Voor het eerst in minstens 75 jaar heeft Harvard een onderzoeker met een vaste aanstelling ontslagen, melden de Amerikaanse publieke zender GBH en universiteitskrant The Harvard Crimson. Eind mei moest psychologiehoogleraar Francesca Gino opstappen bij Harvard Business School nadat ze was beschuldigd van onderzoeksfraude. Ze was er een van de best betaalde hoogleraren: voordat ze onder vuur kwam te liggen, verdiende ze ruim een miljoen dollar per jaar.
Gino deed onderzoek naar oneerlijk gedrag, vaak samen met Dan Ariely van Duke University, auteur van het populair-wetenschappelijke boek The Honest Truth about Dishonesty (vertaald als Heerlijk Oneerlijk), die ook werd beschuldigd, in een nogal pikante variant op het idee dat psychologen graag datgene onderzoeken waar ze zelf mee kampen.
De kwestie sleept al een paar jaar. In augustus 2021 publiceerde Data Colada er voor het eerst over. Dat is een blog van drie gedragswetenschappers over wetenschappelijke integriteit in hun vakgebied. Zij lieten zien dat er data waren verzonnen in een groot onderzoek naar de vraag of mensen zich eerlijker gedragen als ze een verklaring tekenen boven of onder de zin: „Ik beloof dat de informatie die ik geef correct is.” Wat eruit kwam doet er niet toe, want het artikel werd in september 2021 teruggetrokken. Gino en Ariely waren twee van de vijf auteurs.
Harvard Business School begon een onderzoek naar Gino. Dat leidde ertoe dat ze in juni 2023 met onbetaald verlof werd gestuurd, niet meer op de campus mocht komen en haar hoogleraarschap werd ingetrokken. In diezelfde maand publiceerde Data Colada nieuw bewijs van fraude in een ander onderzoek in het eerder genoemde teruggetrokken artikel – fraude waar Gino volgens Data Colada verantwoordelijk voor was. Binnen een paar dagen volgden nog drie blogposts die fraudebeschuldigend naar Gino wezen, over drie andere artikelen.
Rechtszaak wegens smaad
En ook in diezelfde maand bereikte de zaak de Amerikaanse nationale media. Nieuwssite Vox kopte: „Kun je een oneerlijkheidsonderzoeker van Harvard vertrouwen?” Een paar maanden later volgde The New Yorker met: „Zij hebben onderzoek gedaan naar oneerlijkheid. Was hun werk een leugen?”
Toen Harvard daarop besloot te onderzoeken of Gino ontslagen kon worden, spande zij een rechtszaak wegens smaad aan tegen Harvard, de decaan én de drie bloggers van Data Colada. Ze eiste onder meer 25 miljoen dollar schadevergoeding. Binnen twee dagen haalden bezorgde collega’s van de bloggers via crowdfunding een kwart miljoen dollar op voor hun verdediging. In september verwierp een federale rechter de smaadaanklacht, maar het bleef nog even de vraag of Harvard haar wel mocht straffen terwijl ze tenure had, een vaste aanstelling die tegen ontslag beschermt. Toch is ze nu dus ontslagen. Harvard wilde daar tegen GBH verder niets over zeggen.
Op Gino’s site schrijft ze dat ze niet heeft gefraudeerd en dat ze zal blijven vechten om de fout recht te zetten.
Naar Ariely is ook onderzoek gedaan. Zijn naam werd in 2024 gezuiverd, vertelde hij aan Business Insider; hij werkt nog bij Duke.
