Dierenwelzijnsorganisatie Varkens in Nood daagt de Nederlandse overheid voor de rechter om het amputeren van varkensstaarten te stoppen. Varkens in Nood eist concreet dat de toezichthouder, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), hierop gaat handhaven bij vijf grote varkenshouderijen.
Het routinematig couperen van biggen, om te voorkomen dat de dieren in elkaars staart bijten, is al vele jaren verboden in Europa en in Nederland. Toch is het nog steeds de gangbare praktijk in de veehouderij, heeft het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) vaker bevestigd. Exacte cijfers zijn er niet; volgens Wageningen University wordt bijna 100 procent van de varkens geamputeerd. Varkens in Nood raamt het op jaarlijks zo’n 23 miljoen biggen.
De ‘handhavingsprocedure’ van Varkens in Nood komt nu het kabinet en de veehouderij richtlijnen moeten vaststellen voor meer dierenwelzijn, zoals in mei is vastgelegd in de Wet dieren. Het is opnieuw een rechtszaak om de overheid te dwingen om wetgeving rond landbouw en veeteelt na te leven, zoals eerder bij procedures over stikstof en natuurherstel.
„Het is raar dat er al ruim dertig jaar een verbod is op het routinematig couperen van varkens, maar dat het niet wordt gehandhaafd, en dat de politiek dit niet oppakt”, zegt directeur Frederieke Schouten van Varkens in Nood. „Wij hebben brieven gestuurd en petities ingediend, campagnes gevoerd en aandacht gevraagd. Maar ondanks beloftes van het kabinet gebeurt er al zo lang eigenlijk niks.”
Lees ook
Hoe de bio-industrie op papier werd afgeschaft (en toch niet)
Pijnlijke ingreep
Veehouders couperen krulstaarten, omdat varkens elkaar uit stress of verveling in de staarten kunnen bijten. Als de staartwonden gaan infecteren, worden de dieren soms afgemaakt, wat economisch gezien kapitaalverlies is. Ook de afzetmarkt vraagt om varkensvlees zonder zichtbare wonden bij de staart.
Het is een pijnlijke ingreep, omdat het onverdoofd gebeurt en varkens veel zenuwen bij hun staart hebben, zegt Schouten, voormalig veearts. Met een elektrische ‘staartcoupeerder’, een heet mes, wordt bij pasgeboren biggen binnen vier dagen de staart doorgebrand. Omdat de biggen hierbij hard krijsen, dragen sommige boeren gehoorbescherming.
Een deel van de biggen wordt ook gecastreerd, om ‘berengeur’ in het vlees te voorkomen. Soms worden de tanden met een slijpsteen bijgevijld, zodat ze de tepels van hun moeder niet verwonden bij het drinken.
In 2030 stoppen met couperen duurt ons te langFrederieke Schouten Varkens in Nood
Verveling
Er worden meerdere oorzaken genoemd waarom varkens in elkaars staarten bijten. Een belangrijke oorzaak is stress, veroorzaakt doordat varkens met te veel dieren in te kleine, vervuilde ruimtes zitten. Ze kunnen op betonnen stalvloeren niet wroeten in de grond, waardoor ze zich richten op elkaars staarten (en oren). Varkens zijn ook intelligente dieren en vervelen zich in kale hokken zonder afleiding.
Volgens een Europese richtlijn uit 1991 mag routinematig couperen niet, het mag alleen als blijkt dat staarten en oren verwond zijn omdat er niet is gecoupeerd. In 2008 heeft Brussel toegevoegd dat eerst „omgevingsfactoren” in de stal en de „varkensdichtheid” moeten worden aangepast, om staartbijten te voorkomen. Deze beide bepalingen zijn ook opgenomen in Nederlandse wetgeving.
Staartbijten tegengaan vraagt dus in eerste plaats om grotere stallen of minder varkens per stal, vult Varkens in Nood in. In de wet staat ook dat varkens voldoende „stro, hooi, hout, zaagsel, compost van champignons, turf of een mengsel daarvan, of een ander geschikt materiaal” moeten hebben, om mee te spelen en te onderzoeken. Andere afleidingen in de stal zijn bijvoorbeeld touwen, een houtblok aan een ketting of boomtakken.
Volgens de NVWA staat in de wet „onvoldoende duidelijk beschreven” wat de voorwaarden precies zijn, om als varkenshouder alsnog te mogen couperen, mailt een woordvoerder. „Daardoor kan de NVWA niet vaststellen wanneer er sprake is van een overtreding.” Zo is bijvoorbeeld niet duidelijk welke mate van bijtschade couperen rechtvaardigt, waar dit moet worden geregistreerd, of welke maatregelen een varkenshouder moet nemen, zegt de NVWA. „Handhaving van dit verbod is daardoor voor de NVWA in de praktijk op dit moment niet mogelijk.”
‘Kosten terugverdienen’
Het ministerie en de NVWA, waar de toezichthouder onder valt, zijn op dit moment bezig om deze „open norm” rond couperen in te vullen.
Minister Femke Wiersma (Landbouw, BBB) zegt dat haar ministerie toewerkt naar geleidelijke afschaffing van couperen in 2030, een einddatum die haar voorganger Carola Schouten (ChristenUnie) in 2019 heeft genoemd. „Het aanpakken van staartbijten vergt in veel gevallen een fundamentele aanpassing van de bedrijfsvoering, de nodige investeringen, en een markt om de extra kosten hiervoor terug te kunnen verdienen”, licht Wiersma toe.
De vraag is of het uitbannen van het amputeren van varkensstaarten per 2030 haalbaar is. In 2007 zei het ministerie al dat alle stallen in vijftien jaar (2022) moesten zijn aangepast aan dieren, in plaats van dieren aan stallen. De Wet dieren, in mei van dit jaar aangepast, richt zich op diervriendelijke stallen in heel Nederland in 2040 – tenzij veehouders meer tijd nodig hebben hun investeringen terug te verdienen.
„In 2030 stoppen duurt ons te lang”, zegt Schouten van Varkens in Nood. „We zeggen niet: stop morgen direct met couperen, laat het maar een bloedbad onder varkens worden. We zeggen wel: begin als NVWA met handhaven, en als veehouderij met stallen verbeteren. Onze procedure is een aanzet tot een systeemverandering. Er moet gewoon een keer iets geforceerd worden zodat het ook gebeurt.”
