Na Senna’s dood werd Tamburello een chicane – hoe de Formule sinds 1994 stukken veiliger is geworden

Posted on May 17, 2024 by admin

De randen van het beton waren ooit hoekig en scherp, maar zijn na jaren in weer en wind aan het afbrokkelen. Plukjes groen mos groeien op het ruwe oppervlak. Je moet, hier langs het circuit in het Italiaanse stadje Imola, waar de Formule 1 dit weekend te gast is, goed kijken om de muur überhaupt te zien. Het versleten beton piept net uit boven een rij opgestapelde banden, bedoeld om crashende auto’s op te vangen.

Dertig jaar geleden waren die bandenstapels er niet. De muur, toen nog gaaf en onbeschadigd, stond op luttele meters langs het circuit in de Tamburello-bocht, waar de auto’s met ruim 300 kilometer per uur plankgas linksaf gingen.

Precies op deze plek verongelukte op 1 mei 1994 Ayrton Senna. In de zevende ronde van de race reed hij op kop door Tamburello, toen hij plotseling rechdoor schoot, zeer waarschijnlijk doordat de stuurstang van zijn Williams doormidden brak. Met meer dan 200 kilometer per uur ramde Senna’s Williams de muur. Een voorwiel sloeg tegen de gele helm van de Braziliaan, een stuk wielophanging boorde zich erdoorheen.

Een paar uur later overleed de 34-jarige Senna in een ziekenhuis in Bologna aan hoofd- en hersenletsel. De Formule 1 was zijn grote ster verloren: de drievoudig wereldkampioen, de man om wie altijd een zweem van mystiek hing, zowel vanwege zijn soms haast bovenmenselijke gevoel voor de grip van zijn auto als om het katholieke geloof dat hij zo vurig beleed. De man ook die vier dagen later in zijn geboortestad São Paulo door drie miljoen mensen naar zijn laatste rustplaats zou worden begeleid.

Bij de betonnen muur eindigde het tijdperk van Ayrton Senna en begon een nieuwe periode met ingrijpende verbeteringen van de veiligheid, die ook nu nog bepalen hoe de Formule 1 eruit ziet.

Stuurloos

Senna was dat weekend niet de eerste Formule 1-dode. Nadat snel ingrijpen door het medische team al het leven van de Braziliaan Rubens Barrichello had gered na een hevig ongeval tijdens de training op vrijdag, ging het zaterdag opnieuw helemaal mis. Bij de kwalificatie raakte de Oostenrijker Roland Ratzenberger (33) met 314 kilometer per uur van de baan in de Villeneuve-bocht. Er was iets afgebroken aan zijn auto, waarna ook hij stuurloos op een enkele meters van het asfalt geplaatste muur klapte. Bij aankomst in het ziekenhuis bleek hij al overleden.

Ayrton Senna in 1994, vlak voor de start van de race op Imola.

De Formule 1 zag het met ongeloof aan. Dodelijke ongelukken waren sinds 1982 niet meer voorgekomen tijdens races, al stierf in 1986 nog wel Elio De Angelis tijdens een testsessie. De tijden van strobalen en fragiele aluminium auto’s waren voorbij, het gevaar dat ooit als een klamme deken over de sport lag leek verdreven. De dodelijk gewonde lichamen van Ratzenberger en Senna, slap in hun cockpits hangend en door de tv-regisseur schaamteloos met zoomshots in beeld gebracht, bewezen dat het tegendeel waar was.

Senna had er nota bene zelf voor gewaarschuwd. Terwijl snelheden steeds verder opliepen, bleven gevaarlijke bochten als Tamburello onveranderd – en dan waren de auto’s door nieuwe regels voor 1994 ook nog eens moeilijker te besturen geworden. „Het wordt een jaar met veel ongelukken”, zei Senna een paar weken voor zijn dood. „We mogen van geluk spreken als er niets ernstigs gebeurt.”

In de weken na Imola raakten nog een paar coureurs zwaargewond. De Oostenrijker Karl Wendlinger belandde in coma na een crash in Monaco. De Portugees Pedro Lamy vloog in Silverstone met auto en al over een hek. De Italiaan Andrea Montermini – Ratzenbergers vervanger – reed in Barcelona de complete voorkant van zijn auto.

Het stelde de Formule 1 voor existentiële vragen. Had een sport waarin bijna wekelijks doden en gewonden vallen nog wel bestaansrecht? De auto’s en de circuits moesten veiliger worden en wel onmiddellijk.

Het ongeluk van Senna bracht de veiligheidsontwikkelingen „in een stroomversnelling”, zegt Hermann Tilke, de Duitse circuitontwerper die de afgelopen drie decennia zo’n beetje alle nieuwe Formule 1-banen voor zijn rekening nam en daarmee aan de basis stond van de veiligheidsrevolutie op en rond de circuits.

Uitloopstroken

Na Imola ’94 wilde autosportbond FIA de circuits liefst zo inrichten dat auto’s helemaal nergens meer tegenaan konden botsen, vertelt Tilke via een videoverbinding. „We legden enorme uitloopstroken aan. Groter dan nodig. Je kwam bijna zonder benzine te zitten voordat je bij de vangrail was.” De enorme omvang van de veiligheidsstroken rond nieuwe circuits als die in Maleisië, China en Bahrein was niet ingegeven door berekeningen, maar door de wens het zekere voor het onzekere te nemen.

Op de uitloopstroken lag geen grind, zoals voorheen gebruikelijk, maar asfalt. Een idee van toenmalig Formule 1-topman Bernie Ecclestone, zegt Tilke. „Als je met hoge snelheid zijwaarts in het grind schuift, gaat het grind ophopen voor de banden en wordt de auto gelanceerd. Dan rem je nauwelijks af. Asfalt is veel effectiever.” Op asfalt kan een auto remmen of spinnen, waarbij hoe dan ook veel energie verloren gaat.

Inmiddels kan Tilke de overtollige voorzichtigheid achterwege laten. Zijn bureau heeft rekenmethodes ontwikkeld waarmee het voor elke bocht kan bepalen welke maatregelen nodig zijn. Daarnaast zijn er in de tussentijd absorberende materialen uitgevonden die langs muren geplaatst kunnen worden en bij een crash veel energie opnemen.

Formule 1-coureurs herdenken Ayrton Senna vrijdag op Imola.

Daarom zijn er nu weer circuits, zoals in Bakoe en Jeddah, waar de coureurs met 300 kilometer per uur vlak langs de muren slingeren. Bij scherpe bochten na rechte stukken blijven asfaltstroken nodig, maar op stukken waar de auto’s niet hoeven te remmen, is het volgens Tilke veiliger als de muren direct langs de baan staan. „Zo voorkom je frontale impacts. Als er 10 meter uitloopstrook langs het circuit zou liggen, heeft de auto ruimte om te draaien en frontaal op de muur te botsen.”

Het concept bewees in 2022 zijn waarde. Mick Schumacher had in Jeddah een angstaanjagende crash waarbij hij niet één, maar twee muren raakte. Tilke was erbij en ondanks alle berekeningen achter het circuitontwerp, sloeg de schrik hem om het hart toen hij zo’n zwaar ongeluk zag op een van zijn creaties. „Ik vreesde het ergste”, vertelt hij. Maar Schumacher hield niets over aan de crash.

Rivier

Als je voor de muur staat die Senna drie decennia geleden raakte en door het hekwerk kijkt, langs een groot spandoek met de beeltenis van de coureur dat boven de precieze plek van de inslag hangt, zie je groenig water kabbelen. Het is de rivier Santerno, die onderaan een heuveltje een meter of vijftien achter de muur langs het circuit stroomt.

Een paar jaar voor zijn ongeluk stond Senna ook op deze plek met de Oostenrijker Gerhard Berger, een collega-coureur en goede vriend. Berger had in 1989 een zwaar ongeluk in Tamburello overleefd. Senna en hij besloten ter plekke een kijkje te nemen om te zien of de bocht veiliger gemaakt kon worden. „We keken over de muur en zagen de rivier”, vertelde Berger in 2019. „We keken naar elkaar en zeiden: we kunnen niets doen. Er was geen ruimte achter de muur, de gedachte aan een chicane kwam niet in ons op.”

Toch was het aanleggen van een chicane precies de manier waarop Tamburello na Senna’s ongeluk onschadelijk werd gemaakt. De bocht werd een langzame links-rechts-links-combinatie. Voor de muur kwamen bandenstapels. Ook Villeneuve, waar Ratzenberger verongelukte, is nu een chicane.

Na Senna’s ongeluk werden ook de auto’s aangepakt. Op zich konden die al wel tegen een stootje: in 1994 werden ze al volledig gemaakt van het sterke en lichte koolstofvezel, dat begin jaren tachtig was geïntroduceerd. Senna liep behalve het letsel aan zijn hoofd geen verwondingen op, .

Zonder extra bescherming zou Jos Verstappen zijn zware crash niet hebben overleefdSid Watkins Formule 1-dokter

Het hoofd en de nek waren dan ook de zwakke plek van de coureurs. In 1994 kwamen zij nog met hun schouders boven de cockpit uit, maar dat zou snel verleden tijd zijn. Hoge cockpitranden van beschermend materiaal werden verplicht. Die voorkwamen dat het hoofd van de coureur bij een crash alle kanten op slingerde, zoals bij Ratzenberger was gebeurd.

In 1996 redden de cockpitranden het leven van Jos Verstappen. Op Spa-Francorchamps vloog hij door een mechanisch defect met hoge snelheid een muur in. „Tot ieders verbazing stapte hij zelf uit”, schreef toenmalig Formule 1-dokter Sid Watkins in zijn boek Beyond the Limit. „Toen het ongeluk later werd nagebootst in een laboratorium, bleek dat hij het zonder de nieuwe hoofd-en-nekbescherming niet had overleefd of er zwaar hersenletsel aan zou hebben overgehouden.” Nu kwam Verstappen weg met een stijve nek. Een jaar later werd zijn zoon Max geboren.

Ook nu diezelfde Max dertig jaar na Senna’s dood de Formule 1 domineert, gaan de verbeteringen door. De auto’s zijn nog steviger geworden. De hoofden van de coureurs zijn sinds 2018 beschermd door de zogenoemde halo, die het leven van de Fransman Romain Grosjean redde toen hij in 2020 met zijn auto door een vangrail heen schoot.

Tilke houdt zich bezig met nieuwe typen asfalt, die de hoeveelheid spatwater tijdens regenraces kunnen beperken. „De grootste ongelukken vinden nu vaak plaats als een auto op een andere auto botst die stilstaat. Vaak vanwege slechte zichtbaarheid in de regen.” Op zoek naar een oplossing voor hetzelfde probleem testte Ferrari vorige week prototypes van spatborden.

Freak accidents

Toch zal het gevaar nooit helemaal uit te bannen zijn. Senna is niet de laatste F1-coureur die door een crash overleed: bijna tien jaar geleden bezweek de Fransman Jules Bianchi aan de gevolgen van een crash tijdens een race in Japan. Hij botste op een takelwagen die in de grindbak bezig was een gestrande auto weg te halen. Het ongeluk was een aanleiding voor de ontwikkeling van de halo, maar dat soort freak accidents is het moeilijkst te bestrijden, beaamt Tilke. „Wat kan gebeuren, zal ook gebeuren.”

Wie in Imola vanaf ‘Senna’s muur’ de baan oversteekt, loopt een tientallen meters breed eerbetoon tegemoet. Aan het hek langs het circuit, vlak bij een standbeeld van Senna, hebben fans honderden Braziliaanse vlaggen, T-shirts en andere memorabilia vastgeknoopt. Op donderdagavond komen alle Formule 1-coureurs op die plek samen, om op initiatief van oud-kampioen Sebastian Vettel een hangslotje in de kleuren van Senna’s helm aan het hek op te hangen.

Een dag later zitten ze stevig ingesnoerd in hun auto’s. Als Max Verstappen zijn Red Bull de pitbox uit stuurt, is zijn helm amper te zien achter de halo en de cockpitranden. Hij rijdt langs de Senna-muurschildering op het pitgebouw. Dan zet hij de snelheidsbegrenzer uit en raast richting Tamburello.

TamburelloAanpassingen bochten op Imola door de jaren heen

‘Het Nederlands tennis staat weer op de kaart’, zeggen de fans ondanks verloren finale

admin
November 24, 2024
0

In stadion Palacio José María Carpena in Malaga is de sfeer zondagmiddag gelijk uitbundig. De finale van de Davis Cup tussen Nederland en Italië gaat beginnen en de Italianen, in groten getale aanwezig, hebben trommels en trompetten mee. Ze grijpen elke gelegenheid aan van zich te laten horen. Telkens tussen de games in, als de spelers kort kunnen uitrusten, maken ze er een dansfeest van.

Hoewel de Nederlandse tennisfans zwaar in de minderheid zijn, laten ze zich niet intimideren. „Holland, Holland”, roepen ze in koor. Telkens wanneer Van de Zandschulp een game binnensleept, zijn ze te horen. „Botic, Botic”, klinkt het. Maar de rest van de wedstrijd blijf het redelijk stil in het Oranje-vak.

Het Nederlands team heeft de ‘pech’ dat Botic van der Zandschulp eerder deze week Rafael Nadal versloeg, waarmee een einde kwam aan diens imposante carrière. Daardoor juichen ook de aanwezige Spanjaarden voor Italië. „Por Rafa”, gilt een oude man met een Spaanse sjaal in z’n hand.

Te goed

De Nederlandse steun mag niet baten. Van de Zandschulp verliest van een geweldig spelende Matteo Berrettini (4-6 en 2-6) en loopt zichtbaar gefrustreerd al zwaaiend met zijn armen richting de bank. Nederland staat na de eerste wedstrijd in de finale, die beslist wordt met een best-of-three, gelijk met 0-1 achter.

„Berrettini was gewoon te goed”, zegt de Amstelveense Attila Czudar. Hij is samen met een vriend en diens vader Andy van Rijn speciaal naar Malaga gekomen voor de wedstrijd. Van Rijn heeft een tennisschool waar Czudar één keer per week lesgeeft. „Het was niet écht een wedstrijd. De vorige wedstrijden was Botic beter”, zegt Czudar. „Teleurstellend. Ik had meer verwacht van Botic, vooral omdat hij zoveel kansen heeft gehad”, voegt Andy van Rijn toe. „Berrettini was afgrijselijk scherp en Botic gaf veel uit handen.”

Ze vrezen dan al het ergste. In de tweede wedstrijd moet de Nederlandse Tallon Griekspoor tegen Jannik Sinner, de nummer 1 van de wereld, en de Nederlandse fans zijn het eens over hoe die pot gaat aflopen. „Ik ben altijd hoopvol, maar dit wordt een hele lastige”, zegt Van Rijn, gekleed in een oranje vest. „Sinner wint alles dit jaar, dus het wordt spannend”, besluit Czudar.

Als er vanaf de tribunes weer muziek klinkt, valt het Van Rijn nog maar eens op: „Veel Italianen hier hé? Wij moesten vechten voor kaarten, maar het zit hier stampvol met Italianen en dat hoor je meteen. Het is intens. Wel een goed sfeertje hoor.”

De Nederlandse fans herpakken zich wanneer Griekspoor in de eerste set lang bij Sinner in de buurt blijft en er zelfs een tiebreak uitsleept. „Tallon, kom op jongen!”, roept een van hen. Maar na het kansloze verlies van de tiebreak is Sinner in de tweede set duidelijk de betere. Tijdens een pauze tussen de games slaat Griekspoor zichzelf op het bankje langs de baan letterlijk voor z’n hoofd. Sinner laat nog wel drie matchpoints onbenut, maar bij de vierde is het raak; 7-6 en 6-2, Italië wint de Davis Cup – voor het tweede jaar op rij. De Italiaanse fans zijn in extase.

Bekroning voor generatie

Ondanks het verlies is het behalen van de finale een bekroning voor een generatie Nederlandse tennissers die elkaar door de jaren heen naar een hoger niveau heeft getild. Waar mogelijk trainen Van de Zandschulp, Griekspoor, Wesley Koolhof en Jesper de Jong – en in het verleden ook spelers als Tim van Rijthoven, Gijs Brouwer, Robin Haase, Matwé Middelkoop en Jean-Julien Rojer – samen op tennisclub De Kegel, het nationaal tenniscentrum in Amstelveen dat in 2019 openging.

Van het huidige team beleefde Van de Zandschulp als eerste zijn doorbraak, met het behalen van de kwartfinale van de US Open in 2021. Niet lang erna werd Koolhof de beste dubbelspeler op de wereldranglijst. En daarna volgde Griekspoor in 2023 met toernooioverwinningen in het Indiase Pune en in Rosmalen. Zelf spraken de spelers graag van het vliegwieleffect waarmee ze elkaar beter maakten.

Onder leiding van captain Paul Haarhuis, de grote motivator van het team, zijn de Nederlandse tennissers een hechte groep geworden, die elkaar ook naast de baan opzoeken om bijvoorbeeld samen te eten of een potje te toepen. Van een echte kopman is geen sprake; iedereen heeft zijn eigen rol. Van de Zandschulp is de ingetogen analist, Griekspoor is stoïcijns op de baan maar een gangmaker daarnaast, Koolhof de dubbelspecialist die altijd in is voor een praatje en een geintje. Op sociale media duiken ze samen in grappige filmpjes op. En de teamgeest heeft effect: sinds 2022 werd telkens de kwartfinale van de Davis Cup gehaald; al was dat de twee vorige edities ook steeds het eindstation.

Dit jaar hadden de spelers met elkaar afgesproken dat ze zich in Malaga niet weer zouden laten uitschakelen in de kwartfinale. Tegen het favoriete Spanje, dat zich had opgemaakt voor een week durende afscheidstournee van Nadal, lieten ze zien dat een goed team kan winnen van individueel betere spelers. Carlos Alcaraz, de nummer 3 van de wereld, kon niet voorkomen dat zijn land werd uitgeschakeld. Dat was met name te danken aan een geweldige dubbelpartij van Koolhof, die met Van de Zandschulp in de beslissende dubbel de wedstijd van zijn leven speelde en aantoonde dat dubbeltennis een specialisme is.

Elfduizend toeschouwers

De halve finale tegen Duitsland was vrijdag op papier gelijkwaardiger, zonder grote namen aan beide kanten. Zowel Van de Zandschulp als Griekspoor wisten op het juiste moment hun beste spel naar boven te halen, waardoor de strijd al voor de dubbelpartij aan bod kwam gewonnen was.

Zo baande het Nederlandse team zich een weg naar zondag, de finale, in een met elfduizend toeschouwers afgeladen tennisstadion José María Carpena in Malaga. Maar de laatste horde bleek er een te hoog; de Davis Cup, die op de baan stond te schitteren, gaat niet mee naar huis. Net als vorig jaar is hij voor Italië.

De Nederlandse fans druipen af richting uitgang. Aan de bar in de fanzone wordt bier gedronken. „De Italianen waren gewoon beter”, klinkt het. „We zijn wél tweede hé”, zegt Attila Czudar trots. Tennisschoolhouder Van Rijn sluit zich bij die woorden aan: „Dit is voor het Nederlands tennis gewoon goed. We staan weer op de kaart. Het was hoe dan ook een historische finale voor Nederland.”

Met medewerking van Sam de Voogt

Excuses voor het slavernijverleden waren een hoogtepunt voor Linda Nooitmeer, maar ook een ‘komma, geen punt’

admin
November 24, 2024
0

Ja, natuurlijk waren de excuses voor het slavernijverleden namens de Nederlandse Staat hoogtepunten – uitgesproken door premier Mark Rutte in december 2022 en door koning Willem-Alexander op Keti Koti 2023. Maar het meest trots is Linda Nooitmeer erop dat ze „aanjager heeft kunnen zijn van alle herdenkingscomités in het land”, zegt ze zaterdag tegen het NOS Radio 1 Journaal. Want net zo belangrijk als de excuses is dat er ook erna aandacht blijft voor herstel en heling. Na de excuses volgt, zo formuleerde Rutte het, „een komma, geen punt”.

Zaterdag kondigde Nooitmeer haar vertrek aan als voorzitter van het bestuur van het in 2002 opgerichte Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee). Haar tweede termijn loopt af op 1 maart 2025, dan is ze bijna acht jaar voorzitter geweest. Ze koos niet voor een derde termijn, hoewel NiNsee-directeur Urwin Vyent haar vroeg aan te blijven. Nooitmeer – haar voorvader koos die achternaam in 1863 bij de afschaffing van de slavernij – wil zich richten op haar carrière als bedrijfseconoom.

Behalve de historische excuses van de Nederlandse staat werden er in de periode dat Nooitmeer voorzitter was ook excuses uitgesproken door de bestuurders van Utrecht, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Middelburg, Vlissingen en Arnhem. Ook banken, waaronder De Nederlandsche Bank, deden onderzoek naar de herkomst van hun kapitaal. In totaal zijn er nu 25 comités die op meerdere plekken in Nederland op 1 juli, Keti Koti, de herdenking en viering van de afschaffing van de slavernij verzorgen.

Bijna wegbezuinigd

Toen Nooitmeer als voorzitter in 2017 aantrad, stond NiNsee er wankel voor. De organisatie werd bijna wegbezuinigd, en een jaarlijkse nationale herdenking van de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij in Amsterdam leek te verdwijnen, vertelde Nooitmeer bij haar toespraak op Keti Koti in 2023.

„De organisatie heeft altijd in de regen gestaan”, weet Roy Kaikusi Groenberg, voorzitter van Stichting Eer en Herstel, opgericht voor de Surinaamse gemeenschap in Nederland. „Maar de afgelopen acht jaar, onder leiding van voorzitter Linda Nooitmeer, is er toch een beetje zonlicht gaan schijnen op de organisatie. We zijn er nog lang niet, maar er is hard aan de weg getimmerd om de relatie te verbeteren met de landelijke overheid, met gemeenten en steden, en een zeer kritische Afro-Nederlandse beweging.”

Slavernij in Nederland is geen makkelijk dossier, wil Groenberg maar zeggen. Vanuit de overheid was er nauwelijks (financiële) steun, en daarnaast zijn er „heel veel meningen” vanuit de kant van nazaten van tot slaafgemaakten. „Voor NiNsee is het volhouden, in gesprek blijven en samen een oplossing proberen te vinden. Een van de belangrijkste verdiensten van Nooitmeer is dat ze de zaak draaiende heeft kunnen houden en met de kritische achterban bleef doorvechten.”

„Zoveel mensen, zoveel meningen”, zei Nooitmeer in NRC, kort voordat premier Rutte op 19 december 2022 excuses maakte. Er was onder andere discussie ontstaan over het moment van de excuses: zes Surinaamse organisaties probeerden via een kort geding het aanbieden van de excuses tegen te houden. Ze vonden dat het kabinet overhaast handelde en externe partijen te weinig bij de excuses betrok.

Ook dit jaar waren er strubbelingen. NiNsee trok de uitnodiging aan Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) om aanwezig te zijn bij de herdenking van 1 juli in, na druk vanuit antiracismeorganisaties. Vanwege Bosma’s „reputatie van racisme” hadden 105 personen in een brief daartoe opgeroepen.

‘Kritische noten’

„Activisme en kritische noten vanuit de maatschappij hebben in deze jaren een heel belangrijke rol gespeeld”, zegt Mitchell Esajas. Hij is antropoloog, activist en medeoprichter van The Black Archives, dat werk van zwarte schrijvers en wetenschappers verzamelt. „Hoewel NiNsee een belangrijke bijdrage heeft geleverd, kwamen de excuses voort uit een veel bredere beweging tegen racisme. Ik denk dat met name de antizwartepietbeweging, met Kick Out Zwarte Piet, het debat in een stroomversnelling heeft gebracht.”

„Misschien is het een goed moment voor een nieuwe voorzitter bij NiNsee, met frisse ideeën”, zegt Groenberg. „Linda gaat NinSee met een goede basis achterlaten, maar er moet nog veel gedaan worden voor heling en reparatie. Misschien maken de excuses het in de toekomst mogelijk voor nazaten [van tot slaafgemaakten] om de inhaalslag te maken die ze verdienen: om verder te floreren in deze steeds onvriendelijker wordende Nederlandse samenleving. De komma, die is nu.”

Wat vindt NRC | Klimaatconferentie in Bakoe was een diplomatieke ravage met een mager resultaat

admin
November 24, 2024
0

De bereidheid om de klimaattop in Bakoe tot een goed einde te brengen was nog net iets groter dan de verdeeldheid over het eindresultaat. En dus werd in de nacht van zaterdag op zondag een akkoord bereikt. Dat dat gelukt is, in een tijd met grote geopolitieke spanningen, is misschien wel de grootste winst van deze top.

Inhoudelijk valt er veel af te dingen op het resultaat. Weliswaar hebben de geïndustrialiseerde landen beloofd om de financiële hulp aan ontwikkelingslanden te verhogen van 100 miljard dollar per jaar nu, naar minimaal 300 miljard per jaar in 2035, maar op andere terreinen is nauwelijks vooruitgang geboekt.

Vooral over de vraag hoe de wereld afstand kan nemen van het ongebreidelde gebruik van fossiele brandstoffen, is in Bakoe amper gesproken. Dat werd voorkomen door twee grote olie- en gasproducenten, Saoedi-Arabië en Rusland. En het hielp niet dat de top plaatsvond in Azerbeidzjan, dat als voorzitter op geen enkel moment heeft geprobeerd om zijn eigenbelang opzij te schuiven. In tegendeel, in zijn openingstoespraak zei president Ilham Alijev met een grote glimlach dat olie en gas „een geschenk van God” zijn. Een ongekende provocatie tijdens een klimaattop.

Ook die 300 miljard dollar – volgens minister Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei, VVD) „een ambitieus én een haalbaar bedrag” – is in de verste verte niet genoeg om ontwikkelingslanden te helpen klimaatverandering te voorkomen, zich aan te passen aan de gevolgen die ze ondervinden en de schade te vergoeden die ze nu al lijden. De minister erkent dat ook. In haar reactie bevestigt ze dat eigenlijk 1.300 miljard dollar per jaar nodig is, zoals in het akkoord staat. „Dat stelt ook de wetenschap”, aldus Hermans. Maar ze vindt niet dat de rijke landen een groter deel dan is afgesproken daarvan op zich hoeven te nemen.

Deze klimaattop heeft het toch al grote wantrouwen bij armere landen over het mondiale klimaatbeleid versterkt

Gelet op de verontwaardigde reacties van ontwikkelingslanden – „teleurstellend”, een „belediging”, „politiek opportunisme” – is dat een foute inschatting. Deze top heeft het toch al grote wantrouwen bij armere landen over het mondiale klimaatbeleid versterkt. Daarmee heeft Bakoe meer dan alleen een diplomatieke ravage achtergelaten.

Vóór februari moeten alle landen nieuwe, aangescherpte plannen inleveren om te voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs (gevaarlijke opwarming voorkomen door de temperatuurstijging te beperken tot onder de 2 graden Celsius, en liever nog onder de 1,5 graden). Veel ontwikkelingslanden kunnen niet anders dan hun doel afhankelijk maken van financiering door rijke landen. Ze zullen zich wel twee keer bedenken voordat ze hun ambities al te veel opschroeven.

En omdat juist in ontwikkelingslanden, die veel energie nodig hebben om zich aan de armoede te ontworstelen, de uitstoot van broeikasgassen in de komende decennia snel zal stijgen, zijn ambitieuzere plannen onvermijdelijk. Het geld dat rijke landen daaraan besteden, is dan geen ‘hulp’, maar de financiering van noodzakelijk klimaatbeleid.