Door de opwarming van de aarde staat de leefbaarheid van onze planeet voor toekomstige generaties onder druk. Door een toename van ziektes en natuurrampen, een groeiend oppervlak aan onbewoonbare gebieden en groeiende migratiestromen is de klimaatcrisis automatisch ook een gezondheidscrisis. Vreemd genoeg draagt de zorgsector, die onze gezondheid zou moeten bevorderen, met 7,3 procent van de Nederlandse CO2-uitstoot juist aanzienlijk bij aan deze gezondheidscrisis.
Dat is nog buiten zorgprofessionals die naar medische congressen vliegen, gerekend. Hoeveel die vluchten precies bijdragen aan de totale CO2-uitstoot van de zorg, is niet bekend, maar er is wel een schatting te maken. Op universiteiten, waar eveneens veel aan congresbezoek wordt gedaan, draagt beroepsmatig vliegen 12 tot soms 27 procent aan de totale uitstoot bij.
Als we binnen de planetaire grenzen willen blijven zou iedere wereldburger niet meer dan 2.300 kg CO2-eq per jaar kunnen uitstoten. Een retourtje New York is met 2.000 kg CO2-eq al bijna dat gehele budget. Vergelijk het eens met een keizersnede (31-37 kg CO2-eq), of een prostaat verwijdering (47-60 CO2-eq).
Beroepsmatig vliegen drastisch verminderen is makkelijke winst, en bovendien een stuk minder ethisch beladen dan discussies over het verminderen van vervuilende medische behandelingen.
Slechts toehoorders
In Nederland bestaat een accreditatiesysteem: artsen moeten congressen of nascholingen bezoeken om punten te verzamelen om zo geregistreerd te kunnen blijven. Op zich een fraai systeem om kwaliteit te stimuleren. Maar bij het toekennen van punten weegt geografische locatie vaak zwaarder dan wetenschappelijke inhoud. Dat stimuleert congresbezoek op verre locaties. Medici lijken het verre buitenlandse congres bovendien als een soort ‘secundaire arbeidsvoorwaarde’ te zien.
Maar de meeste artsen zijn als congresbezoekers tegenwoordig slechts toehoorders, en worden door het ouderwets zenden van informatie op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen binnen hun vak. Ontwikkelingen die vaak allang online gepubliceerd zijn. Bovendien voorzien de meeste Nederlandse congressen in datzelfde doel, en zijn die kwalitatief vaak ook nog eens beter.
Een veelgehoord argument van academici vóór het bezoeken van verre congressen is het onderhouden van een internationaal netwerk. Maar tijdens de coronacrisis lukte het ook prima dat digitaal te doen.
Miljardenindustrie
Waarom zijn de congressen in aantal dan toch weer terug op het niveau van vóór de coronareisrestricties? Een eenvoudige reden is dat wetenschappelijke congressen een miljardenindustrie vormen. Op veel congressen staan (farmaceutische) bedrijven die in ruil voor sponsorgelden hun producten kunnen aanprijzen aan medici. Bovendien is het jaarlijkse congres vaak de belangrijkste inkomstenbron van een wetenschappelijke vereniging.
Het volledig aan banden leggen van vliegen naar congressen is wellicht niet nodig, maar bewustere vliegkeuzes maken is cruciaal. Breng de CO2-uitstoot per vakgroep in kaart, en stel per vakgroep een carbon-budget op. Dat garandeert een verstandige inzet van zakelijk vliegen, waar elke keer de milieukosten met de te verwachten baten worden afgewogen.
De volgende stap is het vaststellen van een benchmark: hoe zijn kennisvergaring en uitstoot met elkaar in evenwicht? Als er meerwaarde schuilt in persoonlijke ontmoetingen over de hele wereld, is de voetafdruk dat beetje meerwaarde dan waard? Hoe houden we de kwaliteit van zorg goed met minder buitenlands congresbezoek? Hoe kunnen we het accreditatiesysteem aanpassen zodat ver congresbezoek minder aantrekkelijk wordt?
Lees ook
Vliegen naar een congres gaat wringen
Leefbaarheid
Wij willen hier een breed gedragen leidraad voor ontwikkelen die ook in andere sectoren gebruikt zal kunnen worden zoals in het onderwijs, de laboratoria, landbouw, ict, toerisme, logistiek en het bedrijfsleven. Als gezondheidswerkers horen wij hierin voorop te lopen.
We erven de planeet niet van onze ouders, maar we lenen haar van onze kinderen. Onze acties hebben een direct gevolg voor de leefbaarheid van de wereld van onze kinderen en kleinkinderen. We hebben de morele plicht om alles te doen om de uitstoot van de zorg te verminderen. (Zorg)professionals hebben de mogelijkheid hier snel iets aan te doen. Dat het allemaal wat minder exotisch wordt, moeten we dan maar op de koop toe nemen.
