N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Waterschapsverkiezing Limburg Het CDA doet in Limburg nooit mee aan de waterschapsverkiezingen, maar CDA’ers komen er via een lokale partij wel in het bestuur. De partij bedacht een ‘slimme constructie’.
Boris Meessen komt op voor de regio Weert, zegt hij. De lijsttrekker van de partij Lokaal Waterbelang Weert en Leudal meldt op de nieuwssite Weert de Gekste dat hij in het bestuur van het Waterschap Limburg zowel droogte als wateroverlast gaat aanpakken. Dat kan volgens hem het best via een lokale partij, want er is „maatwerk per regio” nodig.
In het artikel zegt Boris Meessen niet dat een stem op Lokaal Waterbelang Weert en Leudal bij de komende waterschapsverkiezingen, woensdag 15 maart, een stem is op een CDA’er – alle acht kandidaten op de kieslijst zijn actief in die partij. De lokale partij blijkt een mantelorganisatie van het CDA-Limburg.
In de rest van Nederland doet het CDA onder eigen naam mee bij de waterschapsverkiezingen maar in Limburg dient de partij al vijftien jaar geen kieslijsten in. Dat het CDA toch altijd wint, dankt de partij aan negen regionale partijen, waaronder Lokaal Waterbelang Weert en Leudal, die het CDA in 2008 liet oprichten door partijgenoten. De negen partijen hebben gemeen dat ze allemaal Lokaal Waterbelang heten (gevolgd door de naam van een regio), dezelfde statuten hebben en bestuurd worden door CDA-prominenten. De lijsttrekkers en verkiesbare kandidaten zijn ook CDA’ers, al zijn er volgens het CDA ook niet-partijgenoten onder de 128 kandidaten op de negen kieslijsten.
Dieudonné Akkermans, in 2008 voorzitter van het CDA Limburg, zei destijds in Binnenlands Bestuur gezocht te hebben „naar een slimme constructie om zo veel mogelijk invloed uit te oefenen”. En CDA-prominent Jean Bronckers, ex-voorzitter van de negen lokale partijen, gaf in 2008 tegenover De Limburger toe: „Zo lukt het misschien ook om mensen te trekken die normaal gesproken niet op het CDA stemmen”.
De band tussen het CDA en de lokale waterpartijen wordt sindsdien niet breed uitgemeten. Waterbelang-bestuurder Nol Beckers meldt op de website van het waterschap dat hij gemeenteraadslid is, maar niet dat hij dit namens het CDA is.
Ook de website van Lokaal Waterbelang zelf rept met geen woord over de CDA-signatuur van de kandidaten. Wel wordt het lokale karakter benadrukt: „In elke gemeente, in vrijwel elk dorp, vind je wel een kandidaat van onze partij.”
Stem op CDA’er
Het gevolg is dat kiezers, die in het stemhokje de voorkeur geven aan een lokale partij, zonder dat ze het weten of wensen op een CDA’er stemmen.
De formule is een succes: de negen partijen Lokaal Waterbelang behaalden bij de waterschapsverkiezingen in 2019 samen 307.036 van de in totaal 424.274 uitgebrachte stemmen. Dat is 65,92 procent. Ter vergelijking: bij de op dezelfde dag gehouden verkiezingen voor Provinciale Staten in Limburg haalde het CDA slechts 18,7 procent van de stemmen.
Sinds 2008 is het elke vier jaar hetzelfde: de gekozen CDA’ers van de negen lijsten vormen na de verkiezingen één fractie Lokaal Waterbelang. Als grootste fractie nemen ze het voortouw in de formatie van een dagelijks bestuur. De kiezer is wellicht op het verkeerde been gezet, maar in strijd met de Kieswet is het niet, zo liet de Kiesraad eerder al weten. Dit tot woede van andere partijen. De VVD vond het „kiezersbedrog”, de SP „volksverlakkerij”.
Mensen worden misleid
De aanpak van het CDA wekt ook verbazing bij Lokaal-Limburg, een samenwerkingsverband van echte lokale partijen dat eveneens meedoet aan de verkiezingen. „Waterbelang is CDA. Het zijn dezelfde mensen”, zegt fractielid Albert Melskens.
„Het is triest dat de mensen zo misleid worden”, zegt ook Guiseppe Noteborn, namens de VVD lid van het algemeen bestuur van het waterschap. „Stel je voor dat wij ook negen lokale partijen oprichten, met als naam ‘Goedkoop Water’ of zo. En dan zeggen wij er ook niet bij dat je op de VVD stemt. Wettelijk mag het, maar wij vinden het ethisch onjuist.”
Ook Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden, merkt op dat er geen wet wordt overtreden. „Je zou het kiezersbedrog kunnen noemen. Maar ik vind dat toch wel een erg grote term. Onder eigen vlag meedoen, kleur bekennen, zou ethisch gezien wel beter zijn.”
Dat zoveel kiezers op Lokaal Waterbelang stemmen, vermoedelijk zonder goed in de gaten te hebben wie daar precies achter schuilgaat, laat volgens Voermans goed zien hoe weinig belang mensen hechten aan de waterschapsverkiezingen. „Die keuze maken ze heel snel.”
Aan de constructie werkte overigens ook Vivianne Heijnen mee, voordat zij vorig jaar staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat werd. Terwijl ze fractievoorzitster was van het CDA Maastricht stond zij op de lijst van Lokaal Waterbelang Maastricht.
Partijcultuur CDA Limburg
Dat het CDA gebruik blijft maken van de constructie is opmerkelijk. Na een reeks integriteitsaffaires met hoofdrollen voor christen-democraten – die in 2021 leidde tot het aftreden van het Limburgse provinciebestuur – liet het CDA Limburg onderzoek doen naar de eigen bestuurscultuur. Een commissie onder leiding van Herman Kaiser, oud-burgemeester van onder meer Arnhem en Roermond, concludeerde dat de afdeling afscheid moest nemen van de opvatting dat alles wat niet verboden is, ook is toegestaan.
Het CDA Limburg nam destijds de bevindingen van de commissie onverkort over. „Daar zullen partijleden het bestuur ook aan houden”, reageert Kaiser nu. „Op het moment dat Lokaal Waterbelang een soort crypto-CDA zou zijn, zal dat zeker binnen de partij aan de orde worden gesteld.”
Lees ook: De verbeten strijd om de waterschappen: coalitiepartners liggen met elkaar overhoop
Harold Schroeder van het CDA Limburg vindt Lokaal Waterbelang helemaal geen CDA-constructie. „Er zitten best veel CDA’ers op persoonlijke titel in. Maar ook partijlozen of mensen van lokale partijen.” Dat een van zijn voorgangers destijds sprak van „een slimme constructie” om zoveel mogelijk invloed uit te oefenen, laat hij voor rekening van de toenmalige afdelingsvoorzitter. „Ik ga niet over zaken van ruim vijftien jaar geleden. Als dagelijks bestuur hebben we dit jaar wel overwogen mee te doen als CDA, maar daar hebben we vanaf gezien. Het is al moeilijk genoeg om een adequate lijst met goede mensen voor de Staten rond te krijgen.”
Het landelijk CDA-bestuur onthoudt zich van een oordeel over de Limburgse constructie. Een woordvoerder: „De afweging om wel of niet mee te doen met de waterschapsverkiezingen, ligt bij het provinciaal bestuur van het CDA in Limburg.”
Boris Meessen wilde niet meewerken aan dit artikel.