Ontslaggolf in top Oekraïense overheid na corruptieonthullingen

Minstens tien Oekraïense regeringsfunctionarissen en regionale bestuurders zijn dinsdag opgestapt of ontslagen. De ontslaggolf volgt op recente onthullingen over corruptie met overheidsgeld. Het nieuws over corruptie in Oekraïense regeringskringen kan de westerse militaire en financiële steun aan Oekraïne onder druk zetten, net nu een moeizaam besluit over de levering van moderne tanks nabij is. Polen vroeg Duitsland dinsdag toestemming om – in Duitsland geproduceerde – Leopard 2-tanks aan Oekraïne te leveren.

Een van de twee schandalen betreft de aankoop van voedsel voor het Oekraïense leger. De Oekraïense nieuwssite ZN.UA publiceerde een contract voor de levering van voedselrantsoenen aan militaire eenheden in zes regio’s, ter waarde van (omgerekend) 328 miljoen euro. De prijzen van de voedselproducten zijn twee tot drie keer hoger dan de Oekraïense marktwaarde. Vjatsjeslav Sjapovalov, plaatsvervangend minister van Defensie, diende dinsdag zijn ontslag in.

Het andere schandaal betreft de aankoop van generatoren, zeer gewild vanwege het door Russische aanvallen veroorzaakte stroomtekort. Vasyl Lozynsky, plaatsvervangend minister voor Gemeenschappen, Gebieden en Infrastructurele Ontwikkeling, werd zaterdag aangehouden terwijl hij 367.000 euro ontving bij de aankoop van apparaten. Volgens het Nationale Anti-Corruptie Bureau (NABOe) gaat het om smeergeld, voor de goedkeuring van de aankoop tegen te hoge prijzen. Lozynsky werd zondag ontslagen. Andere bewindslieden van hetzelfde ministerie volgden dinsdag.

Ik hoop dat dit goede tekenen zijn van een systeemverandering

Tymofi Mylovanov directeur van de Kyiv School of Economics

Oleksi Simonenko, plaatsvervangend hoofdaanklager bij het openbaar ministerie, werd ook ontslagen – vanwege een vakantie in Spanje. Zelensky maakte maandagavond bekend dat buitenlandse reizen voor persoonlijke doelen voortaan verboden zijn voor ambtenaren. „Als ze nu willen uitrusten, doen ze dat zonder baan bij de overheid.” Oekraïense mannen zonder uitzonderingspositie mogen het land op dit moment vanwege de oorlog niet verlaten.

Kyrylo Tymosjenko, plaatsvervangend kabinetschef en soms fungerend als woordvoerder, diende om nog onbekende redenen dinsdag zelf zijn ontslag in. Ook de reden voor het wegsturen van de belangrijkste bestuurders van vijf regio’s, waaronder Kiev en Cherson, is nog onduidelijk.

Zeer gevoelig thema

Corruptie is een zeer gevoelig thema voor de regering-Zelensky. Sinds de onafhankelijkheid in 1991 is fraude met overheidsgeld een groot probleem in Oekraïne, mede door de grote invloed van oligarchen. Zelensky won in 2019 de presidentsverkiezingen met de belofte de misstanden te bestrijden. Tegenstanders van westerse steun aan Oekraïne beweren dat corruptie nog steeds sterk aanwezig is en dat westers geld in de verkeerde zakken verdwijnt.

Lees ook De miljarden voor Kiev staan klaar. Maar, wat dan?

Met de ontslaggolf, de grootste sinds het begin van de Russische invasie, wil Zelensky laten zien dat hij snel en krachtig optreedt. In zijn toespraak van zondagavond kondigde hij „passende maatregelen” aan. „Ik wil dat dit duidelijk is: er zal geen terugkeer zijn naar wat er ooit was.”

Oekraïense media en corruptiebestrijders zijn doorgaans terughoudend met kritiek op de regering. De oorlog vergt dat het vertrouwen in de regering behouden blijft, binnen en buiten Oekraïne. Joeri Nikolov, de onderzoeksjournalist die het cateringcontract onthulde in ZN.UA, zei tegen Politico dat hij om die reden begin vorig jaar stopte met onderzoek naar corruptie bij aankopen door de overheid. Vanaf de zomer heeft hij zijn corruptie-onderzoek toch weer hervat. Hij wil nu daden zien van de politiek.

Tymofi Mylovanov, directeur van de Kyiv School of Economics en voormalig minister van Economische Zaken, prijst op Twitter de snelle reactie van de autoriteiten. „Ik hoop dat dit goede tekenen zijn van een systeemverandering.” Dat de corruptie wordt onthuld door lokale media en wordt aangepakt door de nationale corruptiewaakhond, zien velen als hoopgevend.

De reactie van Defensieminister Oleksii Reznikov op de onthulling over het cateringcontract was minder geruststellend. Hij ontkent dat een te hoge prijs voor het eten is betaald, spreekt van een lastercampagne en noemt het lekken van het contract een misdaad. Daria Kalenjoek, directeur van anticorruptieorganisatie AntAC, toonde zich op Twitter teleurgesteld: „Dit is niet de reactie van een staatsman in oorlogstijd. Reznikov is verantwoordelijk voor het uitgeven van al het geld van Oekraïense belastingbetalers in 2023 en het is zijn plicht om daar verantwoording over af te leggen.”