NLTODAY

Sophie Hermans kan de coalitie niet naar haar wil buigen. Klimaat is geen prioriteit meer. Het aanvullende klimaatpakket, dat het kabinet vrijdag naar buiten bracht, komt vermoedelijk tekort om in 2030 55 procent minder uit te stoten dan in 1990. Het kabinet schraapt maatregelen bijeen die enkele megatonnen CO₂ verminderen, maar doet minder dan nodig is om de doelen voor 2030 met enige zekerheid (50 procent) te halen.

Zo zet het kabinet in op meer CO₂-opvang, bijvoorbeeld bij afvalcentrales en de industrie. Ook wordt het gebruik van biobrandstoffen (gemaakt uit bijvoorbeeld plantaardig afval) voor het zware wegverkeer verder aangejaagd. Nieuwe zakelijke auto’s worden vanaf 2027 fiscaal gestimuleerd elektrisch te zijn. Tegelijkertijd bestaat een aantal klimaatmaatregelen nog vooral uit voornemens: er wordt onderzocht of de warmtepomp weer meer gestimuleerd kan worden, nadat het kabinet de verplichting eerder juist afschafte. Ook komt er een pilot waarin huiseigenaren via de Nationale Hypotheekgarantie goedkoper kunnen lenen om het energielabel van hun huis te verbeteren.

Lastige keuzes heeft het kabinet niet durven nemen

De afgelopen maanden werd duidelijk dat Hermans grote moeite had om draagvlak te vinden binnen het kabinet voor aanvullende klimaatmaatregelen, die volgens het Planbureau voor de Leefomgeving nodig waren. Daarvoor was Hermans ten dele (voor het verduurzamen van verkeer, woningen en de landbouw) afhankelijk van andere ministers in het kabinet. Een blik op het klimaatpakket toont dat extra, groene maatregelen enkel haalbaar waren als deze geen al te dwingend karakter voor burgers of bedrijven hadden.

In oktober zei Hermans in een interview met NRC dat het „laaghangende fruit inmiddels wel geplukt” was en dat er „lastige keuzes” aankwamen die mensen zouden „voelen”. Het kabinet had immers afgesproken de klimaatdoelen te halen. Een halfjaar later blijkt dat het kabinet juist relatief pijnloze maatregelen heeft genomen, die bedoeld zijn om bedrijven en burgers zo veel mogelijk te ontzien. Lastige keuzes heeft het kabinet dus niet durven nemen.

Kernenergie

In de coalitie bestaat weinig animo om verduurzaming te verplichten of extra geld voor klimaat uit te trekken. De compromissen die zijn gesloten zijn erop ingericht dat ze de schatkist niet belasten. Minister Hermans moet de plannen betalen uit het bestaande Klimaatfonds, waarin het overgebleven geld nog voornamelijk voor kernenergie was bedoeld.

Veel ‘klimaat’-maatregelen zijn bedoeld om de pijn van verduurzamingskosten voor bepaalde sectoren te verzachten.

De bewegingsruimte is dus beperkt geweest voor Hermans. Dat blijkt onder andere uit het feit dat het Klimaatfonds, dat is bedoeld voor structurele verduurzaming, in de Voorjaarsnota gebruikt is om energiekosten voor burgers en grote industrie te drukken. Ook brengt het kabinet een compensatie voor elektriciteitskosten voor de industrie terug, de zogeheten IKC, en verlaagt het de energiebelasting voor burgers met twee tientjes.

Duidelijk is dat veel ‘klimaat’-maatregelen bedoeld zijn om de pijn van verduurzamingskosten te verzachten. Zo wordt de glastuinbouw gecompenseerd voor de hogere CO₂-prijs die de sector vanaf 2027 moet betalen volgens Europese regels. Ook schrapt het kabinet een regel die het gebruik van circulaire plastics moest stimuleren, na kritiek vanuit Nederlandse plasticverwerkers. De bedrijven vreesden door de regel de concurrentie met het buitenland niet aan te kunnen. De sector gaat de komende tijd om tafel voor een alternatief. Ook de plicht voor de industrie om groen gas (gemaakt uit mest) te gebruiken in hun processen, wordt afgezwakt

Het kabinet luistert dus naar de kritiek vanuit de industrie over de pijn van de energietransitie, maar neemt ook prikkels weg die de vraag naar groene producten moet stimuleren. Opvallend in dat licht is dat de CO₂-heffing voor de industrie, waarop veel kritiek was, wel blijft staan. Al wordt deze iets versoepeld vóór 2030 en juist extra aangescherpt ná 2030. Volgens Hermans is dit een signaal aan de industrie dat deze wat meer ademruimte krijgt de komende jaren, maar verduurzaming wel nodig blijft.

Afscheid van klimaatdoel

Met deze maatregelen is het maar zeer de vraag of de energietransitie genoeg versneld kan worden om de doelstellingen in 2030 te halen. Het Planbureau voor de Leefomgeving schatte in oktober nog in dat Nederland pas in 2035 – vijf jaar later dan de bedoeling – 55 procent minder zou uitstoten. Het tempo van verduurzaming was te zeer vertraagd ten opzichte van afgelopen jaren, concludeerde het PBL.

Met deze klimaatmaatregelen lijkt het kabinet langzaamaan afscheid te nemen van het klimaatdoel van 2030. Verschillende maatregelen, zoals CO₂-opslag dat nog in de kinderschoenen staat en het aanscherpen van de CO₂-heffing, hebben pas wezenlijk effect ná 2030. Ook is het nog onduidelijk hoe de landbouw gaat bijdragen aan klimaatdoelen.

Zo schuift Hermans meer grote kwesties voor zich uit. Een oplossing voor de stagnerende uitrol van windparken op zee blijft nog uit: voor de zomer komt ze met een actieplan. Hoe het kabinet wil betalen voor de noodzakelijke miljardeninvesteringen in het stroomnet, besluit de regering in augustus. Het kabinet geeft de voorkeur aan een route die de kosten over een langere periode uitsmeert. Wel kondigt het kabinet flexibel stroomgebruik te willen stimuleren: door piek- en daltarieven voor stroom en regels voor slim energiegebruik door apparaten.

Draagvlak verdampt

Achter de schermen valt te horen dat dit pakket voor Hermans het hoogst haalbare was. De minister zit niet alleen in een onwillige coalitie, ook de VVD was altijd huiverig om verduurzaming via regels en belastingen op te leggen. In het vorige kabinet botste D66, en in mindere mate CU, daarover regelmatig met CDA en VVD. In de huidige coalitie is draagvlak voor dat soort verplichtende maatregelen zo goed als verdampt.

Als klimaatminister is Sophie Hermans zelf direct verantwoordelijk voor de industrie en elektriciteitssector. Toch wordt in het pakket van maatregelen niet direct duidelijk hoe ze de vastgelopen verduurzamingsafspraken met de industrie wil vlottrekken. De minister ambieert de randvoorwaarden op orde te brengen, zoals toegang tot het stroomnet, zodat de industrie kán verduurzamen. Het is niet gezegd of de industrie vóór 2030 daar echt stappen in kan maken.

Het is dan ook twijfelachtig of het kabinet met het huidige pakket het tempo van verduurzaming weet op te schroeven. Het kabinet ambieert de uitvoering te verbeteren, maar blijft zitten met een van de grootste bottlenecks: de vastgelopen stikstofvergunningen, zodat ook energieprojecten moeten wachten. Met het nieuwe stikstofpakket lijkt er nog weinig schot in de zaak te komen.

Delen

Mail de redactie

In welke straat je ook loopt in de Spaanse hoofdstad Madrid, overal staan overvolle vuilcontainers en liggen vuilniszakken verspreid over de stoepen en kruispunten – vaak opengetrokken door daklozen die op zoek zijn naar wat te eten. De geur is op warme dagen bijna ondraaglijk. Van de chique wijken in Salamanca tot de smalle steegjes van Lavapiés: de stad baadt in afval.

Sinds afgelopen maandag 21 april staken de zes bedrijven die verantwoordelijk zijn voor het afval in Madrid voor onbepaalde tijd. De vuilnismedewerkers eisen betere arbeidsvoorwaarden voor de 1.600 werknemers, waaronder een loonsverhoging van 2 procent in plaats van de 1 procent die de bedrijven nu bieden. Ook willen ze bonussen voor nachtdiensten, maximaal zes opeenvolgende diensten ingeroosterd worden en meer transparantie over promoties. Een eerder bereikt akkoord werd door de werknemers weggestemd met 940 stemmen tegen en 254 voor.

De staking zorgt voor een aanzienlijke ophoping van afval op straat, wat leidt tot gezondheidsrisico’s en overlast voor de inwoners. Het stadsbestuur heeft nu als tijdelijke oplossing minimale diensten ingesteld, wat betekent dat het huishoudelijk afval in bepaalde wijken om de 48 uur wordt opgehaald. De gemeente heeft ook geprobeerd de speciale reinigingsdienst Selur in te zetten, maar die weigert dat uit solidariteit met de stakers. Essentiële instellingen zoals ziekenhuizen en scholen blijven wel volledig bediend.

Ramen dicht

„Ik woon hier al twintig jaar, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt. Het stinkt zó erg dat ik de ramen de hele dag dicht heb met dit mooie weer,” zegt María Delgado, een gepensioneerde docente uit Delicias. „En nu de temperaturen stijgen, zal de stank alleen maar erger worden. Nog even en de ratten zullen de straten overnemen.”

In een restaurant verderop wijst horecamedewerker Óscar naar de enorme hoop afval op zijn terras. „Normaal zit het hier met mooi weer al vroeg vol, maar wie wil er nou eten en een wijntje drinken te midden van deze zooi. Je maag draait daar toch van om?”, zegt hij. „Deze staking, raakt ons in de portemonnee.”

Burgemeester José Luis Martínez-Almeida heeft gedreigd met een boete van 1,6 miljoen euro als de afvalbedrijven hun werk niet hervatten. Tegelijkertijd roept hij beide kanten op verantwoordelijkheid te nemen. „We willen het stakingsrecht niet aantasten, maar we willen wel de hygiënische omstandigheden voor afvalinzameling in de stad garanderen.”

In Malasaña of Plaza Mayor, waar toeristen zich normaal vergapen aan kleurrijke straten, moeten ze nu net als bij een hindernisbaan manoeuvreren tussen de vuilniszakken. „We dachten dat dit kunst was,” grapt een stel uit het Duitse Stuttgart, half lachend met de hand voor de neus en een fototoestel in de hand.

Zolang de vakbonden en de bedrijven geen nieuw akkoord bereiken, blijft de chaos in de stad groeien. Madrid ademt protest én ruikt naar rotte vis, oude pizza en opdringerige ammoniaklucht.

Delen

Mail de redactie

Scheepsbouwer Damen Shipyards en drie (voormalige) directieleden moeten zich voor de rechter verantwoorden wegens verdenkingen van omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte, maakte het Openbaar Ministerie vrijdag bekend. Wat speelt daar precies? Vier vragen over de aanstaande strafzaak tegen het miljardenconcern.

1 Wat doet Damen precies?

Nederlands grootste scheepsbouwer, Damen Shipyards uit Gorinchem, is hofleverancier van de Nederlandse marine. De werf die Kommer Damen (nu 81) in 1969 van zijn vader overnam, is uitgegroeid tot een multinational met een omzet van ruim 3 miljard euro en meer dan 12.000 werknemers op 35 werven wereldwijd. Op die werven bouwt en onderhoudt Damen commerciële vissersboten, jachten, patrouilleschepen, sleepboten, expeditieschepen, amfibische transportschepen en ook grotere oorlogsschepen.

In Nederland gebeurt dat onder meer op de Scheldewerf in Vlissingen, die het bedrijf in 2000 overnam en daarmee van de ondergang redde. Daar bouwt Damen (of doet de afbouw van) grote fregatten, korvetten en bevoorradingsschepen. Alleen al de afgelopen twee jaar bestelde het ministerie van Defensie bij Damen vier commando- en luchtverdedigingsfregatten, twee ondersteuningsschepen en twee ‘onderzeebootbestrijdingsfregatten’, ter waarde van miljarden.

Duitsland heeft zes fregatten in bestelling bij Damen ter waarde van in totaal 7 miljard euro

Ook andere landen kopen oorlogsschepen bij Damen. Zo heeft Duitsland zes fregatten in bestelling ter waarde van 7 miljard euro. Portugal kocht een multifunctionele dronecarrier, Australië kocht het ontwerp van acht transportschepen, die lokaal zullen worden gebouwd. Damen greep weer mis bij een aanbesteding voor vier onderzeeboten voor de Nederlandse marine. Die order ging vorig jaar naar het Franse Naval.

2 In welke problemen zijn ze beland?

Fiscale opsporingsdienst FIOD viel in 2017 binnen bij Damen Shipyards. De verdenking richtte zich destijds op de handelsagenten die Damen inhuurt om schepen te verkopen in het buitenland. Zij kregen torenhoge commissies – maar wat deden ze met dat geld?

Uit onderzoek van NRC in 2018 en 2019 naar Damen Shipyards bleek dat er sprake was van dubieuze verkooppraktijken in Sierra Leone, waar de Wereldbank ook onderzoek naar deed. Ook bleek dat het bedrijf een agent in Indonesië had weggestuurd wegens vermoedens van corruptie bij de verkoop van oorlogsschepen.

Het bedrijf was daarnaast in conflict geraakt met een tussenpersoon in Trinidad en Tobago, die de miljoenen die hij van Damen ontving niet goed kon verantwoorden. Damen Shipyards bleek bovendien veertien keer verkeerde gegevens te hebben aangeleverd bij Atradius DSB, de verzekeraar die namens de staat risicovolle exportpolissen afgeeft. Dat kwam het bedrijf niet op sancties te staan.

Het strafrechtelijk onderzoek heeft uiteindelijk acht jaar geduurd. Damen en het OM voerden vorig jaar gesprekken over een mogelijke schikking, maar daar fietsten telkens weer nieuwe onthullingen doorheen. Vorig jaar publiceerde de Volkskrant over nieuwe corruptieverdenkingen, Nieuwsuur onthulde dat Damen mogelijk sancties tegen Rusland had overtreden. De gesprekken tussen het OM en Damen strandden daarop, volgens beide partijen op initiatief van de ander. Nu heeft het OM alsnog besloten het bedrijf te vervolgen.

3 Was de bedrijfstop ook betrokken bij de verdachte praktijken?

Justitie meent van wel. Volgens het OM gaven directieleden van Damen jarenlang „feitelijk” leiding aan de verboden gedragingen, zo staat in het persbericht dat er vrijdagochtend uitging. Behalve Kommer Damen worden zijn zoon (en huidig bestuursvoorzitter) Arnout Damen en voormalig bestuursvoorzitter René Berkvens vervolgd. Ook een voormalige handelsagent, Stephen Hobson, behoort volgens bronnen rond het onderzoek tot de verdachten.

Dat behalve het bedrijf ook individuele bestuurders vervolgd worden, is opvallend. Het OM zal dan voor de rechter moeten aantonen dat zij direct betrokken waren bij verboden handelingen, zoals de vermeende omkoping van ambtenaren in het buitenland, of op zijn minst weet hadden van die praktijken en er niet tegen optraden. In eerdere geruchtmakende zaken bleek het voor het OM vaak lastig om dit „feitelijk leidinggeven” te bewijzen.

Zo besloot justitie eind vorig jaar de voormalige bedrijfstop van ABN Amro na bijna vier jaar onderzoek toch niet te vervolgen voor overtredingen van de antiwitwaswetgeving, wegens onvoldoende bewijs. Ook voor de vervolging van oud-ING-baas Ralph Hamers (voor hetzelfde vergrijp) bleek volgens het OM niet voldoende bewijs.

4 Wat betekent een eventuele veroordeling van Damen voor de Nederlandse defensie-industrie?

Wie veroordeeld wordt voor omkoping of fraude, mag in Europa niet leveren aan defensie – een schrikbeeld voor Damen, nu de defensie-uitgaven in Europa sterk worden opgeschroefd. In de Aanbestedingswet op defensie en veiligheidsgebied staat dat een bedrijf dat in hoger beroep is veroordeeld voor omkoping, fraude, terrorismefinanciering of witwassen zich vier jaar lang niet mag inschrijven op aanbestedingen.

Een bedrijf heeft daarna nog wel een uitweg. Als het kan aantonen dat het ‘voldoende maatregelen’ heeft genomen om ‘betrouwbaarheid aan te tonen’, mag een overheid ervoor kiezen een bedrijf toch te laten deelnemen aan een aanbesteding. Een voorbeeld: vergoeden van schade, meewerken aan onderzoek, ‘personeelsmaatregelen’ om strafbare feiten in de toekomst te voorkomen.

Mocht het zover komen, dan is deelname aan aanbestedingen voor Damen op z’n minst een stuk ingewikkelder. Voor de Nederlandse regering is dat lastig. Het ministerie van Defensie werkt van oudsher nauw samen met Damen en koopt er grootschalig materieel in.

De rechtszaak, die naar verwachting dit najaar begint, kan een politieke kwestie worden nu Europa in rap tempo wil bewapenen

„We hebben vandaag pas kennisgenomen van de beslissing van het OM”, laat een woordvoerder van het ministerie in een reactie weten. „We moeten zelf nog in kaart krijgen wat dit kan betekenen voor ons.”

Ook voor de rest van Europa kan een veroordeling consequenties hebben. Juist de komende jaren wil het continent honderden miljarden investeren in bewapening en de verwachting was dat juist op maritiem gebied Nederland hierin een rol zou kunnen spelen.

De rechtszaak, die naar verwachting dit najaar begint, kan daarmee een politieke kwestie worden. Damen houdt rekening met dat sentiment. In een verklaring zegt het bedrijf dat „Damen liever zijn aandacht alleen richt op de versterking van de Nederlandse maritieme sector en het bijdragen aan het tegengaan van de defensiebedreigingen die de huidige geopolitieke situatie met zich meebrengen” dan zich te moeten verweren tegen „vermoedens van het OM”.

Delen

Mail de redactie

Iran heeft de Nederlandse ambassadeur in Teheran vrijdag ontboden. Dat is volgens Iraanse staatsmedia gebeurd vanwege de publicatie van het jaarverslag van de Nederlandse inlichtingendienst AIVD. In dat rapport stond onder meer dat Iran vermoedelijk achter twee verijdelde liquidatiepogingen in Nederland zat.

In juni 2024 werd in Haarlem een aanslag op een in Nederland wonende Iraanse activist voorkomen. Volgens onderzoek van NRC zet Teheran steeds vaker criminelen in voor aanslagen op Iran-critici in Europa. De man achter de verijdelde aanslag in Haarlem werd eveneens verdacht van een moordpoging op een Iran-kritische politicus in Spanje.

Beide incidenten staan in het donderdag gepubliceerde AIVD-rapport. Volgens de inlichtingendienst is het „waarschijnlijk” dat Teheran verantwoordelijk is voor beide liquidatiepogingen. Naar aanleiding van het stuk riep het Nederlandse ministerie donderdag de Iraanse ambassadeur tot de orde.

Een dag later volgt het Iraanse antwoord: Teheran ontbiedt de Nederlandse ambassadeur. Het Iraanse buitenlandministerie beoordeelt de Nederlandse beschuldigingen als ongegrond en „lachwekkend”. Het zou volgens een functionaris gaan om een „absurd verzinsel”.

Delen

Mail de redactie

Hoe staat het met het leiderschap van Friedrich Merz? De leider van de christendemocraten (CDU) en aanstaand bondskanselier presenteert zichzelf graag als de sterke, Europese leider van een daadkrachtig Duitsland. Maar sinds zijn partij de landelijke verkiezingen van 23 februari won, is er van de beloften weinig terug te zien.

Europa kijkt naar Duitsland als leider, maar momenteel heeft Duitsland slechts een kabinet zonder mandaat. Tot de nieuwe regeerperiode op 7 mei begint, bevindt Duitsland zich in de schemerzone van de machtswisseling. Huidig bondskanselier Olaf Scholz (SPD) heeft weinig meer te zeggen, en dat geldt voor Merz evenzeer zolang hij niet officieel benoemd is.

Die partijen presenteerden twee weken geleden een coalitieakkoord voor de komende vier jaar. Veel houvast biedt dat niet: alles is onder voorbehoud van de financiën, en sinds de presentatie spreken de partijen elkaar openlijk tegen over belangrijke onderwerpen.

De verhoging van het minimumloon tot 15 euro per uur, in het coalitieakkoord bestempeld als „bereikbaar” voor 2026, staat bijvoorbeeld al ter discussie. Een onafhankelijke commissie zal een aanbeveling voor de hoogte van het minimumloon doen. Het toekomstige kabinet moet zich ongeacht de uitkomst daarvan committeren aan 15 euro per uur, vindt SPD-partijsecretaris Matthias Miersch. Tegen de Duitse krant Bild zei Merz dat de verhoging „mogelijk in 2026 of 2027 die kant opgaat”, maar dat niets vaststaat.

Ook andere beloften worden in het akkoord weinig concreet. Zo hangt belastingverlaging voor lage en middeninkomens af van de begroting. SPD-partijvoorzitter Lars Klingbeil hint zelfs publiekelijk op belastingverhogingen – een nachtmerrie voor CDU en CSU.

Taurusraketten

Onzekerheid is er ook over het buitenlands beleid. Waar Merz eerder gold als pleitbezorger voor de levering van Taurusrakketten aan Oekraïne, blijkt ook dat nu voorwaardelijk. Eerst moeten afspraken gemaakt worden met de Europese partners, zei Merz in een interview met omroep ARD. Andere Europese landen sturen al soortgelijke raketten, maar die hebben een kleiner bereik dan de Taurus. Merz is nog steeds bereid de raketten te sturen, maar houdt een slag om de arm om de weifelende coalitiepartner SPD tegemoet te komen.

Huidig bondskanselier Scholz hield de leveringen tegen, en nog steeds is zijn partij terughoudend. Er zijn goede argumenten voor, maar ook goede argumenten tegen, zei huidig en waarschijnlijk toekomstig minister van Defensie Boris Pistorius (SPD) op een partijbijeenkomst in Hannover. In het coalitieakkoord wordt niet over de Taurusraket gerept.

Merz’ duidelijke taal en stevige beloften maken plaats voor een coalitieakkoord vol mitsen en maren

Overwinningen

Op het gebied van migratie, dat uitgroeide tot het belangrijkste thema van de verkiezingen tijdens een door aanslagen geplaagde campagne, heeft Merz overwinningen behaald. Een groot deel van de voorstellen in zijn nog vóór de verkiezingen ingediende motie voor strenger migratiebeleid is opgenomen in het akkoord.

Toch is ook op dat gebied al onenigheid ontstaan: in het akkoord staat dat Duitsland de vrijwillige opname van „kwetsbare” Afghaanse vluchtelingen (Afghanen die voor Duitsland werkten, journalisten, critici van het regime) zal beëindigen. De vluchten zijn inmiddels opgeschort, maar 2.600 Afghanen zouden via deze regeling nog worden opgehaald. Zij zitten grotendeels in Pakistan te wachten. De SPD wil de belofte nakomen en hen naar Duitsland laten komen. Het CDU wil dat niet.

Het gesteggel, vlak na de presentatie van het akkoord, laat zien hoe zwaar – of licht – de woorden uit het akkoord daadwerkelijk wegen. Merz’ duidelijke taal en stevige beloften tijdens de verkiezingscampagne maken plaats voor een voorwaardelijk coalitieakkoord vol mitsen en maren.

Merz begon de coalitieonderhandelingen al met een gebroken belofte: nog voordat er een akkoord was, loodsden SPD en CDU/CSU vorige maand een grondwetswijziging door de Bondsdag die de overheid in staat stelt miljardenschulden te maken. Voorheen was Merz fervent tegenstander van zo’n versoepeling.

AfD grootste

Merz stelt zichzelf graag op als daadkrachtige leider, maar doet dat zelfgekozen imago weinig eer aan met het vele gedraai. Het vertrouwen in hem lijdt daaronder: de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) schiet in de peilingen omhoog, terwijl zijn CDU zakt. Bij de verkiezingen eindigde AfD als tweede, met 20,8 procent van de stemmen tegenover 28,5 procent voor CDU.

Eerder deze maand peilde Ipsos AfD al als grootste partij in Duitsland, in andere peilingen deelde het die plek met CDU. Na het Paasweekend steeg AfD in een tweede peiling tot grootste partij, met 26 procent voor AfD en 25 procent voor CDU/CSU.

Juist om die partij buiten de deur te houden, hebben zowel SPD als de Unie, die ideologisch ver uit elkaar liggen, flinke concessies moeten doen. Ze waren tot elkaar veroordeeld: het alternatief voor CDU/CSU was een coalitie met AfD, wat Merz in de campagne uitsloot (net als vrijwel alle andere partijen). De gebroken beloften presenteren zowel SPD als de Unie dan ook liever als het nemen van verantwoordelijkheid.

Daarmee lijkt Duitsland al voor het nieuwe kabinet is begonnen in een soortgelijke situatie beland als vóór de verkiezingen: gegijzeld door partijen met onverenigbare verschillen. De vorige regering, bestaande uit SPD, FDP en De Groenen, viel omdat de partijen het nergens over eens konden worden.

Van de Politikwechsel (politieke omwenteling), waar CDU in de campagne graag van sprak, is nog weinig merkbaar. Het coalitieakkoord geeft weinig houvast, en dus moet het vers aangetreden kabinet het vanaf 7 mei duidelijk maken: gaat Duitsland inderdaad Wieder nach vorne (weer vooruit), zoals de verkiezingsleus van de Unie luidde, of blijft het stilstaan?

Delen

Mail de redactie