Oekraïne graaft zich in, want het is bang voor een Russische doorbraak op land. En het wachten is op westerse granaten. Vooral Amerikaanse, die door kortzichtige Republikeinen worden tegengehouden. Neem je verlies en zwaai met een witte vlag, adviseren ook Europeanen die denken dat de onderhandelingstafel nu nog wat oplevert en straks minder. Zo stond de Paus al te zwaaien, en zijn er naast Orbán en Fico heel wat Duitsers en andere West-Europeanen die met Trump 2.0 in het vooruitzicht de Oekraïners het allerbeste toewensen, maar de hand angstvallig op de knip houden.
Het zijn de paradoxen van deze oorlog. Oekraïne kan niet verliezen, maar ook niet winnen. Rusland kan maar niet winnen, maar heeft eindeloos kanonnenvoer, tijd, en een dictator die ook niet wil verliezen.
Het kan wel tot eind 2025, begin 2026 duren voordat Oekraïne weer de granaten krijgt waar het nu op wacht en daarom moet het nu maar even de tijd zien uit te zingen. Het land zegt wel tweehonderduizend granaten per maand nodig te hebben, maar schraapt er hooguit vijftigduizend bij elkaar. Oekraïense soldaten staan tegen een numerieke overmacht: Poetin heeft zeven maal zoveel soldaten. Het land voert oorlog zoals – vergeef me de vergelijking – een voetbalploeg die naar het rechterrijtje afzakt en tot degradatievoetbal besluit en een andere trainer (lees bevelhebber): vanuit een versterkte verdediging (extra mannetje erbij) met snelle counters de vijand pijn doen en scoren.
Grote risico’s
Dat lukt trouwens best aardig. De marinevloot van de Russen in de Zwarte Zee is krachteloos geworden. Het kostte inmiddels admiraal Nikolai Yevmenov zijn baan. Al 25 oorlogsschepen zijn door Oekraïne, dat zelf geen (bemande) vloot heeft, uitgeschakeld. Wat resteert van de Russische oorlogsmarine trekt zich terug naar havens op ruim driehonderd kilometer afstand oostwaarts.
De verwachte ‘opmars’ van het Russische leger na de val van Avdiivka is vooralsnog uitgebleven. Alleen door grote risico’s met vliegtuigen te nemen boekt Poetin enig succes aan het front, maar van triomfantelijk geschal bij zijn schijnverkiezing tot president was geen sprake.
Lees ook
Gebruik bevroren Russische tegoeden voor Oekraïens herstelfonds
Intussen saboteerden de Oekraïense geheime dienst en special forces, mogelijk met hulp van Russische partizanen, doelen (onder andere olieopslagplaatsen) ver op Russisch grondgebied. Dat bracht Poetin tot woede, maar ook tot de bekentenis dat Rusland er last van had en dat het noodzaakte tot het aanleggen van een ‘bufferzone’. Dat is te lezen als een dreigement maar evengoed als een bekentenis: een erkenning van Russische kwetsbaarheid, kost de Russen extra luchtafweer ter bescherming van die olie-installaties, maar het zal ook de twijfel bij de Russische burger over het nut van deze oorlog aanmoedigen.
Het verlies van slagkracht in de Zwarte Zee kan moeilijk onderschat worden. Het is de enige ‘warm-water’-uitweg voor de Russische nucleaire onderzeeërs in het westen, zeker nu door toetreding van Zweden en Finland tot de NAVO de Oostzee praktisch een NAVO-binnenzee is geworden. Moermansk in het winterse noorden wordt dag en nacht in de gaten gehouden evenals Vladivostok in het verre oosten en dat ligt ver weg.
De geografie helpt Rusland niet mee. De Middellandse Zee en (in mindere mate, dat wel) de Atlantische Oceaan zijn NAVO-wateren geworden. Tel uit je winst, Poetin.
We lezen en horen veel rampspoed over het Oekraïense munitietekort. Dat is terecht en Oekraïne moet één à twee jaar zien door te komen. Dat doet het door zuinig te zijn met granaten, door heel veel drones te gebruiken die het ter vervanging van artilleriebeschietingen tegen Russische doelwitten hoopt in te zetten, maar er gloren misschien ook wat geitenpaadjes die op wat langere termijn soelaas bieden.
Het Huis van Afgevaardigden in de VS hikt tegen een hulppakket aan van 55,5 miljard euro. Na talloze pogingen van de Democraten en president Joe Biden, die hier en daar nog wat oude toezeggingen aan Oekraïne weet te verzilveren, lijken vier oplossingen mogelijk.
Ten eerste houdt de oorlog van Israël met Hamas misschien spoedig op. Dat zou – in theorie, maar wellicht ook in de praktijk – de weg wel eens vrij kunnen maken voor een vrijvallen van wapensteun aan Oekraïne, want die zijn nu nog aan elkaar gekoppeld.
In de tweede plaats zou Europa het Amerikaanse gat gedeeltelijk kunnen vullen. Financieel zou het geen probleem zijn. Simon Kuper (Financial Times) zegt dat de Europese burger voor maar zestig euro per jaar het Amerikaanse probleem kan oplossen. Estse en Britse berekeningen zeggen inderdaad dat elk land zijn budget met pakweg 0,25 procent van zijn bbp zou moeten verhogen, een fluitje van een cent. De daadwerkelijke productie van de benodigde spullen zou pas in 2025 op gang komen en moet dus eerst opgelost worden.
Dat moet Oekraïne zelf doen door met buitenlands geld een eigen wapenindustrie in elkaar te knutselen. Ook dat kost tijd, maar geen Europese papierwinkel en vergunningengedoe. Volgens Oekraïne loopt dat goed en zou de eigen wapenproductie in 2024 al het elfvoudige kunnen worden van de periode 2022-2024. Tsjechië zegt overigens in korte tijd 800.000 granaten van het juiste kaliber voor de oude Oekraïnse houwitzers bijeen te kunnen scharrelen.
Bevoorrader
Sommige bronnen zeggen dat de Tsjechen zelfs wel anderhalf miljoen granaten kunnen leveren. Een kleine, maar welkome, overbrugging waarop Nederland en ander landen onmiddellijk intekenden. De herkomst blijft geheim omdat mogelijke leveranciers als Zuid-Korea, Zuid-Afrika of Turkije liever niet al te openlijk als bevoorrader van Zelensky te boek willen staan.
Ook zijn er overal op de wereld Amerikaanse wapenvoorraden die de Amerikaanse president met een noodbevel kan inzetten.
Maar recent zijn nog twee mogelijkheden geopperd om de stagnatie in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden te omzeilen. Ten dele weer een beetje Europese hulp: je zou winsten van Russische tegoeden – vooral in Europa ondergebracht – kunnen onteigenen en er munitie van kunnen kopen. Nadeel: schijnt juridisch nogal omslachtig te zijn en telt niet op tot de Amerikaanse miljarden die vast zitten.
Laatste mogelijkheid: er gaan geluiden in de VS op om de miljarden aan Oekraïne te lenen in plaats van te schenken. De halsstarrige Republikeinen zouden daar wel voor te porren zijn. De escape ligt voor de hand: met Europees geld de Amerikaanse file weer in beweging krijgen. Zelfs DonaldTrump lijkt daar iets voor te voelen.
