Op 15 februari jongstleden is mijn moeder vredig ingeslapen. Een combinatie van ouderdom (96 jaar) en dementie. Niet herkend worden door je moeder, die je de laatste twee maanden bijna 24 uur per aan het verzorgen bent, is een van de vervelendste dingen die je als kind annex mantelzorger kan overkomen. En al helemaal als je samen nog een wedstrijd van Ajax aan het kijken bent en zij ineens roept: „Hé, dat is Woutje Weghorst!”
Rolf Bredschneijder
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via ik@nrc.nl
Beelden van verveelde jongeren, achter de computer, in de spoelkeuken en in de bus. Op de achtergrond tikt een klok. Op de radio klinkt een vrouwenstem die verkondigt dat de onrust in de wereld toeneemt. Het filmpje werkt toe naar een climax, achter elkaar komen klokken in beeld, het tikken alsmaar sneller. Ondertussen stelt een zware voice-over: „Tijden veranderen… en dat vraagt om jou.”
Het is een van de filmpjes uit een nieuwe campagne waarin defensie probeert jongeren zo veel urgentie te laten voelen dat zij zich bij het leger aansluiten. Vanwege de dreiging die uitgaat van Rusland en de onzekere steun van de Verenigde Staten in NAVO-verband, klinkt de roep voor een sterkere krijgsmacht steeds luider. Zo is het volgens defensie broodnodig dat de organisatie in 2030 honderdduizend militairen telt, waarbij dit aantal „in de jaren daarna kan verdubbelen”.
Om dit doel te bereiken wordt de druk op jongeren om de landsverdediging te overwegen verder opgevoerd. Niet alleen via de wervingscampagne, maar ook met de optie voor een verkort dienjaar, ofwel de „weerbaarheidstraining”. Daarnaast kregen veel zestienjarigen afgelopen week weer de zogeheten dienstplichtbrief. In deze brief worden jongeren (jongens én meisjes) jaarlijks geïnformeerd over de dienstplicht en de uitgestelde opkomstplicht. In Nederland bestaat nog steeds een dienstplicht, waarbij jongvolwassenen een tijdlang deel uitmaken van de krijgsmacht, maar het ministerie van Defensie roept dienstplichtigen niet meer op.
Dit jaar is de brief echter scherper van toon dan vorig jaar. Zo is het zinsdeel „zoals een dreigende oorlog” vervangen door „zoals een (naderende) oorlog” en is er een extra alinea toegevoegd waarin defensie een enquête aankondigt waarin jongeren later dit jaar zullen worden gepolst of ze voor de krijgsmacht willen werken. De alinea sluit af met de vraag: „Wil je hier nu alvast over nadenken?”
Veilig studeren
Op de strak onderhouden voetbalvelden van het door V.V. Heerenveense Boys geëxploiteerde sportcomplex De Akkers lopen de jongeren nog niet bepaald warm voor defensie. De meeste zestienjarigen beantwoordden de vraag of zij de dienstplichtbrief hebben gelezen met: „Een brief? Daar zullen mijn ouders wel mee bezig zijn. Het boeit mij eigenlijk niet.”
Tussen de ouders die langs de lijn hun zoons aanmoedigen, staat ook Idse (16). De dienstplichtbrief heeft hij ontvangen én gelezen, vertelt hij. De ambitie om defensie uit te breiden, daar staat hij achter: „Ik denk dat er zelfs wel wat meer aandacht voor mag zijn. Er zijn voor het land meer soldaten nodig om ons te beschermen tegen een eventuele oorlog met Rusland. Alleen, er mag ook bij de twintig- en dertigjarigen wat meer gepusht worden.” Zelf hoopt hij niet opgeroepen te worden. „Ik studeer liever veilig bedrijfskunde dan dat ik bij het leger ga. Het leger is echt een back-up”, zegt hij.
Even later vertelt ook Jelte (16) de landsverdediging vooral als laatste optie te zien. Tijdens de rust, in de dug-out, licht hij toe: „Ik heb andere plannen. Het klinkt misschien dom, maar ik heb totaal geen zin om bij defensie aan de slag te gaan.” De aanvoerder van zijn voetbalteam benadrukt daarnaast dat de extra moeite om nieuwe aanwas te vinden niet strookt met het huidige aannamebeleid: „Mijn broer wilde al bij defensie maar ze zeiden tegen hem dat er te weinig opleidingsplekken waren. Het zit vol!” Voordat Jelte zich voor de teambespreking naar de kleedkamer haast, sluit hij af: „Ik wil mijn leven niet wagen op een veldje ergens. Liever niet, nee.”
Terwijl de ene wedstrijd ten einde loopt, staat het volgende elftal alweer klaar om het veld te betreden. Speelster Jente (17) zegt verrast te zijn toen ze de dienstplichtbrief zag. „Ik dacht echt: wat moet ik nou bij defensie? Maar gelukkig roepen ze mij nu niet actief op. Weinig zin om dood te gaan”, zegt ze lachend. Ze hoopt en denkt wel dat door de enquête en de wervingscampagne meer van haar leeftijdsgenoten zich aanmelden bij de krijgsmacht: „Dan hebben we straks genoeg en is de kans klein dat ik erheen moet!”
De Tweede Kamer wil dat het vuurwerkverbod voor consumenten niet al deze jaarwisseling, maar pas eind vólgend jaar van kracht wordt. Een motie van JA21 en de Boer Burger Beweging (BBB) daarover werd dinsdagmiddag aangenomen. Daarmee is de wens van de voorstanders om het verbod dit jaar al van kracht te laten worden definitief van tafel.
Zoals verwacht schaarde een Kamermeerderheid zich dinsdag achter het wetsvoorstel van GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren dat een verkoop- en afsteekverbod voor consumentenvuurwerk regelt. Een aantal voorstanders van het verbod wilde graag haast maken, omdat de politie, hulpverleners en ook oogartsen al jaren klagen over de onrust tijdens oud en nieuw. Maar een Kamermeerderheid wil de tijd nemen om het verbod goed te regelen; de motie van JA21 en BBB kreeg steun van de VVD, SP, FvD en PVV.
Dat het vuurwerkverbod er zou komen werd vorige week definitief toen coalitiepartij NSC haar steun uitsprak. Eind maart werd al duidelijk dat ook de VVD na maanden van interne discussie een verbod wil steunen, vooral vanwege het geweld tegen politie en hulpverleners.
De initiatiefwet voor een verbod op vuurwerk voor consumenten van Kamerleden Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) en Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) kreeg niet zomaar een meerderheid. Die kwam er door een amendement van ChristenUnie, CDA en SGP, waarin wordt geregeld dat burgemeesters een vergunning kunnen geven aan buurtverenigingen voor het inkopen en afsteken van vuurwerk. Voor coalitiepartijen VVD en NSC was deze uitzondering voldoende om een verbod te kunnen steunen.
BBB-partijleider Caroline van der Plas, die tegen een verbod is, noemde het amendement dinsdag in een stemverklaring „sympathiek”, maar denkt dat de uitzondering onuitvoerbaar is. Staatssecretaris Chris Jansen (Openbaar Vervoer en Milieu, PVV) zei dinsdag in het Kamerdebat dat het door deze uitzondering nog anderhalf jaar duurt voordat het verbod van kracht kan worden. Dat zou onder meer te maken hebben met de voorwaarden die aan buurtverenigingen moeten worden gesteld en het regelen van financiële compensatie voor vuurwerkhandelaren.
Onderwatergeluidsgolven kunnen wellicht beschermen tegen tsunami’s. Door twee geluidsgolven op een tsunami af te sturen is de energie van de enorme watergolf anders te verdelen, en kan hij afzwakken. Dat hebben onderzoekers op het gebied van toegepaste wiskunde aan Cardiff University berekend. Ze schrijven erover in het wetenschappelijke tijdschrift Fluid Mechanics.
Akoestische golven bewegen door het water door dit samen te drukken en uit te rekken, vergelijkbaar met hoe geluid zich door de lucht beweegt. Deze golven bewegen zoveel sneller dan de golfslag van het wateroppervlak (de beweging die het water maakt onder invloed van wind en zwaartekracht), dat lange tijd niet veel naar verbanden tussen de twee typen golven werd gezocht. Maar er vinden allerlei niet-lineaire interacties plaats tussen de verschillende typen golven, ontdekte hoofdonderzoeker Usama Kadri al eerder.
Zo toonde hij bijna tien jaar geleden aan dat twee oppervlaktegolven tegen elkaar in bewegen 95 procent van hun energie verliezen en dat die energie wordt omgezet in een akoestische golf. Ook met het idee om met geluidsgolven tsunami’s te beïnvloeden is Kadri al langer bezig.
In het nieuwe onderzoek is gerekend aan de niet-lineaire interactie tussen twee akoestische golven en één oppervlaktegolf (de tsunami) bij constante waterdiepte. De onderzoekers bekeken de omstandigheden waarbij er zogenoemde resonante triade-interactie tot stand komt. De drie golven zijn dan zo op elkaar afgestemd dat energie-overdracht plaatsvindt. Of dit gebeurt hangt af van onder meer de amplitudes van de drie golven en de golflengtes.
Averechts effect
Het resultaat van deze resonantie is dat de amplitude (hoogte) van de oppervlaktegolf verandert. Als de tsunami afzwakt, versterken de geluidsgolven. Andersom werkt het ook, dat zou een averechts effect hebben. De aanpak met twee golven blijkt noodzakelijk, met één geluidsgolf kan de oppervlaktegolf alleen versterkt worden, lieten de berekeningen zien.
Een belangrijke conclusie is ook dat de efficiëntie van de energieoverdracht sterk afhankelijk is van de waterdiepte. In ondiep water vindt meer energieoverdracht plaats dan bij diep water. Dit is een hoopvolle vinding, want juist in ondiep water zijn tsunami’s gevaarlijk.
De praktische techniek om met dit idee tsunami’s aan te pakken zou nog wel helemaal ontwikkeld moeten worden. Akoestische golfgeneratoren bestaan wel voor onderzoekstoepassingen, die zouden enorm opgeschaald moeten worden. Lastiger is dat ook realtime-informatie over de karakteristieken van de tsunami nodig is. De onderzoekers gaan nu pas met labexperimenten aan de slag.
Omdat de techniek ook werkt om golven te vergroten is ook heel andere toepassing van geluidsgolven denkbaar: energie opwekken met golven. Vooral in diep water is een dergelijke aanpak tot nu toe lastig efficiënt te krijgen, de inzet van geluidsgolven kan wellicht verbetering brengen.
