de bouw van een nieuwe wijk in een illegale Israëlische nederzetting op de bezette Westelijke Jordaanoever”. Daarnaast ontdekten ze dat met de donaties wapens voor kolonisten gefinancierd worden.
De organisatie zelf beweert niet politiek te zijn – maar „christenen in Nederland bewust te willen maken van de betekenis van het Joodse volk in Gods handelen met deze wereld. […] Wij roepen op tot solidariteit en wijzen antisemitisme af”, aldus de site.
Maar bij verschillende bijeenkomsten klinkt ook een ander, wel degelijk politieker, geluid. In filmpjes op de site en in de maandkrant Israël Aktueel (oplage bijna tachtigduizend) wordt het nieuws gebracht vanuit Israëlisch perspectief. Israël Aktueel plaatst in het juninummer vraagtekens bij de hongersnood in Gaza: „Twee maanden voor de blokkade is er 338.676 ton voedsel ingevoerd. Deze hoeveelheid voedsel kan de bevolking van de twee miljoen Gazanen vijf tot zes maanden voeden volgens het Wereldvoedselprogramma van de VN. […] Dus er is op dit moment genoeg voedsel in Gaza”.
In zowel Barneveld als Kampen liepen demonstraties tegen CvI uit op geweld, nadat zich groepen hadden verzameld die zich weer tegen de demonstranten keerden.
Opwekking
Niet alle christelijke organisaties zijn even blij zijn met de acties van CvI. Bij het aanvragen voor een perskaart voor het Pinksterfestival Opwekking 2025, eind mei, om de bijeenkomst van CvI in de hoofdtent op het festivalterrein in Biddinghuizen te kunnen meemaken, belt een publiciteitsmedewerker van het festival met NRC. Ze vinden het „niet fijn” om aan CvI gelieerd te worden en vragen NRC niet te komen.
Lees ook
Bidden, zingen en in de zon zitten op het christelijke festival in de polder
Bij Opwekking 2025 had CvI een goed bezochte stand waar mensen een ‘Israël-experience’ konden bezoeken, of een kaart sturen met op de voorkant een lachend meisje in klederdracht. ‘Shalom’ staat erboven om zo een ‘inwoner van Israël te bemoedigen’. Op vrijdagavond 30 mei sprak Jacques Brunt, die een bedrijf voor bijbelonderwijs heeft en een van de gezichten van CvI is, over Israël als „het persoonlijke, kostbare bezit van God”. Voorafgaand aan zijn lezing werd kort betreurd dat „het onderwerp zelfs tot polarisatie onder de christenen leidde”.
Vlak bij de stand van CvI stond die van de ChristenUnie. Enkele bestuursleden van CvI zijn lid van de ChristenUnie, en Sara van Oordt, hoofd media en communicatie van CvI, was in 2023 voor de partij verkiesbaar voor de Tweede Kamer (nummer 40 op de kieslijst). Partijleider Mirjam Bikker sprak zich eind mei uit tegen de „stuitende intimidatie” die bezoekers van de CvI-bijeenkomsten ondergingen.
Doorzettingsvermogen
In Nijkerk heeft CvI een groot kantoor met een expositieruimte – met een interactief verhaal over een jongetje dat de Holocaust heeft overleefd. Ook is er een winkel waar etenswaren, olijfolie, bodylotion en wijn worden verkocht, allemaal made in Israël. Op een doordeweekse middag is het er behoorlijk druk. Een vrouw die net heeft afgerekend, staat even stil bij een wand met foto’s van Israëlische gijzelaars. Het is allemaal „vreselijk”, zegt ze, terwijl ze wijst naar de foto’s. Ze wil geen vragen beantwoorden.
In Hilversum, bij de Celebration Church, is het niet anders. Ook daar willen bezoekers liever niet praten over wat hen aantrekt tot CvI. Vragen aan Khalloul worden via een QR-code gesteld, waarna de gastheer ze aan hem voorlegt. Veel vragen gaan over zijn doorzettingsvermogen, de Aramese taal of hoe Europa zich „moet weren tegen moslims”. Een via de app door NRC ingediende vraag over Khallouls visie op Gaza komt niet aan bod.
Demonstranten
Dit zijn de vragen waarop CvI liever niet ingaat, weet Abdoellah. Hij is in Hilversum de woordvoerder van de pro-Palestina demonstranten die buiten staan bij de kerk, en wil niet met zijn achternaam in de krant. „In Zeewolde werden we een keer binnen uitgenodigd om het verhaal te horen. We stelden de vraag: ‘Hoe verhoudt Jezus’ boodschap zich tot de moord op kinderen?’ Daar kwam geen antwoord op en daarna waren we niet meer welkom.”
Als de avond in Hilversum is afgelopen worden de bezoekers gewaarschuwd: „Er zijn demonstranten bijgekomen, ze zullen foto’s maken en proberen u iets in handen te drukken. U kunt het beste straks meteen rechts afslaan en in het straatbeeld verdwijnen.”
Lees ook
Hoe in twee Friese dorpskerken een taboe verdween: ‘De profeten in het Oude Testament hadden al kritiek op Israël’
Er zijn mensen die beweren dat alles naar kip smaakt. Ik herinner me een interview met acteur Nicolas Cage die voor een film een levende kakkerlak at en zei dat die naar kip smaakte. Ik geloof daar niks van. Vis smaakt niet naar kip, sprinkhaan ook niet, wel naar karton. Maar wat wél naar kip smaakt, op sappige kip confit om precies te zijn, is het hoofdgerecht van jackfruit bij Mexicaans restaurant Kej Caban in Breda.
Het kleine restaurant van chef-kok Lisa de Bruijn en haar geliefde Hector Carranza ging eerder dit jaar open en ademt Tulum-vibes: zachte kleuren, terracotta servies en een open keuken met een groot dakraam, waardoor het lijkt alsof er in de buitenlucht gekookt wordt. Alleen het zachte zand aan de voeten ontbreekt.
Ik ben slechts één keer in het zuiden van Mexico geweest, het land nog eens bezoeken en me onderdompelen in de rijke culinaire cultuur prijkt hoog op mijn verlanglijst. Maar ik heb wel op verschillende plekken in de wereld de Mexicaanse keuken geproefd. Die is geworteld in eeuwenoude tradities, de smaken zijn uitgesproken, de gerechten temperamentvol en sexy. Denk aan de combinatie van limoen, koriander en peper; die verveelt nooit en wakkert de eetlust aan. Die drie-eenheid vormt een rode draad in de gerechten van Kej Caban, dat een klein, vast menu van drie (50 euro) tot vijf gangen (70 euro) serveert.
Chef-kok De Bruijn werkt met de recepten van Carranza’s moeder en oma. Dat verklaart ook meteen de huiselijke gerechten en bijzondere smaken die we proeven.
Zo is er een lekker warm gefrituurd maisbroodje met pico de gallo (een frisse mix van tomaat, ui, peper en limoen), avocado en koriander. Het is een mooie combinatie van warm (het maisbroodje) en koud (de pico de gallo) waarbij ieder ingrediënt tot zijn recht komt.
Een ceviche van zeebaars en stukjes garnaal met avocado en krokante maiskorrels is stevig in de zuren. De limoen brandt achterin de keel en tintelt nog wat na in de mond. Een heerlijk fris en verkwikkend gerecht dat verkoelend werkt bij warm weer.
Heel anders is een aardse, fluweelzachte soep van zwarte bonen met een dot ongegeneerd pittige salsa roja (een saus gemaakt van tomaten, ui, peper en limoen), olijfolie, koriander cress en huisgemaakte requéson (soort ricotta). De salsa roja geeft de verfijnde bonensoep een extra kick, de requéson romige ziltigheid, en dan zijn er nog krokante stukjes boon voor wat knapperigheid. Ik kan me zo voorstellen dat dit een aangepaste versie is van een soep die in Mexicaanse huishoudens wordt gegeten. Ongecompliceerd lekker en vol van smaak.
Nieuwe culinaire poort
Onbekend terrein betreden we met een salade van gegrilde cactus met komkommer, radijs, feta en koriander. De salade heeft een rokerige bijsmaak door de gegrilde cactus. Al die jaren heb ik alleen cactusfruit gegeten, maar de cactus zelf is van een andere orde; ik kan de aparte smaak niet in woorden vangen, ik heb niet eerder iets geproefd dat hierop lijkt. Het is bijna alsof je door een nieuwe culinaire poort gaat, met nieuwe accenten die je nog niet kende. De salade als geheel is fris, kruidig en een prettig tussengerecht.
Voor het hoofdgerecht moeten we zo lang wachten dat de toch wel kleine gerechten wegzakken en de honger toeneemt – de porties mogen genereuzer. Eerst worden de toppings op tafel gezet: rode ui, koriander, partjes limoen en knalhete habanerosaus. Een drupje van de habanerosaus zet mijn tong al in brand – en ik hou toch echt van heet. Ik waardeer dat, als chefs niet bang zijn voor overdadige smaken of als ze echt pittig gaan.
Dat hoofdgerecht bestaat dus uit de eerder genoemde jackfruit die wij krijgen als alternatief voor het varkensvlees op de kaart. Warme tortilla’s vullen we met de zachtgestoofde jackfruit in een mix van achiote (een smaakmaker gemaakt van kruiden), sinaasappel en specerijen, en garneren we met de eerder genoemde toppings. Daarbij ook een kommetje witte rijst met jalapeño en koriander, al proeven we dat niet echt. Dat kan overigens ook komen doordat de rijst wordt overstemd door de rijke, geurige aroma’s van de jackfruit.
Deze kwaliteit en originaliteit wordt volgehouden tot en met het eenvoudige, maar smaakvolle dessert dat bestaat uit een mangosorbet met gedroogde chiltepinpepers (ook bekend als bird chile), limoen en zout met een krokante tostada gedipt in chocola en kokos.
Gedurende de hele avond wordt het water netjes bijgevuld en verzorgt Hector Carranze aan de bar de drankjes, cocktails en mocktails.
De Bruijn en Carranza hebben, met dank aan zijn moeder en oma, iets moois neergezet. Kej Caban is een bijzondere ervaring die een voor Nederland nieuw culinair register aanspreekt, met een stijl die tegelijk huiselijk, ik zou het bijna nederig willen noemen, en verfijnd is.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100252954-5cc888.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100252965-281429.jpg|https://images.nrc.nl/8vBqpcrI-E9LfA-iIxPS-_gbBIg=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100252965-281429.jpg|https://images.nrc.nl/PbhdQ6Fk4jO6bLsgghK48uwvM8w=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data100252965-281429.jpg)
