De Finse museumdirecteur Kalle Kallio moest hard lachen om de Russische televisiereportage over zijn museum Nootti, voorheen het Lenin Museum, in het Zuid-Finse Tampere. De Russen beweerden dat Kallio en zijn collega’s slecht met zeldzame museumstukken omsprongen.
Zo werd Kallio’s voorganger geïnterviewd, terwijl hij terwijl hij een document toonde waarin Lenin de Finse onafhankelijkheid van Finland bevestigde. Het was een kopie, maar de Poetingezinde journalisten deden alsof de Fin het historische document uit het Nationaal Archief thuis bewaarde. „Nonsens”, aldus Kallio telefonisch. „In de rest van de reportage werd het museum zonder toestemming gefilmd met verborgen camera’s. De makers beweren dat ons museum vol anti-Russische propaganda hangt.”
Het museum opende in 1946 als naoorlogs symbool van vriendschap tussen Finland en de Sovjet-Unie. Onder druk van de tijdsgeest transformeerde het zichzelf meermaals: tijdens de Koude Oorlog werd het een museum voor diplomatie, sinds 2016 legde het zich toe op Sovjetgeschiedenis.
Maar ook dat begon sinds de grootschalige inval van Rusland in Oekraïne te knellen. Het Lenin-museum, het laatste van Europa, sloot vorig jaar de deuren voor een grote make-over. Onlangs is het heropend, bezoekers leren er over de geopolitiek van nu.
‘Tempel van kwaad’
De vorige tentoonstelling besloeg de periode tussen 1905, toen Lenin en Stalin elkaar voor het eerst ontmoetten in Tampere, waar het museum gevestigd is, tot de val van de Sovjet-Unie. „Opkomst en verval, een duidelijk verhaal. Maar toen de Russen Oekraïne binnenvielen, vonden we het geschiedenisverhaal in ons museum niet meer toereikend”, aldus Kallio. „Veel zaken die de Sovjet-Unie karakteriseerden zijn aanwezig in het hedendaagse Rusland. De economie die in handen is van de staat, onvrije verkiezingen, propaganda.”
Kallio vroeg zich af: is het Sovjettijdperk werkelijk geëindigd of is er nu sprake van een wederopleving? Door de toegenomen interesse in Rusland en de wens van Finnen om de huidige geopolitieke gebeurtenissen te vatten, moest het verhaal over de relatie tussen Finland en Rusland worden uitgebreid, oordeelde het museum uiteindelijk.
„Lenin was niet betrokken bij de ontwikkelingen van de laatste tien tot twintig jaar, dus de naam was misleidend”, zegt Kallio. „En ook problematisch, want Lenin was geen goed merk. Sommige mensen liepen het museum voorbij, omdat ze dachten dat het een tempel van kwaad was.”
Lenin werd vervangen door Nootti, naar het Finse woord voor ‘diplomatieke nota’. „In Rusland werd de naamswijziging gezien als de tweede vijandige Finse reactie jegens Rusland, na het Finse lidmaatschap van de NAVO in 2023.” Kallio vindt het verwijt ironisch, omdat in de jaren negentig onder president Boris Jeltsin de Lenin-musea in Rusland werden gesloten.
In het vernieuwde Finse museum is er nog altijd aandacht voor het Sovjettijdperk, maar nu ook voor de Russische agressie tegen Oekraïne sinds de annexatie van de Krim. Een kantelpunt voor de Finnen, aldus de museumdirecteur. Voor Poetins expansiedrift was Finland een geliefde bestemming voor Russische toeristen en ondernemers, en omgekeerd. Sinds de oorlog in Oekraïne proberen Finnen zich te ontdoen van de Russische invloedsfeer. Lastig voor een land dat voor 1.344 kilometer grenst aan Rusland, meer dan andere EU-lidstaten samen.
Het nieuwe museum is vooral bedoeld voor de jongste Finnen, zegt Kallio. „Rusland is zoveel in het nieuws, dat ook zij de achtergrond moeten kennen.”
