Premier Rutte dreigt met val van kabinet

Kabinetscrisis In de onderhandelingen over asiel eiste de premier woensdagavond dat er een quotum komt voor de kinderen van oorlogsvluchtelingen. Indien die uitblijft, stapt de VVD volgens Rutte uit het kabinet.

Premier Mark Rutte (VVD) woensdagavond na het crisisoverleg.
Premier Mark Rutte (VVD) woensdagavond na het crisisoverleg. Foto Bart Maat.

Premier Mark Rutte (VVD) heeft in het kabinetsoverleg van woensdagavond geëist dat alle regeringspartijen akkoord gaan met een beperking van het aantal kinderen dat uit oorlogsgebied naar Nederland komt. Vluchtelingen die hier al zijn, mogen dan niet meer hun partners en kinderen laten komen als het quotum van tweehonderd per maand is bereikt.

Als het plan niet wordt uitgevoerd, stapt de VVD volgens Rutte uit het kabinet. Dat bevestigen verschillende bronnen in het kabinet. Voor D66 en de ChristenUnie is de voorgestelde beperking onbespreekbaar.

Op het ministerie van Algemene Zaken kwam woensdag een groep bewindslieden, onder wie alle vicepremiers, bij elkaar om te praten over maatregelen om de migratie te beperken. Volgens ingewijden zijn de regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie het eens over verreweg de meeste van die maatregelen. Het gaat onder meer om de invoering van een ‘tweestatusstelsel’, waarin onderscheid wordt gemaakt tussen mensen die bijvoorbeeld vluchten om vervolging omwille van hun geaardheid of geloof te voorkomen en degenen die een oorlog ontvluchten. Waar ze het ook over eens zijn: kansarme asielzoekers, die uit ‘veilige landen’ komen zoals Marokko, krijgen veel minder lang recht op juridische bijstand. Nu is het nog zo dat mensen bij hun beroep of hoger beroep tegen een beslissing van de rechter verzekerd zijn van rechtsbijstand. Voor mensen uit veilige landen komt dat alleen nog te gelden bij binnenkomst.

Lees ook dit artikel: Onrust in Rutte IV groeit over asiel en migratie: tijd dringt voor kabinet

Twee eisen

De permanente verblijfsvergunning voor álle vluchtelingen zou worden afgeschaft. Ook staat in de plannen dat er een detentiecentrum komt voor asielzoekers die al in een ander Europees land asiel hebben aangevraagd en volgens de zogenoemde ‘Dublin-verordening’ terug moeten naar dat land. Daar tegenover staat dat de IND meer aandacht zal besteden aan mensen die vluchten wegens hun geaardheid of geloofsovertuiging. En kansrijke asielzoekers zouden eerder mogen werken.

Na wekenlange onderhandelingen dachten de meeste bewindslieden aan tafel dat ze er wel uit zouden komen. Hoe politiek ingewikkeld dit ook lag, hierover was overeenstemming. Maar woensdagavond begon Rutte opeens over een oud plan, waarvan volgens ingewijden al overduidelijk was dat D66 en de CU’er er niet mee konden leven. Het ging over de partners en minderjarige kinderen van de oorlogsvluchtelingen. Rutte had twee eisen: die gezinsleden mochten wat de VVD betreft pas na twee jaar naar Nederland komen. En maximaal tweehonderd per maand. In de keuze welke kinderen zouden worden toegelaten , zouden humanitaire criteria meespelen. Een gehandicapt kind zou dan bijvoorbeeld eerder mogen komen dan een niet-gehandicapt kind. En een kind van twee jaar eerder dan een kind van veertien jaar.

Aan tafel voelden sommigen zich overdonderd door de houding van de premier

In mei werd volgens cijfers van de IND nog voor 1.440 partners en kinderen een aanvraag voor gezinshereniging gedaan.

Aan tafel liep het hoog op en uiteindelijk zei Rutte dat de VVD de wachttijd van twee jaar wel wilde opgeven, en dat het quotum van tweehonderd ook nog wel kon worden opgehoogd naar 250. Dan had Ruttes partij, vond hijzelf, al de helft ingeleverd. Anderen aan tafel voelden zich overdonderd door de houding van de premier, die bekendstaat om zijn flexibiliteit en oplossingsgerichtheid. Daar bleek nu niets van. Bij het CDA vroegen ze zelfs: wat was er aan de hand met Rutte?

Dan maar stemmen

De CDA’ers aan tafel hadden zich volgens ingewijden de afgelopen weken ingezet om de maatregelen streng te maken, maar ze zitten niet te wachten op de val van het kabinet. En voor iedereen was duidelijk dat D66 en de ChristenUnie deze beperking niet zouden kunnen uitleggen aan hun kiezers.

Wat de bewindslieden nooit eerder hadden meegemaakt: Rutte zei toen dat hij het voorstel vrijdag in de ministerraad op tafel zou leggen, en dan moest er maar gestemd worden. Het leidde tot verbijstering bij de anderen: was dít de manier van de VVD om D66 uit het kabinet te zetten? En voor welke keuze stelde hij het CDA dan? De VVD heeft nu zeven ministers, D66 en ChristenUnie samen negen, het CDA vier.

Om half twaalf ’s avonds stopte het overleg, donderdagavond wordt er verder gepraat. VVD’er Eric van der Burg, staatssecretaris voor Asiel, zei donderdagmiddag wat hij woensdag ook al zei: dat ze er vast en zeker uit gingen komen.

Hij leek in Rutte IV de enige te zijn die nog optimistisch is.

Lees ook dit interview: ‘Er is heel erg weinig humaan aan ons huidige asielstelsel’, zegt socioloog Ruud Koopmans