Met pragmatische econoom Li Keqiang als leider had China er nu anders voorgestaan

Het had weinig gescheeld of niet Xi Jinping, maar Li Keqiang was in 2012 benoemd tot hoogste partijleider van de Communistische Partij van China. Dan had China er op dit waarschijnlijk mogelijk heel anders voorgestaan. Dan hadden privébedrijven zich waarschijnlijk minder achtervolgd gevoeld, en buitenlandse investeerders zich meer welkom. Li was in tegenstelling tot Xi economisch uitstekend onderlegd, en sowieso veel beter opgeleid.

Li, die op 1 juli 1955 werd geboren in Heffei in de centraal-Chinese provincie Anhui, overleed plotseling op 68-jarige leeftijd in Shanghai aan een hartaanval, zo meldt het Chinese staatspersbureau Xinhua. Li was tot maart dit jaar premier van China, en daarmee formeel de op één na machtigste man van het land. Hij zou vrijdag om tien minuten na middernacht zijn overleden na „uiterste inspanningen” om hem nog te reanimeren, zo meldde de Chinese staatstelevisiezender CCTV.

Li studeerde economie aan de gerenommeerde Universiteit van Beijing en haalde een doctorsgraad in economische filosofie. Hij behoorde tot de eerste generatie studenten die weer werd toegelaten tot de universiteit op basis van hun schoolprestaties, niet op basis van de juiste klasse-achtergrond.

Vrienden uit die tijd herinneren zich de gretigheid waarmee hij zich op zijn studie wierp, en hoe hij alles wilde weten van buitenlandse filosofische, politieke en economische theorieën. Ze herinneren zich hoe ze samen met Li ’s avonds nadat de studiezalen al waren gesloten onder de lantaarns op het universiteitsterrein discussieerden over de grondwet en over de nadelen van een voortdurende klassenstrijd.

Communistische Jeugdliga

Toch koos Li er niet voor om in de VS te gaan studeren toen hij daar de kans toe kreeg. Hij was namelijk overgehaald door partijkaders om zich vooral te gaan wijden aan de Communistische Jeugdliga, waar hij zelf in 1982 lid van was geworden,

De Jeugdliga is een kadertraining voor jonge communistische partijleden tussen de 14 en 28 jaar. Het was indertijd ook dé manier voor mensen van eenvoudige afkomst zonder familieconnecties binnen de partij om op te klimmen binnen de partij en in de maatschappij. Leden en ex-leden van de Jeugdliga vormden een eigen politieke factie die verbonden was met Hu Jintao, de voorganger van Xi Jinping als president en partijleider. Xi behoorde niet tot deze factie. Toen hij eenmaal aan de macht was, bracht hij het budget voor de Jeugdliga sterk terug.

Li werd al relatief jong benoemd tot gouverneur van de provincie Henan, waar hij diende van 1998 tot 2004. Van 2004-2007 was hij partijsecretaris van de provincie Liaoning. In 2008 wordt hij vice-premier.

In 2012 wordt er gespeculeerd dat Li Hu Jintao zal opvolgens als president en hoogste partijleiders. Hij is immers diens beschermeling en factiegenoot. Dat gebeurt niet: Xi Jinping komt na een mysterieuze verdwijning van enige weken als winnaar uit de interne strijd te voorschijn. Wel wordt Li, die als enige niet tot de factie van Xi Jinping behoort, in 2013 benoemd tot premier.

Oktober 2022: oud-president Hu Jintao wordt weggeleid van het Partijcongres. Premier Li Keqiang, zijn protégé, krijgt een schouderklopje.

Pragmatisch beleid

Premiers zijn in China traditioneel belast met het economisch beleid, maar het lukt Li nauwelijks om zijn stempel op de economie te drukken. Hij staat bekend als voorstander van een pragmatisch economisch beleid, als iemand die de private sector wil versterken en die buitenlandse investeringen wil stimuleren.

Hij spreekt vloeiend Engels en is, anders dan veel andere hoge bestuurders, in staat en bereid om ook buitenlandse journalisten van uitgebreide en goed onderbouwde antwoorden te voorzien op incidentele persconferenties. Op die persconferenties was goed voelbaar dat Li ooit een briljante student moest zijn geweest.

Maar tegen Xi kan hij in de praktijk niet op. Xi verlegde veel van de economische verantwoordelijkheden naar mensen die hij meer vertrouwde en naar speciaal daarvoor in het leven geroepen comités van de communistische partij.

Li was ook weinig zichtbaar in de media. Aan het begin van zijn premierschap voerde hij daar interne strijd over met Xi, zo vertelde een Chinese journalist van de staatsmedia destijds aan NRC. Beide leiders drongen er volgens deze journalist bij zijn medium op aan om vooral te berichten over de eigen activiteiten en prestaties.

Desastreuze gevolgen

Tijdens de coronacrisis wees Li op de desastreuze gevolgen die Xi’s strenge restricties hadden voor de Chinese economie. Maar hij schaarde zich uiteindelijk in het openbaar steeds achter Xi’s beslissingen.

Met de dood van Li Keqiang komt er een einde aan de invloed van meer pragmatische leiders die vooral gericht waren op China’s economische stabiliteit als basis onder de macht van de communistische partij. Onder Xi is de focus verschoven naar nationale veiligheid boven economische groei.

Hu Jintao, mentor van Li Keqiang, werd op het Partijcongres van 2022 voor het oog van de camera’s van het podium afgevoerd. Dat gebeurde op instructie van Xi. Toen Hu wegliep, tikte hij Li Keqiang nog even op de schouder, en Li Keqiang knikte terug. Beiden moeten geweten hebben dat hun tijd voorbij was.