‘Plan B’ is nu president van Senegal. Ook hij wil afstand nemen van het Westen

Hij oogde bijna verlegen. In een donkerblauw pak ditmaal en niet in een van de traditionele boubous waarin de grote winnaar van Senegals presidentsverkiezingen zich tot dan toe liet zien. Zijn ogen steeds weer bewegend tussen het papiertje met zijn speech en de blikken en draaiende camera’s van de honderden journalisten die zich voor de gelegenheid in een zaal van een chique hotel in Dakar hadden geperst.

Alsof het voor Bassirou Diomaye Faye vorige week ook allemaal nog even wennen was – het idee dat hij, een tot voor kort onbekende belastinginspecteur, de komende vijf jaar de machtigste man van Senegal zou worden. En, met zijn 44 jaar, niet alleen Senegals jongste president ooit, maar ook de jongste democratisch verkozen president in Afrika.

Het tekende de onwerkelijkheid van de situatie. „Dit is een historisch moment”, zei Faye. „Door mij te kiezen als president van de Republiek heeft het Senegalese volk gekozen voor een breuk met het verleden.”

Dinsdag neemt hij het stokje over van Macky Sall, die Senegal sinds 2012 leidde. Sall was een president van economische groei (tot Covid19) én van democratische achteruitgang. Toen hij besloot de verkiezingen met tien maanden uit te stellen werd hij na grote protesten teruggefloten door de hoogste rechters van het land.

Kleine broer

Faye won meer dan 54 procent van de stemmen, anderhalve week nadat hij samen met zijn politieke mentor, de populaire oppositiekandidaat Ousmane Sonko, vrijkwam uit de gevangenis. 335 dagen had Faye zonder proces vastgezeten na het plaatsen van een Facebookbericht waarin hij de rechtsgang hekelde die er uiteindelijk voor zorgde dat Sonko niet kon meedoen aan de verkiezingen. Zijn „petit frère” (kleine broer) noemde Sonko hem. Vanuit zijn cel had hij Faye, de secretaris-generaal van zijn officieel ontbonden partij Pastef-Les Patriotes, naar voren geschoven als ‘plan B’. Aangezien Faye nog niet was veroordeeld, kon hij zich wél kandidaat stellen en zo hun project van „radicale verandering” dragen, vertelde Sonko in een video.

Een „substitutiekandidaat” noemde Faye zichzelf eerlijk kort na zijn vrijlating. Hoewel hij nog nooit een publieke functie heeft bekleed en de meeste Senegalezen tot deze verkiezingen nog nooit van hem hadden gehoord, hebben ze hem in korte tijd massaal omarmd. Vooral in de grote steden, waar veel jongeren zich niet meegenomen voelden in Salls plan voor ‘opkomend Senegal’.

Zij zien in Sonko, en nu Faye, degene die de boel gaat opschudden. Zo belooft Faye een einde te maken aan het ‘hyper-presidentialisme’ waarmee zijn voorganger instituten als de rechtspraak naar zijn hand zette. Ook belooft hij een einde aan het „koloniale tijdperk” door Senegals relatie met oud-kolonisator Frankrijk te herzien en contracten voor olie en gas en Senegals visverdragen met onder meer Europa te heronderhandelen.

Nieuwe generatie

Faye is daarmee het gezicht van een nieuwe generatie politici die zich trots pan-Afrikaans noemen en hameren op meer soevereiniteit voor hun land. Waar dit in Mali en Burkina Faso gepaard ging met militaire machtsgrepen, is Faye democratisch verkozen.

Faye is het gezicht van een nieuwe generatie politici die zich trots pan-Afrikaans noemen en hameren op meer soevereiniteit voor hun land

Hij ijvert voor transparantie en een einde aan corruptie. Als enige kandidaat maakte hij voor de stembusgang zijn financiële bezittingen publiek. Op die lijst stond onder meer een stuk grond nabij het dorp waar hij werd geboren: Ndiaganiao, op zo’n twee uur van Dakar. Op school was Faye een uitblinker. Het bracht hem van de faculteit rechten en politicologie in Dakar naar de prestigieuze École Nationale d’Administration, waar hij werd klaargestoomd voor een baan in de ambtenarij, net als Sonko.

De twee ontmoetten elkaar bij het Directoraat-Generaal Belastingen en Domeinen, waar ze aan de slag gingen als belastinginspecteur. Faye werd lid van de vakbond die Sonko oprichtte en zou later de leiding op zich nemen. Faye werd een van de founding members van Sonko’s Pastef-partij en geldt als ‘architect’ van het verkiezingsprogramma waarmee Sonko miljoenen Senegalezen voor zich zou winnen.

„Het zijn twee handen op één buik”, zegt El Malick Ndiaye, hun woordvoerder. Sonko uitgesproken, een provocateur met felle en populistische uitspraken. Faye bedachtzaam, de strateeg op de achtergrond.

Maar Faye is ook de meest rechtlijnige van de twee, zeggen bekenden. En volgens sommigen de meer conservatieve. Net als Sonko, die eerder beloofde de straffen op homoseksualiteit in Senegal verder aan te scherpen, wordt ook Faye door tegenstanders weggezet als salafist.

„Ik ben moslim en mijn islam is een persoonlijke praktijk die ik beoefen in mijn intimiteit met God. Ik leg niemand een religie op en de staat heeft die rol ook niet”, reageerde Faye in de Franse krant Le Monde.

Polygamie komt in Senegal, waar 95 procent van de mensen moslim is, veel voor. Maar Faye is de eerste president die op campagne zijn twee vrouwen meenam. Met zijn eerste heeft hij vier kinderen. Zijn tweede vrouw woont en werkt in Frankrijk en draagt anders dan zijn eerste geen hoofddoek. Ze trouwden vlak voordat Faye werd gearresteerd.

Franse zorgen

Sonko en Faye kwamen met honderden andere opgepakte partijgenoten en medestanders vlak voor de verkiezingen vrij dankzij een amnestieregeling waarmee de afzwaaiend president zei de vrede te willen herstellen. Hun ultrakorte campagne gaf hun vleugels. Waar ze ook kwamen, duizenden verdrongen zich om hen toe te juichen.

Bij zijn eerste persconferentie na de verkiezingen toonde Faye zich bewust van de enorme (en volgens sommigen onmogelijke) verwachtingen die Senegalezen nu van hem hebben. Tegelijk leek hij de zorgen onder westerse, vooral Franse, diplomaten te willen temperen. „Senegal zal altijd een vriend en trouwe bondgenoot blijven die zich zal inzetten voor een respectvolle en wederzijds productieve samenwerking”, zei hij.

„Dit is een historisch moment”, Bassirou Diomaye Faye vorige week. „Door mij te kiezen als president van de Republiek heeft het Senegalese volk gekozen voor een breuk met het verleden.”

Eerder hadden Faye en Sonko hun toon al iets gematigd. Zoals hun voornemen uit de CFA-franc te stappen, de munt die Frankrijk zijn Afrikaanse koloniën oplegde en die nog altijd in veertien landen wordt gebruikt. We zullen inzetten op een regionaal alternatief, zei Faye tegen Le Monde. Als dat niet lukt, zullen „we onze eigen soevereiniteit in handen moeten nemen”.

Zijn to-do-lijst is lang: 84 pagina’s verkiezingsbeloftes. Maar zijn prioriteiten zijn duidelijk, zei Faye: nationale verzoening, wederopbouw van Senegals instituties, en verlaging van de kosten van levensonderhoud staan voorop. Welke rol Sonko daarbij zal spelen is nog niet bekend. Wordt hij premier? Voorzitter van het parlement? Senegal heeft geen „messias of held nodig”, zei Faye zelf, de avond van hun vrijlating, „maar een kritische massa van burgers die zich bewust zijn van de problemen die op het spel staan”. Nu is het aan hem om die op te lossen.

Delen





Mail de redactie