‘Of ik even wilde tekenen voor de aanleg van een nieuwe stroomkabel onder onze akker’

In de avond, heel ver in de verte, zijn vanuit het raam van de boerderij in Westmaas (gemeente Hoeksche Waard) de Rotterdamse Zalmhaventoren en de lampjes van Pernis te zien. Overdag de vertrouwde eindeloos uitgestrekte groene akkers.

Prachtig, maar voor boer Arie Verhorst en zijn vrouw Yvonne is het uitzicht allang niet meer bijzonder. Al 64 jaar woont Arie Verhorst hier. Hij werd geboren in wat nu zijn slaapkamer is. Zijn opa is hier ooit begonnen als boer. Echtgenote Yvonne is later ingetrokken. Naast boer is hij ook bestuurslid van de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO).

„Afgelopen weekend ging ik naar de stad”, zegt Verhorst aan de houten eettafel. „Naar Rotterdam. Dan moet je in zo’n parkeergarage. En daarna dat gedoe met de metro.” Hier rondom de boerderij is het rustig.

Tot april 2022. Toen belde hier „een vrouw” aan van netbeheerder Stedin. Net als bij zestien andere boeren in de regio. Yvonne Verhorst was thuis. Zij: „Ze had een kaart van het gebied bij zich waar ik niets van begreep. Of ik even wilde tekenen voor de aanleg van een nieuwe stroomkabel onder onze akker. Om de hoek stonden andere Stedin-collega’s mee te luisteren.” Arie Verhorst: „Dat wil ik niet. Als je bij een boer komt met de vraag of je maagdelijke grond mag verbouwen, dan is dat het antwoord dat je kan verwachten. Dan zegt een boer, ik weet wel een betere plek. Ik snap dat nieuwe stroomkabels hard nodig zijn. Ik lees ook de krant. Maar wie wil ze nu door zijn eigen land?”

Mailgroep van boeren

De regio is congestiegebied. Er is niet genoeg infrastructuur – kabels en elektriciteitshuisjes bijvoorbeeld – om de nodige stroom te leveren en af te nemen. Stedin plande in 2021 om vier dertien kilometer lange stroomkabels (bestaande uit drie smallere rode kabels van ongeveer zes centimeter in doorsnee) aan te leggen door de grond van de boeren. Een capaciteit vergelijkbaar met het stroomverbruik van zo’n 8.000 huishoudens. Die kabels moeten een bedrijventerrein met twaalf bedrijven van meer stroom voorzien. Hun transporteurs, bijvoorbeeld, hebben meer stroom nodig om hun elektrische voertuigen op te laden. Op het terrein willen nog negen bedrijven erbij.

Die stroomkabels moesten door particuliere grond van 17 verschillende eigenaren, waaronder dat van Arie en Yvonne Verhorst. „We waren allemaal het haasje”, zegt Arie Verhorst. Hij begon een mailgroep met de andere boeren, om te kijken wat ze er tegen konden doen. Voor het eerst kreeg Stedin met zeventien boeren te maken.

Hoewel voor Stedin uitzonderlijk groot, is protest tegen de komst van een stroomkabel ‘in de achtertuin’ niets geks. Door heel Nederland moet het stroomnet worden uitgebreid. Om klimaatdoelen te halen moet Nederland massaal van fossiele brandstoffen af en overstappen op duurzaam opgewekte elektriciteit uit bijvoorbeeld zonnepanelen en windmolens. Netbeheerders moeten in raptempo infrastructuur bijbouwen om al die elektriciteit te kunnen verspreiden en nieuwe woningen en bedrijven aan te sluiten. Op sommige plekken in het land nemen elektriciteitshuisjes parkeerplekken in beslag, bomen maken plaats voor grote transformatorstations en kabels gaan door de akkers van boeren. De nieuwe infrastructuur komt lang niet altijd op hinderlijke plekken. Toch, voor veel mensen komt, in meer of mindere mate en vroeg of laat, het stroomnet dichterbij.

Algemeen nut

Aan de eettafel in Westmaas klinkt zachtjes muziek uit een kleine radio in de keuken. Yvonne Verhorst zet koffie en kokosmakrons neer. Thijs Onderwater, specialist grondzaken bij Stedin, zit ook aan tafel.

Nu zetten we van te voren alle informatie over de plannen op de mail. Vaak pas na een korte telefonische kennismaking

Verhorst tegen Onderwater: „We moesten jullie bij Stedin nog opvoeden. Hoe jullie bij ons voor de deur kwamen. Zo pak je dat niet aan.”

Onderwater: „Ja, nu doen we het wel anders dan in 2022. Nu zetten we van te voren alle informatie over de plannen op de mail. Vaak pas na een korte telefonische kennismaking. Landeigenaren kunnen dit dan rustig lezen voor we langskomen om verder te praten. Pas als alles helder is komen wij met het contract. Ook organiseren wij inloopavonden en komt de aannemer uitleg geven over de uitvoering.”

Wat Stedin in 2022 wel al deed: een schadevergoeding aanbieden. Onderwater: „We vragen aan alle boeren wat ze verbouwen. Op basis van vastgestelde bedragen per gewas, zoals bepaald met LTO, bereken we een prijs per vierkante meter. Op jaarbasis komt dat meestal neer op tweehonderd à driehonderd euro per grondeigenaar, al voor de start uitbetaald als voorschot” Ook krijgen boeren een afsluitvergoeding voor het tekenen van de zakelijkrechtovereenkomst: voor het feit dat een deel van het land nu wordt belast met dit zakelijk recht en er bepaalde beperkingen gelden over wat de boeren wel of niet meer mogen zonder toestemming van Stedin. Daarbij krijgen de boeren nog een compensatie voor het gebruiken van het land als werkterrein. Bij de boeren van dit project was dat vier euro per vierkante meter voor het zakelijk recht, en 1,62 voor iedere vierkante meter die werd gebruikt als werkterrein.

Een gestuurde boring is voor ons veel beter, dan hoeft minder van ons land open

Dat waren voor de boeren redenen om niet gelijk nee te zeggen tegen Stedin, ook al zat niemand van hen op de kabels te wachten. Arie Verhorst: „Als je nee zegt tegen het voorstel van Stedin en Stedin een rechtszaak aanspant en het plan van Stedin alsnog door gaat, dan krijg je alleen de schadevergoeding voor de gemiste oogst. Want volgens de wet is Stedin alleen verplicht om de aangetoonde schade te vergoeden. En wij wisten ook wel uit ervaring van andere boeren: verzet bij de rechter heeft bijna nooit zin. De rechter weegt het algemeen nut meestal zwaarder dan de belangen van individuele boeren. Dus dan ga je eraan. En de advocaten die je dan moet inhuren doen het ook niet voor niets.”

Keerpunt door nieuwe techniek

Een keerpunt in de gesprekken tussen de boeren en Stedin kwam er toen de netbeheerder zei bereid te zijn de stroomkabels met een modernere, maar duurdere, techniek onder de grond te brengen. Aanvankelijk zou Stedin een dertien kilometer lange sleuf van een meter breed graven op de plek waar de kabels moesten komen. Uiteindelijk werd het een gestuurde boring. Op vijftien plekken langs het dertien kilometer lange tracé, kwam een gat van een bij twee meter. De boorkop trekt de kabels en de pvc-buizen waar ze in liggen van het ene bouwgat naar het andere.

Arie Verhorst: „Bij een open ontgraving moet het hele tracé open en heb je jaren later nog steeds nazak. Daar hebben boeren geen zin in. Een gestuurde boring is voor ons veel beter, dan hoeft minder van ons land open.”

Thijs Onderwater: „Dat scheelt ons ook schadekosten en verzet van grondeigenaren. Maar de open ontgraving had voor ons wel de voorkeur. Het is een factor drie à vier goedkoper om uit te voeren. En we kunnen er op een later moment nog makkelijker bij als er ergens iets kapot is.” Door de hoek die de boorkop onder de grond moet maken, ligt de kabel van een gestuurde boring veel dieper. Tien meter in plaats van enkele. „Het gaat altijd om een afweging. Je kiest de weg van de minste weerstand. Je wil draagvlak creëren voor de energietransitie.”

Arie en Yvonne Verhorst kunnen nu alleen aanwijzen waar de kabel, die op dat moment nog niet onder stroom staat, ongeveer ligt, vanuit het keukenraam is geen litteken te zien. Arie Verhorst: „De boeren die uiteindelijk een boorgat hebben gekregen op dit tracé zijn op een hand te tellen. Die zullen wel wat verzakking ervaring, wat problemen oplevert voor het drainagesysteem. En om dat gat heen moesten rijplaten komen en containers. Die boeren missen komend jaar wel teelt. En voor ons allemaal geldt: het is niet leuk om iets door je eigendom te hebben wat niet van jou is. Het is toch weer een krabbel van de notaris, die doorverkopen lastiger maakt.”

Met de jaren, door al het overleg, groeide het vertrouwen tussen de boeren en Stedin. Arie Verhorst: „Voor mij is het afgedaan. We hebben het op de beste manier opgelost.”

Aangesloten

Afgelopen april, drie jaar nadat Stedin aanklopte bij Yvonne Verrhorst, was het eindelijk zo ver. Het laatste stukje van de stroomkabels die eerder al onder de grond zijn gebracht, worden verbonden met de rest waarna de kabels op spanning komen. Even verderop langs de weg staat de laatste zanderige werkput omringd door hekken en een graafmachine. Hierin liggen de laatste kabels van het tracé klaar om met een soort kroonstenen verbonden te worden door zes mannen met helmen en oranje pakken. Vanuit hier gaan de kabels de hoek om naar het industrieterrein.

Twee uur. Veel langer duurt het niet om de kabels te verbinden. Weer een stukje van Nederland, het bedrijventerrein, gelegen in het dorp Puttershoek, is nu door de grond van de zeventien boeren, verzwaard aangesloten op het stroomnet.

Delen





Mail de redactie