Het kabinet is niet bereid om nog iets te doen voor Afghaanse bewakers die tot nu toe geen aanspraak konden maken op overkomst naar Nederland. Tijdens een overleg met de Tweede Kamer stelde minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) dat er „geen nieuwe feiten” zijn die het herzien van de oude, zogenoemde ‘tolkenregeling’ rechtvaardigen. Veldkamp ontkende dat het vorige kabinet toezeggingen heeft gedaan die nu niet worden nagekomen: „We voeren het staande ruimhartige beleid uit.”
Na de machtsovername van de Taliban in 2021 heeft Nederland in totaal 4670 tolken, bewakers en medewerkers van Nederlandse ngo’s met hun gezinsleden het recht op verblijf in Nederland gegeven. Van een groep van 168 bewakers die een verzoek tot ‘overbrenging’ hebben gedaan, werd het verzoek geweigerd, bijvoorbeeld omdat hun rol volgens het ministerie van Defensie niet voldoende ‘hoog profiel’ was. De commissie Ruys, die de chaotische evacuatie uit Kabul onderzocht, constateerde dat er veel onduidelijkheid is over de status van de bewakers. Nadat de Kamer een motie van buitenlandwoordvoerder Kati Piri (Groenlinks-PvdA) had aangenomen besloot het demissionaire kabinet-Rutte IV daarom „een afgebakende groep” bewakers alsnog in aanmerking te laten komen voor evacuatie.
Afgelopen september liet het kabinet-Schoof echter weten hiervan af te zien. Tijdens het debat met de Kamer ontkende Veldkamp dat hiermee een eerdere beslissing werd teruggedraaid. Volgens Veldkamp heeft de ministerraad destijds geen besluit genomen, en heeft het alleen zijn intentie vastgelegd in de jaarlijkse ‘Staat van de consulaire’ (een brief over de uitvoering van buitenlands beleid). Veldkamp hekelde deze gang van zaken: „Ik vind dit geen goed bestuur.”
Lees ook
NSC onder vuur tijdens debat over kabinetsbesluit om geen extra Afghaanse bewakers naar Nederland te laten komen
De minister nam ook nadrukkelijk afstand van uitspraken van Nationaal Ombudsman Reinier van Zutphen, die maandag in NRC het terugdraaien van de beslissing „onbehoorlijk” en „mensenrechtenschendend” had genoemd. Veldkamp kwalificeerde deze uitspraken als „waardeoordelen” die niet waren gebaseerd op feiten: „Blijkbaar heeft hij niet alle stukken tot zich genomen.”
‘Klap in het gezicht’
Oppositiepartijen in de Kamer reageerden verbolgen op de uitleg van het kabinet. Christine Teunissen (Partij voor de Dieren) kwalificeerde de kabinetslijn als „willekeur”, Don Ceder (ChristenUnie) vond het „een slap verhaal”, Jan Paternotte (D66) sprak van „een klap in het gezicht” van Afghanen die hun leven hebben gewaagd voor Nederland. Verschillende partijen wezen op berichten over represailles van de Taliban. Al eerder berichtte NRC dat vijftien Afghanen die in de jaren 2006-2010 de Nederlandse kampementen in Uruzgan hebben beveiligd, inmiddels zijn vermoord. Ook het ministerie van Buitenlandse Zaken schrijft in zijn ambtsbericht over Afghanistan dat de door de Taliban afgekondigde amnestie structureel wordt geschonden, zo merkte Paternotte op. Ook het EU Asielagentschap (EUAA) waarschuwt voor detentie, marteling en executies van Afghanen die werkten voor westerse militairen.
Zowel Veldkamp als minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) wuifden de mogelijke risico’s echter weg. Brekelmans benadrukte dat de missie in Uruzgan (2006-2010) bijna vijftien jaar geleden werd beëindigd en dat veel van de bewakers afkomstig waren van buiten de provincie. Veldkamp stelde dat het mogelijke gevaar „niet valt te objectiveren” en daarom geen categorie is om aanvragen voor evacuatie te beoordelen.
Het kabinet benadrukte bovendien dat er altijd ruimte zal blijven voor „schrijnende gevallen”. Sinds de val van Kabul (2021) was dit al in veertig gevallen gebeurd, aldus Veldkamp. De minister weigerde echter om meer duidelijkheid te geven over de criteria die het kabinet hanteert voor het beoordelen van deze schrijnende gevallen – die waren „naar zijn aard” iedere keer anders, aldus de minister. Don Ceder sprak daarop van „een wassen neus”.
Woordvoerder Kati Piri kondigde aan een nieuwe motie te willen indienen, om de overbrenging van 168 bewakers alsnog mogelijk te maken. De kans dat deze wordt aangenomen lijkt echter nihil: tijdens de commissievergadering liet NSC-woordvoerder Isa Kahraman weten dat zijn partij de lijn van het kabinet kan „dragen”.
Lees ook
Zo verliep de chaotische evacuatie uit Kabul
