In navolging van het Verenigd Koninkrijk heeft ook Duitsland de ontwikkelingshulp naar Rwanda stopgezet. De Duitse regering beëindigt alle steun aan Rwanda vanwege de rol van dat land in het aanhoudende geweld in buurland Democratische Republiek Congo (DRC), schrijft het Duitse ministerie van Ontwikkeling dinsdag.
De door Rwanda gesteunde rebellengroep M23 nam in het begin van dit jaar delen van Oost-Congo in handen. Bij het geweld dat daarmee gepaard gaat, zijn tot eind februari volgens de Congolese regering al zeker zevenduizend mensen om het leven gekomen. De Duitse regering zou voorafgaand aan de maatregel Rwanda hebben aangespoord de steun aan M23 in te trekken. In 2022 zegde Duitsland 93,6 miljoen euro toe aan Rwanda, voor de periode 2022 tot en met 2024.
In een reactie laat het Rwandese ministerie van Buitenlands Zaken weten de Duitse maatregel „verkeerd en contraproductief” te vinden. Het ministerie verwijt de Duitsers hypocrisie: Duitsland zou zeggen het door Afrika geleide vredesproces te steunen, maar zou Congo niet bestraffen voor „talloze schendingen”. Dit versterkt, zegt het Rwandese ministerie, „alleen maar de agressieve houding van het land en zorgt ervoor dat het conflict onnodig lang duurt”.
Maatregelen VK en Canada
Het Verenigd Koninkrijk kondigde afgelopen maand al aan een deel van de financiële steun aan Rwanda stop te zetten. Ook besloot het VK om handelsrelaties met het land te beperken. Alleen steun aan de armste Rwandezen blijft het VK voortzetten. In een verklaring laat de Britse regering weten te hopen op een „onmiddellijk einde van het geweld” en op „humanitaire toegang, respect voor het internationaal recht, zinvolle betrokkenheid bij door Afrika geleide vredeprocessen en de terugtrekking van Rwandese strijdkrachten uit Congolees grondgebied”.
Canada kondigde maandag aan exportvergunningen op te schorten en geen nieuwe handelsrelaties aan te gaan. Rwanda noemde die maatregel „beschamend” en zei dat de restricties het conflict niet zullen oplossen.
De Verenigde Staten besloten in februari al een Rwandese minister en een hooggeplaatsts lid van M23 te sanctioneren wegens de „agressie” die volgens een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken „de territoriale integriteit van de DRC ondermijnt”. In de verklaring werd benadrukt dat Rwanda zijn steun aan M23 moet stoppen en zich opnieuw zou moeten aansluiten bij de door Angola geleide onderhandelingen over een einde aan het geweld. De woordvoerder zei te willen voorkomen dat het geweld „escaleert tot een breder regionaal conflict”.
Omgedraaide rollen
Rwanda zelf schortte juist de ontwikkelingssamenwerking met voormalig kolonisator België op, meldden Belgische media afgelopen maand. Volgens Rwanda is België niet neutraal in het conflict in Oost-Congo. Buitenlandminister Maxime Prévot deelde daarop in een bericht op X dat het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken al voor het besluit van Rwanda bezig was om de samenwerking met het land „te evalueren” nadat „Rwanda de territoriale integriteit van de DRC had geschonden”.
Lees ook
Gedekt door slimme diplomatie kan Rwanda zijn agressieve gang gaan
De regeringspartijen PVV en BBB hoorden pas woensdagavond laat, in de pauze van het debat over Oekraïne en Trump, van premier Dick Schoof dat het kabinet 3,5 miljard euro aan steun zou gaan toezeggen aan Oekraïne. Extra steun voor Oekraïne ligt moeilijk bij PVV en BBB. Het leidde tot ruzie in de coalitie, die hoog opliep.
Dat bevestigen betrokkenen aan NRC. Schoof belde in de pauze met PVV-leider Geert Wilders om hem te vertellen over de 3,5 miljard euro, Schoofs politiek assistent belde met BBB’er Henk Vermeer.
De VVD leek een voorsprong te hebben. Daar werkten fractiemedewerkers toen al aan een motie van partijleider Dilan Yesilgöz waarin die 3,5 miljard werd gevraagd aan het kabinet. Dat deed de VVD, zeggen ingewijden, omdat ze vooraf wisten dat de PVV en BBB tegen die steun zouden zijn. Yesilgöz wilde er zeker van zijn dat er genoeg steun was bij de oppositie. Dat lukte, met die steun werd haar motie donderdagochtend aangenomen.
Wilders en BBB-leider Caroline van der Plas willen nu zo snel mogelijk uitleg van Schoof over deze gang van zaken, die volgens hun partijen alle schijn heeft van een „een-tweetje” tussen de VVD en Schoof.
Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie
Kamerlid Henk Vermeer van BBB zegt in een reactie tegen NRC dat hij in de pauze de telefoon niet had gehoord en pas in het debat zelf hoorde over de 3,5 miljard. „Het verhaal erbij was, hoorde ik later, dat de druk de afgelopen dagen heel erg was opgelopen om wat extra steun te geven aan Oekraïne.” Bij het ministerie van Financiën zou zijn nagevraagd op welke manier dat kon. „Daar kwamen ze uit op: in 2024 en 2025 hebben we zo’n 3,5 miljard gegeven, dus als we die lijn doortrekken, kunnen we dat ook doen in 2026.”
Vermeer zegt dat hij donderdagochtend aan de politiek assistent van Schoof heeft laten weten dat hij „de hele gang van zaken onacceptabel” vond. Hij is het eens met de PVV dat steun voor Oekraïne gekoppeld moet zijn aan extra geld voor mensen die moeite hebben om hun huur of de boodschappen te betalen. In het debat noemde Yesilgöz dat een „valse tegenstelling”, omdat steun aan Oekraïne ook een investering is in de „veiligheid” van Nederlanders. Wilders begon daarna over „de patsers uit Wassenaar” die geen idee hadden van de problemen die mensen hebben met hun „huur- en gasrekening”.
‘Showtje van Yesilgöz’
Henk Vermeer was na de pauze in het debat naar Wilders toegegaan voor overleg over de 3,5 miljard euro steun. „Mijn conclusie was dat we het zo niet hadden afgesproken in de coalitie.” Vermeer zegt dat hij niet van plan was om het „te groot” te maken. „Maar toen zagen we dat Yesilgöz er een showtje van ging maken.”
Dick Schoof verpakte de steun van 3,5 miljard in een verhaal over de steun waar Nederland zich „de afgelopen jaren aan heeft gecommiteerd”: 17 miljard euro, waarvan 10 miljard militaire steun. „We hebben altijd gezegd: als er meer nodig is, zullen we meer doen. Zo heeft het kabinet in de afgelopen jaren al 2 miljard aan militaire steun gerealiseerd, door steun naar voren te halen. De huidige steun zullen we continueren”, zei Schoof. Volgens hem stond het precies zo in het regeerprogramma en dan moest de Tweede Kamer, zei hij, „denken aan een bedrag van zo’n 3,5 miljard.”
Daarop liep Yesilgöz naar voren om nog eens te benadrukken dat dit „dus” steun was van 3,5 miljard. Een ander Kamerlid van de VVD, Eric van der Burg, liep toen al langs de andere fracties om steun te vragen voor de VVD-motie over de 3,5 miljard. Voor de achterban van de VVD, weet de partij, is steun aan Oekraïne belangrijk. Yesilgöz wilde graag dat duidelijk zichtbaar was dat háár partij er alles aan doet om die steun voor elkaar te krijgen, ook als PVV en BBB daar niet aan willen. De motie van de VVD over de 3,5 miljard euro voor Oekraïne werd donderdagochtend gesteund door een ruime meerderheid. Tegen stemden SP, PVV, Denk, BBB en FVD.
„In het coalitieoverleg op dinsdag”, zegt Vermeer van BBB, „hadden de fractievoorzitters nog met elkaar afgesproken dat ze zich niet uit elkaar zouden laten spelen. En nu doet dus de VVD precies dát.”
Zelensky is ‘erg blij’
In de coalitie, vooral bij de PVV, leeft al langer het idee dat de VVD buiten de debatzaal om afspraken met Schoof maakt. In een vorig debat over Oekraïne, midden februari, beschuldigde Geert Wilders Dilan Yesilgöz en Schoof ook van een „een-tweetje”. Dat ging toen over meer geld aan Defensie. Yesilgöz had om een „ambitieuze houding” gevraagd van het kabinet als er besloten moest worden over een nieuwe NAVO-norm, en Schoof had die woorden bevestigend herhaald.
Wilders was ervan „geschrokken”, zei hij tegen Schoof. „Ik dacht: wat gebeurt hier? Mevrouw staat op, u zegt nog net niet ‘dat gaan we doen’, maar u zegt wel ‘ambitieus’, terwijl dat natuurlijk niet iets kan zijn tussen u en de VVD alleen.”
Op de Europese top in Brussel wil Dick Schoof donderdagmiddag niet zeggen of hij de coalitiepartijen vooraf had geïnformeerd over de 3,5 miljard euro. Hij lijkt geïrriteerd en reageert kortaf: hij had, vond hij, „veel ruimte” van de Tweede Kamer gekregen. Hij zegt ook dat hij in een gesprek met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, vóór het debat, had gezegd dat hij „aan het kijken” was of het zou lukken om geld vrij te maken. Zelensky was daar „erg blij” mee geweest.
Lees ook
Wéér is het de coalitie zelf die ruziemaakt, in het debat over Oekraïne
Robertine loopt naar het bureau dat bezaaid ligt met beschreven notitieblokjes, dossiermappen en blikken tabak. In de hoek staat een wapenkluis met een groene helm erop. „Dit was ons kantoor”, zegt ze. Het kantoor van Common Law, afdeling Noord-Holland.
„Hier hielpen wij mensen.” Vaak waren dat mensen met betalingsachterstanden. Die konden zich meldden in Robertines rijtjeshuis in Schagen. „Wij stuurden dan een brief voor ze terug. Dat er helemaal geen schuld ís.”
Je zou haar kunnen zien, zegt ze met een ernstige blik, „als een moderne Robin Hood”.
Nu is het kantoortje gesloten. De kopstukken van de organisatie zitten in de gevangenis. Negen leden van Common Law en aanverwante milities vormen volgens het Openbaar Ministerie een terroristische organisatie. De meesten komen uit dorpen uit het oosten van Nederland. Common Law zou worden geleid door Neeltje de B., een 66-jarige Zeeuwse. Volgens het OM vaardigde de groepering eigenhandig arrestatiebevelen uit en zou ze burgemeesters willen oppakken en die voor een volkstribunaal willen brengen. Vrijdag 7 maart staan de negen voor de rechter in een tussentijdse zitting.
Common Law past binnen een bredere beweging van zelfverklaarde soevereinen, volgens het OM. Die willen zich niet onderwerpen aan het gezag van de overheid. Daarom weigeren ze onder meer belasting te betalen. Steeds meer burgers blijken ontvankelijk voor deze ideeën, signaleerden veiligheidsdiensten AIVD, NCTV en de politie vorig jaar in een gezamenlijk rapport. Enkele tienduizenden Nederlanders zouden „in meer of mindere mate” het soevereine gedachtegoed aanhangen.
Het is een zeer gevarieerde beweging, beschrijft het rapport: van vreedzame burgers die denken dat ze zich kunnen ‘uitschrijven’ bij de Nederlandse staat, tot aan groepen die eigen burgermilities proberen op te zetten. Het perspectief van de soevereinen biedt volgens de veiligheidsdiensten „een uitweg voor uiteenlopende mensen die zich onvoldoende gehoord voelen door de overheid”.
Gelijkgestemden
In het rijtjeshuis in Schagen eten Koen (50), Rob (60) en Robertine (62) pompoensoep. De drie, die niet met hun achternaam genoemd willen worden, waren lid van de Common Law-groepering. Al willen ze zelf niet van een ‘groepering’ spreken. Een organisatie dan? „Ook niet.” Soevereinen? „Zo worden we gelabeld.” Koen: „Wij zijn gelijkgestemden die elkaar hebben gevonden in het onderzoeken van het onrecht dat ons wordt aangedaan.”
Tijdens corona werd het Koen, interim finance manager, echt duidelijk. Toen hij in maart 2020 de televisietoespraak zag waarin Mark Rutte de pandemie afkondigde, vóélde hij dat iets niet klopte. „Het hele land in rep en roer om een virus. Ik geloofde het gewoon niet.”
In de kapsalon oordeelde de volksraad: de fiscus mocht de zaak van Hettie, die weigerde btw te betalen, helemaal niet veilen
Koen ging op zoek naar medestanders en vond die onder corona-activisten die het virus afdeden als griepje. Hij ging demonstreren en hielp folders uitdelen bij vaccinatiecentra, om te waarschuwen voor het „giftige” vaccin. Veel informatie haalde hij uit ‘alternatieve’ bronnen, die hij in Telegramgroepen tegenkwam. Zo raakte hij alsmaar dieper verzeild in een beweging die niet alleen de coronapandemie, maar ook bijvoorbeeld de aanslagen op de Twin Towers of de recente bosbranden in Los Angeles beschouwt als samenzweringen.
„Ze noemen het ook wel een rabbit hole”, zegt Koen. Een konijnenhol. „Als je daar eenmaal induikt, kom je steeds meer zaken tegen die je niet wil weten.”
Neeltje
In deze beweging van oorspronkelijk corona-activisten leert Koen ook Rob en Robertine kennen. Ze organiseren wandelingen, om hun zorgen met elkaar te kunnen delen. „En elkaar wakker te maken”, zegt Robertine. Ze komen bij elkaar in huiskamers en buurthuizen, met zo’n twintig tot dertig mensen.
Neeltje de B., de door het OM verdachte leider van de groep, was vaste bezoeker van de bijeenkomsten. In de huiskamer in Schagen kennen ze haar als „een schat” en „een heel intuïtieve en wijze vrouw”, die bovenal veel weet van het gedachtegoed van Common Law. Wat dat precies inhoudt? „Het komt erop neer”, zegt Robertine, „dat de Nederlandse regering een bedrijf is.” En niet alleen de regering. Ook alle andere overheidsinstanties zoals de politie, de rechtbank of de belastingdienst, zouden bedrijven zijn.
Die overtuiging leidt ertoe dat soevereinen zich niet gebonden achten aan het gezag van deze overheden. „Een bedrijf kan ons niet verplichten belasting te betalen”, legt Robertine uit. Ze voelen zich alleen gebonden aan een paar basisregels: „Gij zult niet doden, niet stelen, niet dwingen en niet liegen.”
De groep besluit om Common Law op te richten. Die is vooral actief op sociale media en wil common law, het gewoonterecht, invoeren in Nederland. Door het hele land ontstaan regionale afdelingen. Soms op een fysieke plek, zoals Robertine vanuit haar huis in Schagen de Noord-Hollandse tak bestiert. En soms hadden ze niet meer om het lijf dan een Telegramgroep. „Maar daar bleef het zo stil, dat we die groepen in het najaar van 2023 maar hebben opgeheven”, zegt Koen. „Vanaf dat moment gingen we ons focussen op de volksraad.”
Lees ook
De ‘autonomen’ van Youri Plate blijven ook na zijn arrestatie in hem geloven
Mensenrechten
De kapperszaak in Schijndel staat in januari 2024 vol mensen. Op tafel staan kannen met koffie en thee. De volksraad heeft zich verenigd om voor de „mensenrechten” van kapster Hettie op te komen, zegt een van hen.
Buiten staan een deurwaarder en een politieagent. Hettie legt beide handen op haar hart, vouwt ze daarna samen en kijkt hoopvol naar boven. Dan gaat de volksraad naar buiten. Voor de kapperszaak houdt Neeltje de B. een toespraak: „Het is nu de verantwoordelijkheid van het volk om het vonnis ten uitvoer te brengen”, zegt ze. „We moeten de veroordeelden, maar ook toekomstige aangeklaagden, duidelijk maken dat wij als volk aanspraak maken op onze onvervreemdbare rechten en ons niet langer laten koeioneren door een kleine elite.”
Toen Rutte de pandemie afkondigde, vóélde Koen dat iets niet klopte: ‘Het hele land in rep en roer om een virus: ik geloofde het gewoon niet’
Wanneer Neeltje is uitgepraat, gaan de deurwaarder en agent naar binnen. De inventaris van de kapperszaak van Hettie moet worden verkocht, na een conflict met de Belastingdienst. Als soeverein vond Hettie dat ze geen btw meer hoefde af te dragen over haar inkomsten. De Belastingdienst gaf haar een boete. Omdat ze die weigerde te betalen, wilde de fiscus haar spullen laten veilen.
Toen had Hettie de hulp van ‘het volk’ ingeroepen. Via de site van Common Law kon iedereen een tribunaal inschakelen. Je hoefde alleen een formuliertje in te vullen. „Als iemand u of uw gezin op enigerlei wijze schade heeft berokkend, start u op deze manier een gerechtelijke procedure binnen Common Law”, stond daarbij.
Dus kwam Common Law in december 2023 naar de kapperszaak, zo toont een video op Facebook. Een volksjury met meer dan een dozijn buurtbewoners en Koen en Neeltje de B. als ‘procesbegeleiders’. Na een vergadering van acht uur deed de ‘volksraad’ uitspraak: de Belastingdienst had kapster Hettie onvoldoende kans gegeven om in overleg te gaan over een oplossing. De veiling kon dus niet doorgaan.
„Een mooie uitspraak”, vond Koen. Het vonnis werd overhandigd aan de Belastingdienst en de burgemeester van Meierijstad, de gemeente waar Schijndel deel van uitmaakt. Toch moesten de Common Law-leden op 18 januari 2024 lijdzaam toezien hoe de Belastingdienst zich niets aantrok van hun vonnis en de zaak in de verkoop deed.
Sheriffs
In een afgeluisterd gesprek zeiden verdachten Arjan van den B. en Marco M. volgens het OM dat ze met te weinig waren om met geweld de verkoop tegen te houden. Maar die ambitie zou Common Law wel hebben gehad, denkt justitie: de groep wilde de juryoordelen laten handhaven door zelf aangestelde sheriffs, ook wel ‘vredesofficieren’ genoemd. In een speciale ‘Sheriffshandleiding’ op hun site staat dat die „gewapend zijn met volledige bevoegdheden zoals onderzoek doen, arrestatie en gevangenneming”. De ‘bewapende’ sheriffs mogen volgens de handleiding ook „voormalige agenten van het oude regime afzetten” en opsluiten.
Deze ideeën stonden niet alleen in hun manifesten maar leefden volgens het OM daadwerkelijk binnen de groep. Zo komt verdachte Marco voor de veiling van de kapperszaak verontwaardigd naar het politiebureau, omdat de deurwaarder niet wil luisteren. Marco stelt zich voor als ‘vredesofficier’ en zegt: „Als vredeshandhavers hebben wij hetzelfde doel als jullie, de politie: de openbare orde beschermen.”
Ook zouden ze op een bijeenkomst in een buurthuis hebben gesproken over het ‘met militaire precisie van het schaakbord halen’ van gezagsdragers, waarmee volgens het OM een moordaanslag wordt bedoeld. Onder de doelwitten bevond zich volgens justitie Ron König, de burgemeester van Deventer.
Spinnen
In de huiskamer in Schagen begint Robertine te schaterlachen. Hahá! Zij, gewelddadig? Hoe kómen ze erbij. De groep wil in verzet komen, dat zeker, maar niet met wapens. „We willen ze met de wáárheid om de oren slaan.”
Volgens Robertine heeft ze haar eigen wapens onlangs ingeleverd, maar ze heeft nog wel twee luchtbuksen, want „die mag je gewoon hebben”. „Wacht”, zegt ze. Ze loopt naar de keuken en komt terug met een schietroos. „Hier schiet ik alleen op. Gewoon, omdat het leuk is. Je eigen kundigheid ontwikkelen. Het wapen zo afstellen dat je negen van de tien keer de roos raakt. Ik schiet alleen op papier. En op plastic spinnen.”
In de rest van de groep zouden geen wapens rondgaan, zegt het drietal. Op één van de leden na, die zou thuis een kruisboog hebben liggen. Robertine: „En dat mag gewoon.”
Common Law-leden hebben een paar basisregels: ‘Gij zult niet doden, niet stelen, niet dwingen en niet liegen’
De agressieve taal die volgens het OM klonk op afgeluisterde bijeenkomsten en in de chatgroepen van Common Law, herkennen ze deels. Dat moet je zien als een „uiting van frustratie”. Koen: „Mensen weten zich geen raad. Wat doe je dan? Dan floep je er wat uit.”
Zo wordt de groepering die door het OM tot terroristische organisatie is bestempeld, in Schagen beleefd: als een praatgroep van mensen die elkaar hebben gevonden in hun radeloosheid. En in de ontdekking van een groot geheim, dat hoop biedt: dat ze zich als ‘soeverein’ kunnen onttrekken aan de overheid die ze als hun vijand zien.
Het is slechts een kwestie van tijd voordat de rest van de wereld de schellen van de ogen vallen. Rob wijst op de verkiezing van Donald Trump en de aanstelling van antivaxxer Robert Kennedy Jr. als Amerikaans minister van Volksgezondheid, mensen die hij als medestanders ziet. „Zij zullen common law weer invoeren.”
Lees ook
Hoe gevaarlijk zijn complotdenkers nu werkelijk voor de democratie?
Handtekening
Na het interview wil Robertine nog één misstand onthullen. Ze loopt naar haar kantoortje en opent op de computer het politieonderzoek van een Common Law-verdachte, dat ze kreeg doorgestuurd van de advocaat. Ze laat een foto zien van een wapen dat bij de verdachte thuis is gevonden. Het ligt op de trap voor een witte Actiontas. „Dat wapen hebben ze dus uit die tas gehaald. Knoeien met bewijsmateriaal, noem ik dat.”
Ze scrolt met haar muis door het onderzoek en stopt bij een proces-verbaal. Het is ondertekend door een anonieme agent. „Zie je dat? Ze geven alleen een registratienummer.” Dat klopt niet, zegt Robertine. „Daar hoort een volledige naam te staan, ondertekend met een natte handtekening.”
Rob en Robertine kijken elkaar opgetogen aan. „Het onderzoek is dus niet geldig.”
Lees ook
Hoogleraar radicalisering: ‘Complotdenkers zijn niet kritisch, maar juist goedgelovig’
Caroline Darian, de dochter van Gisèle en Dominique Pelicot, heeft haar reeds veroordeelde vader aangeklaagd, dat meldt persbureau AFP donderdag. Darian beschuldigt hem ervan haar te hebben verkracht en gedrogeerd. Dominique Pelicot werd in december veroordeeld tot een celstraf van twintig jaar in de meest geruchtmakende verkrachtingszaak in de Franse geschiedenis. Jarenlang drogeerde en verkrachtte hij zijn toenmalige vrouw Gisèle Pelicot, en liet andere mannen hetzelfde doen in groepsverkrachtingen die hij faciliteerde.
Darian heeft meermaals aangegeven ervan overtuigd te zijn dat haar vader ook haar seksueel heeft misbruikt, ondanks dat ze daar weinig bewijs voor heeft. Wel kwam tijdens het politieonderzoek naar Dominique Pelicot naar boven dat hij foto’s van zijn dochter op zijn computer had staan, waarbij zij onder verdachte omstandigheden naakt op bed lag. „Het is geen hypothese. Het is de realiteit, ik weet het zeker”, zei ze erover tijdens de strafzaak van haar moeder tegen haar vader.
Lees ook
Verkrachtingsslachtoffer Gisèle Pelicot (71) weigert zich te verbergen
Met de aanklacht wil Darian een boodschap uitdragen aan anderen die gedrogeerd zijn, zegt ze nu volgens persbureau AFP. „Er kan iets aan gedaan worden, er zijn rechtsmiddelen en we mogen nooit opgeven.”
Haar tijd in de rechtbank omschrijft Darian als „de ergste ervaring van mijn leven”, in haar woensdag uitgekomen boek Pour que l’on se souvienne (Opdat wij het ons herinneren). Ze beschrijft in haar boek het gevoel te hebben „de grote vergetene” te zijn geweest in het afgeronde proces tegen Dominique Pelicot.
Pelicot heeft tijdens zijn strafzaak altijd ontkend zijn kinderen of kleinkinderen te hebben misbruikt.
Lees ook
‘Verkrachtingszaak Pelicot is buitengewoon én banaal en gaat daarom de geschiedenisboeken in’
