De dood van de 72 inwoners van de Grenfell-toren die om het leven kwamen als gevolg van de brand in de sociale woningbouw-flat in het westen van Londen in 2017, had kunnen worden voorkomen. De 54 volwassenen en achttien kinderen werden het slachtoffer van „hebzucht” van fabrikanten en van „veronachtzaming en incompetentie” van landelijke en lokale overheden.
Na honderden verhoren en een jarenlange analyse van enkele honderdduizenden documenten kwam woensdag een onafhankelijke onderzoekscommissie met haar conclusies over de brand. Voorzitter van de commissie Martin Moore-Bick zei dat „de overheid en betrokken instanties in de bouwsector tientallen jaren gefaald hebben om te kijken naar de risico’s van gevelbekleding”.
De Grenfell-tragedie is inmiddels al meer dan zeven jaar geleden: in juni 2017 ging de flat van 23 verdiepingen in vlammen op. De brand brak uit door kortsluiting in een koelkast op de vierde verdieping, en kon zich razendsnel verspreiden doordat het isolatiemateriaal en de panelen aan de buitenkant van het gebouw niet brandwerend waren, maar juist zeer gemakkelijk ontvlambare stoffen bevatten.
Nieuwe buitenpanelen
De Grenfell-flat werd in de jaren zeventig gebouwd, en was in het jaar voor de ramp nog opgeknapt met nieuwe buitenpanelen. De lokale toezichthouder „draagt aanzienlijke verantwoordelijkheid” voor de gevaarlijke staat van het gebouw na die renovatie, schrijft de commissie. De verantwoordelijk ambtenaar was overwerkt en begreep hoe dan ook weinig van het gevaar van de panelen. De fabrikanten die het isolatiemateriaal verkochten, wisten wel van de risico’s, maar haalden hun producten niet van de markt.
De Britse politiek was in de jaren voorafgaand aan ‘Grenfell’ vooral bezig met deregulering en het afschaffen van allerlei voorschriften, om bouwen makkelijker te maken en de economie te stimuleren. Duidelijke waarschuwingen werden genegeerd, zoals de brand in 2009 in het Lakanal House, ook in Londen, waarbij zes doden vielen. Heel vergelijkbaar met wat later bij Grenfell zou gebeuren, maar de betrokken ministers negeerden „vastberaden” verzoeken uit de brandveiligheidssector om de regels rond brandveiligheid en gevelbekleding aan te scherpen, staat in het rapport.
De overheid en betrokken instanties in de bouwsector hebben tientallen jaren lang gefaald om te kijken naar de risico’s van gevelbekleding
Toenmalig premier Theresa May (Conservatieve Partij) kondigde al enkele dagen na de brand een diepgravend en onafhankelijk onderzoek aan. Het was bedoeld om recht te doen aan de slachtoffers en nabestaanden. Het onderzoek ligt er nu, met heel precieze beschrijvingen van wat op elke verdieping is gebeurd en het vermoedelijke tijdstip waarop alle slachtoffers zijn overleden. Maar het onderzoek heeft de nabestaanden ook in de weg gezeten: zij willen vooral graag juridische genoegdoening en vervolging van betrokkenen. De Londense politie besloot echter te wachten met strafrechtelijke vervolging tot de resultaten van dit onderzoek bekend waren.
De ramp groeide destijds uit tot symbool voor de ongelijkheid in het Verenigd Koninkrijk. Want de Grenfell-toren staat in het noorden van Kensington, een buurt in Londen met zeer rijke en zeer arme delen. De inwoners hadden al vaak hun zorgen geuit over de brandveiligheid van hun gebouw, de slechte vluchtroutes en het ontbreken van bijvoorbeeld sprinklers. „Deze tragedie roept fundamentele vragen op over het land dat we zijn. Een land waar stemmen uit de arbeidersklasse en mensen van kleur herhaaldelijk zijn afgedaan en genegeerd”, zei premier Keir Starmer (Labour) woensdag in het Lagerhuis in een reactie op het onderzoeksrapport.
De juridische afhandeling van de ramp en het berechten van verdachten kan nog jaren duren. De Londense politie heeft gezegd vooral geen fouten te willen maken, maar daardoor vanaf nu misschien nog wel een jaar of langer nodig te hebben voordat ze strafrechtelijke stappen kan ondernemen. Ze doet onderzoek naar 19 bedrijven en 58 individuen.
Gevelbekleding
Intussen moesten vorige week tientallen bewoners van een flat in Dagenham, ook in Londen, worden geëvacueerd omdat hun gebouw in brand stond. Opnieuw bleek de gevelbekleding niet brandwerend te zijn – het gebouw stond ironisch genoeg zelfs in de steigers om de buitenpanelen te vervangen.
Er zijn naar schatting nog een paar duizend flats in het VK met gevaarlijke gevelbekleding en daarbij gaat het niet alleen om sociale woningbouw. Ook eigenaren van appartementen, dan gaat het vaker om laagbouw, hebben er problemen mee en kunnen hun appartement niet verkopen omdat het vervangen van de panelen traag gaat en geen prioriteit krijgt. Potentiële kopers krijgen geen toestemming van hypotheekverstrekkers om een appartement te kopen waar een brandgevaar aan kleeft. Eigenaren betalen soms honderden tot duizenden ponden meer per jaar om hun huis verzekerd te krijgen.
Lees ook
Grenfell Tower is nu een verkoold symbool van sociale ongelijkheid (2017)