Politie en justitie moeten plegers van psychisch geweld vaker vervolgen, omdat dit femicide kan voorkomen. Dat staat in een plan van aanpak, dat vrijdag namens de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV), Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is gepresenteerd. Volgens het plan is psychisch geweld – bijvoorbeeld een man die met dwang een vrouw van de buitenwereld isoleert – een van de signalen die aan femicide vooraf kunnen gaan. Daders van deze vorm van geweld worden nu nauwelijks vervolgd.
Het aantal slachtoffers van femicide ligt volgens het plan van aanpak al jarenlang te hoog. In het plan wordt femicide omschreven als de situatie waarin een vrouw om het leven wordt gebracht door een ex, een partner of een familielid. Bij acht van de tien vrouwen die in Nederland worden vermoord, tussen 2018 en 2022, is de dader (ex-)partner of familielid. Bij mannen die vermoord worden, gaat het om 15 procent.
Juist van femicide zijn vaak signalen te zien, waardoor met adequaat ingrijpen de moord voorkomen kan worden. Zo zijn psychologische manipulatie, dreigen met zelfmoord, dwangmatige controle, gedwongen seks en niet-fatale verwurging geregeld voorstadia van femicide.
Lees ook
Femicide in Nederland: voor deze vrouwen bleek hun relatie een doodvonnis
Noodlottige gevolgen
Door tien prioriteiten te benoemen – waaronder het verbeteren van de strafrechtelijke aanpak van psychisch geweld – moet femicide worden gestopt. Zo moet het kennisniveau van medewerkers van hulpverleningsinstanties en de politie structureel worden verhoogd, waardoor ze signalen sneller zullen herkennen. Het plan van aanpak stelt dat in het verleden soms signalen door bijvoorbeeld Veilig Thuis, de politie of een ggz-instelling niet goed werden ingeschat, met noodlottige gevolgen.
Daarom moet onder meer de aanpak van stalking worden versterkt. Bijvoorbeeld door stalkers eerder een tijdelijk huisverbod op te leggen, niet alleen bij crisisincidenten maar ook bij structureel onveilge situaties. Daarnaast moeten slachtoffers één aanspreekpunt krijgen bij de politie en moeten haar medewerkers slachtoffers van huiselijk geweld sneller herkennen – ook wanneer ze voor iets anders op het bureau komen.
De ministeries willen psychisch geweld niet apart strafbaar stellen, maar eerst het resultaat van het plan afwachten
Ook moeten politie, Openbaar Ministerie, Veilig Thuis en organisaties uit de gezondheidszorg, hulpverlening en onderwijs, beter samenwerken en zorgwekkende signalen gaan delen. Dat ligt nu soms moeilijk vanwege het medisch beroepsgeheim. Daarom willen de ministeries van Justitie en Veiligheid en VWS in gesprek met onder meer artsen en het OM, om te kijken hoe medische informatie toch kan worden gedeeld met justitie.
Ministeries willen de term femicide vaker gaan gebruiken in plaats van verhullende termen als „familiedrama” of „crime passionel”. Volgens het plan van aanpak is het van belang dat ook politie, OM en rechtbank dat doen. Plegers van huiselijk geweld zouden ook sneller in aanmerking moeten komen voor een training die tot gedragsverandering kan leiden.
Budget
Het vervolgen van daders van psychisch geweld moet gebeuren op basis van bestaande strafrechtelijke bepalingen op het gebied van mishandeling, bedreiging, dwang of belaging. Cruciaal is daarbij dat meldingen terechtkomen bij justitie en dossiers goed worden opgebouwd. Zo denken de ministeries dat het beter trainen van medewerkers van de vrouwenopvang, Slachtofferhulp, politie en Veilig Thuis ertoe kan leiden dat meer zaken van psychisch geweld voor de rechter komen. De ministeries willen dat geweld nog niet apart strafbaar stellen, maar eerst het resultaat van deze aanpak – die werkt met de huidige rechtsmiddelen – afwachten.
Het plan stelt dat de voorgestelde acties geen extra geld hoeven te kosten: ze vallen binnen het budget van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling voor 2024 en 2025. Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS, ChristenUnie) zegt dat het plan is bedoeld om sneller en beter in actie te kunnen komen als gevaar dreigt.
Volgens demissionair minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming, D66) heeft de samenleving „geen dag te verliezen” om femicide te stoppen. Minister Robbert Dijkgraaf (OCW, D66) denkt dat het plan bijdraagt aan „de emancipatie en veiligheid van vrouwen.”
‘Mijlpaal’
Barbara Godwaldt schreef in 2023 samen met andere nabestaanden een aanpakplan femicide. Ze zegt blij te zijn met het plan van de ministeries, omdat de meeste punten die de nabestaanden eerder op tafel legden, werden overgenomen. Wel vindt ze het jammer dat psychische mishandeling niet apart strafbaar wordt gesteld.
Volgens Esmé Wiegman van branchevereniging Valente, die zich inzet voor mensen die te maken krijgen met huiselijk geweld, is het plan van aanpak „een mijlpaal.” Ze is positief over dat het demissionaire kabinet deze stap nog zet, maar kritisch over de financiering. „Ik zou graag zien dat er in de begroting van volgend jaar extra budget voor de aanpak van femicide wordt vrijgemaakt.”
Lees ook
Allerlei instanties wisten dat hij haar mishandelde – maar het mocht niet baten
