Mario Vargas Llosa was de schrijver van het individuele verzet, opstanden en nederlagen

Posted on April 14, 2025 by admin

De zondag in Lima op 89-jarige leeftijd overleden Peruaanse schrijver Mario Vargas Llosa werd pas laat in zijn leven bekroond met de Nobelprijs voor de literatuur. Hij was al 74 jaar oud toen hem die in 2010 werd toegekend. „Voor de wijze waarop hij machtsstructuren in kaart brengt en zijn indringende beelden van individueel verzet, opstand, en nederlaag”, zo legde het Nobelprijscomité uit. Hij deed dat in een indrukwekkend oeuvre dat wereldwijd vertaald en gelezen werd en uiteindelijk vierentwintig romans, tien toneelstukken, elf essaybundels, talloze journalistieke en opinie-artikelen, verhalen autobiografisch proza en kinderboeken zou omvatten.

Vargas Llosa ontving zo ongeveer elke belangrijke literaire prijs die er in het Spaanse taalgebied te vergeven is en vele daarbuiten. Hem werden meer dan veertig eredoctoraten toegekend; door de Spaanse koning werd hij als markies verheven in de adelstand. Dat maakte hem waarschijnlijk tot de meest onderscheiden schrijver uit de generatie van de Latijns-Amerikaanse boom van de jaren zestig en zeventig.

Daarnaast was hij politiek actief. In 1990 stelde hij zich met een neo-liberaal programma, sterk beïnvloed door Margaret Thatcher, kandidaat bij de presidentsverkiezingen in Peru, die hij echter verloor van Alberto Fujimori. De ontgoocheling daarover schreef hij van zich af in zijn autobiografie De vis in het water uit 1993.

Mario Vargas Llosa werd in 1936 geboren in de Peruaanse stad Arequipa en vestigde in 1963 de aandacht op zich met zijn half-autobiografische roman De stad en de honden, die zich afspeelt op een kadettenschool in Lima. Het totalitaire angstregime dat daar heerst stond model voor de hele Peruaanse maatschappij, die Vargas Llosa aanvankelijk vanuit een sterk links engagement bekritiseerde. Die lijn zette hij voort in zijn roman Het groene huis (1965), waarin de kadettenschool plaats gemaakt heeft voor een bordeel. In Gesprek in De kathedraal (1969) vormde een kroeg de achtergrond van een polyfone kakofonie van stemmen waaruit langzaam een beeld van de Peruaanse werkelijkheid oprijst.

Vooral in dit laatste boek, dat als het meesterwerk van zijn jongere periode wordt beschouwd, maakte Vargas Llosa gebruik van een duizelingwekkende verteltechniek, die echter steeds in dienst bleef van een realistische schildering van de maatschappij. Sartres opvattingen over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de schrijver en diens plicht zijn eigen samenleving zo precies mogelijk in kaart te brengen, hadden aanvankelijk grote invloed op hem. In de jaren zeventig werd zijn stijl eenvoudiger en traditioneler, terwijl hij tegelijkertijd afstand nam van zijn linkse politieke engagement.

Speelse fantasie

Na humoristische boeken als Pantaleón ( 1973) en vooral Tante Julia en meneer de schrijver, waarin hij een veel speelsere fantasie toeliet, publiceerde Vargas Llosa in 1981 zijn tweede meesterwerk, De oorlog van het einde van de wereld. Het is een episch verslag van een door religieuze fanatici geleide opstand in het noordoosten van Brazilië, waarin Vargas Llosa -– tegen de achtergrond van het terrorisme van het Lichtend Pad in Peru — het gevaar van politieke en ideologische verblinding aan de kaak stelde.

Dat deed hij drie jaar later opnieuw in zijn gefingeerd-journalistieke onderzoek naar een links-radicale opstand in het Peru van de jaren vijftig in zijn roman De geschiedenis van Alejandro Mayta ( 1984). Het boek is een mengsel van feiten, fantasie en onzekerheid, waarmee Vargas Llosa tevens laat zien hoe ongewis een begrip als historische waarheid is.

Politieke ideologieën zijn verzinsels, net als romans, zou Vargas Llosa later schrijven. Maar terwijl romans er ronduit voor uitkomen dat ze verzonnen zijn, hebben ideologieën de pretentie de waarheid te spreken. Daarom zijn de eerste heilzaam en de tweede rampzalig. Dat laatste moest hij zelf ervaren in zijn strijd om het Peruaanse presidentschap, die literair zijn tol zou eisen. De romans die Vargas Llosa sindsdien schreef waren vaak middelmatig en soms zelfs directe mislukkingen.

Nog éénmaal zou Vargas Llosa echter literair zijn meesterschap bewijzen. In zijn roman Het feest van de Bok beschreef hij in 2000 op onnavolgbare wijze de laatste dag van de Dominicaanse dictator Trujillo. Hij greep daarmee terug op het typisch Latijns-Amerikaanse genre van de tirannenroman, maar wist directer dan al zijn voorgangers door te dringen in de denkwereld van de dictator. Tegelijk maakte hij echter pijnlijk duidelijk hoe een hele samenleving zich schikt naar het brute geweld dat over haar wordt uitgeoefend en dat door Vargas Llosa schokkend en onverbloemd beschreven wordt.

Met dit derde meesterwerk was Vargas Llosa terug bij de kernvraag van zijn werk: hoe raken samenlevingen en politieke structuren gecorrumpeerd, en hoe corrumperen zij op hun beurt de mensen die daarin moeten leven? Maar ook: hoe weten individuen zich aan die corruptie te onttrekken en in hun verzet een persoonlijke heroïek te betonen?

Die laatste vraag keert letterlijk terug in de titel van een van zijn latere romans: De bescheiden held ( 2013). Het is een lofzang op de stille maar onverzettelijke wijze waarop iemand ‘nee’ kan zeggen tegen corruptie en immoraliteit.

Helaas betoonde Vargas Llosa zich in dit boek als schrijver geen schim meer van zijn vroegere zelf. Even clichématig was hij eerder al te werk gegaan in zijn roman Het ongrijpbare meisje (2006), waarin zijn vrouwelijke hoofdfiguur zich koppig verzet tegen wat de maatschappij van haar verwacht, en de lezer maar helaas nauwelijks vat krijgt op wat haar nu eigenlijk beweegt.

Schitterend tussendoortje

Herinnerd zal Vargas Llosa zich daarom vooral worden om zijn vroegste romans uit de jaren zestig en de twee meesterwerken die hij later met twintig jaar tussentijd zou schrijven. Eén schitterend ‘tussendoortje’ geeft zijn oeuvre daarbij een onverwacht cachet. In 1988 tilde hij met zijn korte roman Lof van de stiefmoeder de erotische literatuur naar een nieuw plan. Op aanstekelijke manier zinnelijk is daarin niet alleen de seks, maar de hele werkelijkheid, waarin zelfs het knippen van nagels een zinderende gebeurtenis wordt.

Helaas verpestte Vargas Llosa ook dát door dat boek een kleine tien jaar later een vervolg te geven in de roman Geheime notities van don Rigoberto, waarin alles wat opwindend was uitgekauwd wordt tot zouteloze stoutigheid.

In 2023 verscheen zijn laatste roman Ik draag mijn stilte op aan jou. Het is het verhaal van een zoektocht naar een mysterieuze gitarist en een ontroerende ode aan de Peruaanse volksmuziek. Hierna gaf Vargas Llosa te kennen dat hij slechts nog één essay wilde schrijven over Sartre, zijn „leermeester toen hij nog jong was.”

Van de hoge toppen en diepe dalen die het oeuvre van Vargas Llosa kenmerken zijn de eerste indrukwekkend genoeg om de tweede te vergeten. Hij is en blijft een van de belangrijkste Latijns-Amerikaanse schrijvers van de twintigste eeuw, met een handvol romans die de tijd doorstaan.

Kiest Brussel voor de bazooka tegen Trump of juist voor nietsdoen? Vier opties voor de volgende zet in de handelsoorlog

admin
April 15, 2025
0

Wat wil Donald Trump nou precies? De Europese Unie breekt zich het hoofd over die vraag. De Amerikaanse president is tot dusver niet bereid zijn importheffingen verder af te bouwen. Zijn team laat niet alleen aan de buitenwereld weinig los. Ook binnenskamers krijgt de Europese Commissie, die de onderhandelingen voert, naar eigen zeggen amper vat op de tegenpartij.

De Eurocommissaris voor Handel, Maros Sefcovic, was begin deze week in Washington. Het was zijn derde bezoek dit jaar, maar het leverde nog geen deal op. „We moeten meer van de Amerikanen gaan horen”, zei een woordvoerder van de Commissie dinsdag in Brussel. „We moeten een beter idee krijgen van wat ze voor ogen hebben in deze onderhandelingen.”

Afgelopen week pauzeerde Trump zijn meest vergaande ‘wederkerige’ heffingen – van 20 procent – op goederen uit de EU tot aan de zomer. Maar EU-goederen hebben nog steeds te maken met een baseline-heffing van 10 procent. Voor staal, aluminium en auto’s gelden hogere heffingen en voor de chipsector en de farmaceutische industrie lijken zulke extra heffingen in de maak.

Om goede wil te tonen, verdwenen ook de aangekondigde tegenmaatregelen uit de EU voorlopig in de ijskast. Die waren anders dinsdag ingegaan, maar zijn net als Trumps heffingen tot de zomer uitgesteld. In de tussentijd hopen Europese onderhandelaars een akkoord te bereiken.

Maar het is de vraag of het lukt Trump en zijn tarieventeam tevreden te stellen. Daar klinkt niet alleen kritiek op de importheffingen die de EU aan de poort hanteert, maar ook op andere vermeende handelsbelemmeringen, van regels die de voedselkwaliteit beschermen tot btw.

Eurocommissaris Sefcovic herhaalde na zijn bezoek aan Washington zijn bereidheid om een akkoord te sluiten. Maar hij is ook, net als Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, bereid om alsnog met eigen heffingen terug te slaan. Welke middelen heeft Europa tot zijn beschikking?

1. Meer heffingen

Het eerste tegenpakket was door de Europese ambtenaren zorgvuldig samengesteld. Allereerst moest het een gepaste reactie zijn op de eerste heffingen uit Trumps koker, de staal- en aluminiumheffingen. Dat lukte: het werd een waslijst met een handelswaarde van rond de 20 miljard euro.

Daar kwamen aanvullende wensen bij. Om de schade voor Europa te beperken, werd gezocht naar goederen waarvoor elders nieuwe leveranciers gevonden konden worden. Tegelijkertijd moesten de maatregelen zoveel mogelijk politieke pijn toebrengen. De logica is deze: als je de politici die het oor van Trump hebben het hardst raakt, is de kans dat de president gas terugneemt het grootst. Daarom staan niet alleen klassiekers als motorfietsen en spijkerbroeken, maar ook speelkaarten op de lijst: die worden op grote schaal geproduceerd in Kentucky, de thuisstaat van de Republikeinse senator Mitch McConnell.

Alleen: het is de vraag of deze zorgvuldige heffingenacupunctuur een optie is als de EU zijn tegenoffensief wil uitbreiden. De Amerikaanse 10-procent-heffing raakt het merendeel van alle Europese export naar de VS, met een opgetelde waarde van 380 miljard euro – bijna twintig keer de omvang van het nu gepauzeerde Europese tegenpakket.

Als Europa zijn eerste tegenheffingen alsnog oplegt, is het de vraag wat daarna volgt. „Ik denk dat Europa dan min of meer door de goederen heen is die wij kunnen treffen om Republikeinse Congresleden pijn te doen”, zegt hoofdeconoom Sander Tordoir van het Centre for European Reform. Bovendien zal het verzet vanuit de Europese hoofdsteden toenemen als een groter pakket ter sprake komt. Dan vrezen landen immers dat Trump weer zal overtoepen met een nog groter tegenpakket, waarbij ieder land bang is harder geraakt te worden dan de rest.

Bij de totstandkoming van het eerste pakket kwamen landen als Italië en Frankrijk al in het geweer tegen een heffing op whiskey, omdat Trump had gedreigd met een torenhoge heffing op wijn en champagne. Hoe groter een pakket van gerichte heffingen, hoe groter de kans dat dit soort onderlinge verschillen tot scheurtjes in de Europese eenheid leiden.

2. De bazooka

Al een tijdje gonst het in Brussel: gaat de EU de bazooka inzetten als de handelsoorlog escaleert? De bazooka in kwestie is het zogeheten antidwanginstrument. De EU nam dit gloednieuwe wapen recent op in haar arsenaal, mede vanwege de plaagstoten die Trump uitdeelde aan handelspartners in zijn eerste termijn. Als het gedrag van een ander land wordt gekwalificeerd als dwang, kan de Commissie sindsdien hard ingrijpen om de schuldige tot inkeer te brengen.

Zo kan Brussel besluiten schendingen van Amerikaanse patenten en auteursrechten niet langer te vervolgen – internetpiraterij wordt dan in de praktijk legaal. De EU kan daarnaast sneller belastingen of boetes opleggen aan techbedrijven en ze kan Amerikaanse bedrijven een tik uitdelen door ze de toegang tot de lucratieve markt van openbare aanbestedingen in de EU te ontzeggen.

„Dit instrument was eigenlijk ontworpen als een pistool dat je uit je broekzak haalt en tijdens onderhandelingen op tafel legt”, zegt Arthur Leichthammer van het Jacques Delors Centre. „Niet om het daadwerkelijk af te vuren.” Toch zwelt de oproep aan om dat nu wel te doen.

Von der Leyen lijkt bereid ver te gaan. „We hebben een breed assortiment aan tegenmaatregelen […] als de onderhandelingen niet tot een gewenst resultaat leiden”, zei de Commissievoorzitter vrijdag in een interview met de Financial Times. Als voorbeeld suggereerde ze de invoering van een Europese belasting op de advertenties van techbedrijven.

Als de EU het antidwanginstrument inzet, escaleert het conflict ver voorbij de handelswereld en liggen harde tegenacties voor de hand

Het risico spreekt voor zich: als de EU het antidwanginstrument inzet, escaleert het conflict ver voorbij de handelswereld en liggen harde tegenacties voor de hand. De Commissie lijkt dan ook alles te willen doen om de bazooka te laten waar hij thuishoort: in de broekzak, ongebruikt.

3. Concessies

Naast de stok van harde dreigementen wil de EU een wortel blijven aanbieden. Sefcovic, de Eurocommissaris, heeft nu meermaals voorgesteld om de heffingen op auto’s en andere industriële goederen aan beide zijden te schrappen. Dat is bedoeld als een grote geste: het ligt gevoelig bij Europese automakers, die meer concurrentie uit de VS verwachten.

Maar volgens de Amerikanen zijn de formele heffingen maar een deel van het probleem. Trump hekelt onder meer de btw-heffing en de regelgeving voor techplatforms, ook al gelden die allebei ook voor Europese bedrijven. Peter Navarro, een van Trumps handelsadviseurs, maakt zich boos over het invoerverbod op vlees van runderen die met hormonen zijn behandeld.

De Commissie is bereid om te praten over allerlei vormen van handelsbelemmeringen, zei een woordvoerder woensdag, maar de bescherming van de voedselkwaliteit is „heilig”.

Trump had wel oren naar een ander aanbod van de Europese Commissie: een initiatief om meer vloeibaar gas (lng) uit de VS te importeren. Trump heeft aangegeven dat de heffingen wat hem betreft van tafel kunnen, maar alleen als de EU-landen voor maar liefst 350 miljard euro aan lng inkopen. Dan is immers van een handelstekort geen sprake meer.

Daar beginnen de problemen. Het voordeel van lng is voor de EU juist dat ze daarmee haar energie uit veel verschillende bronnen kan halen en niet al te zeer afhankelijk wordt van één producent. Dan is een grote deal met de VS, die nu al de grootste lng-leverancier zijn, ongewenst.

Bovendien worden Amerikaanse olie en gas straks minder schoon gewonnen als het aan Trump ligt, wat tegen de Europese klimaatplannen indruist. En er is een praktisch probleem: de Europese Commissie koopt zelf geen lng. De Commissie kan de aankoop en het transport wel faciliteren, maar het is de vraag op welke schaal dat kan gebeuren.

4. Negeren

En wat als Europa gewoon de rust bewaart en niet escaleert? „Ik zeg niet dat we niets moeten doen, maar ik betwijfel of we elke zet met gelijke munt moeten terugbetalen”, zegt econoom Cinzia Alcidi van het Centre for European Policy Studies. Kijk nog maar eens naar China, zegt ze: dat land sloeg hard terug en kreeg daarna nog zwaardere heffingen voor zijn kiezen.

De heffingspauze werd door Europese beleidsmakers al gevierd als een succes van de kalme aanpak van hun bestuurders, gecombineerd met de onrust die binnen de VS ontstond. Volgens Alcidi is het goed mogelijk dat ook een verdere deëscalatie vooral te danken zal zijn aan binnenlandse krachten in de VS, een proces waarop de EU weinig invloed heeft. „Laat de tijd zijn werk doen en kijk eerst eens hoe dit zich in de VS ontvouwt”, zegt Alcidi.

Lokale politici voelen zich door Den Haag ‘in de steek gelaten’ bij asielprotesten: ‘Wij staan hier in de frontlinie’

admin
April 15, 2025
0

Een week geleden vond een informatieavond over de komst van een asielzoekerscentrum (azc) in het Brabantse Uden plaats. Toen werden zes demonstranten aangehouden, onder meer voor het gooien van zwaar vuurwerk, glas en stenen. Vervolgens werd het protest, op last van burgemeester Hans van der Pas, beëindigd door de mobiele eenheid. Deze woensdagavond organiseert de gemeente nog een informatieavond.

Vorige week vonden de bewoners dat ze te weinig inspraak hadden gehad over de locaties waar de gemeente Maashorst, waar Uden onder valt, vanaf volgend jaar oktober 750 vluchtelingen wil opvangen. „Er is geen overleg, ik kon die onzin niet meer aanhoren”, zei Danny Donkers (49) uit Uden tegen NRC, nadat hij kort binnen was geweest. „Soms is geweld wel de oplossing”, zei Donkers. Binnen riep een vrouw: „Wij hebben niets in te brengen.”

FVD-partijleider Thierry Baudet had op sociale media ‘iedereen’ opgeroepen telkens’ naar informatieavonden als die in Uden te gaan

In de Kruisherenkapel, waar de informatieavond werd gehouden, kreeg de burgemeester hoongelach en gefluit over zich heen toen hij vertelde over de inspraakmogelijkheden die burgers al hadden gehad. Op een woensdagavond in oktober had Van der Pas, tot diens eigen teleurstelling, voor slechts tien burgers gestaan in een hotelzaaltje in Uden. Dat was de eerste van drie inspraakavonden voor de bijna zestigduizend inwoners van gemeente Maashorst. In totaal kwamen 51 inwoners en daarna vulden 36 andere een online vragenlijst in.

„Zulke lage cijfers kun je niet gebruiken”, vindt Janco Bethlehem, fractievoorzitter van de lokale afdeling van Forum voor Democratie. „En je kunt er al helemaal geen drastische conclusies aan verbinden.” Desondanks koos het gemeentebestuur op basis van die gegevens voor spreiding van de opvang over locaties in de dorpen Uden, Zeeland en Schaijk.

Politieagenten en demonstranten in Uden.

Foto Merlin Daleman

Storm

Vorige week, bijna een halfjaar later, schudde burgemeester Van der Pas de handen van zo’n driehonderd omwonenden van de beoogde locaties bij hun binnenkomst in de kapel. Twee uur lang stonden Van der Pas en twee wethouders voor de kerkbanken vragen te beantwoorden, vooral over veiligheid. Gezien de kapel helemaal vol zat, komen deze woensdagavond nog 250 inwoners naar een bijeenkomst in de kapel.

Gemeenten als Maashorst bevinden zich in het oog van de storm. De ongeregeldheden, zeggen raadsleden, zouden ten onrechte het beeld geven van louter onrust onder inwoners. Want ze zagen weinig bewoners van hun eigen gemeente buiten de kapel.

Motorclubs, voetbalsupporters en mensen uit België reizen echt geen paar uur naar Uden voor alleen een demonstratie

Hans van der Pas
burgemeester van Uden

NRC sprak naast een aantal demonstranten met spandoeken uit Maashorst aanwezigen uit omringende gemeenten. Er waren verschillende groepen, zei burgemeester Van der Pas tegen Brabants Dagblad. „Motorclubs, groepen voetbalsupporters en zelfs mensen uit België, heb ik begrepen. Die reizen echt geen paar uur naar Uden voor alleen een demonstratie. Die komen om de boel te intimideren en te bedreigen.”

Vooraf had FVD-partijleider Thierry Baudet op Instagram „iedereen” opgeroepen „telkens weer” naar informatieavonden zoals die in Uden te gaan, omdat protest zou werken om asielopvang tegen te gaan – zoals in Berlicum.

In Uden sprak NRC één aanhanger van FVD uit het nabije Oss. Er waren ook twee aanhangers uit buurgemeente Land van Cuijk, vult Bethlehem aan. Raadsgenoot Francken (VVD) vindt de oproep van Baudet „polariserend” en „schandalig”. „Dit is een lokale aangelegenheid”, vindt Jozephs, van Jong Maashorst. „Het gaat om wat ónze inwoners vinden.”

‘Misinterpretatie’

Daarnaast vinden raadsleden het kwalijk dat FVD vorige maand op de eigen website een artikel plaatste met de kop ‘Meisje (15) verkracht door Syrische asielzoeker in Maashorst’, waarin lokale fractievoorzitter Bethlehem het verband legde met de asielopvang. Het OM en gemeente Maashorst lieten weten dat sprake is van een zedenzaak die nog wordt onderzocht, dat het voorval zich voordeed in een andere gemeente en dat de verdachte niet in de huidige opvang in het Van der Valkhotel in Uden heeft gezeten.

De publicatie – „een misinterpretatie vanuit landelijk” volgens Bethlehem – werd verwijderd. Op dat moment ging het verhaal al rond op sociale media. Demonstranten die NRC afgelopen woensdag sprak, twijfelden niet aan de strekking van het ingetrokken FVD-artikel.

Raadslid Jozephs: „Ik vind het ongelooflijk lastig dat zo’n pijnlijke gebeurtenis onderdeel wordt van de politiek.” Francken vindt hetzelfde.

Raadsleden tijdens schorsing van de vergadering over de komst van een asielzoekerscentrum in Heerle.

Foto Marco de Swart / ANP

Faber

Het lastigste, vinden politici uit gemeenten als Maashorst, is hoe het kabinet zich profileert als het gaat om asielopvang. „Ik voel me in de steek gelaten”, zegt Jozephs, een boodschap die de gemeente Best dinsdag ook deelde met minister Faber. Burgemeester Van der Pas zei tegen Brabants Dagblad dat Faber en premier Dick Schoof de ongeregeldheden zouden moeten veroordelen. Faber liep afgelopen vrijdag journalisten voorbij zonder vragen te beantwoorden, minister Judith Uitermark (NSC, Binnenlandse Zaken) veroordeelde ze wel.

Een maand na de tweede bijeenkomst in de Kruisherenkapel, deze woensdagavond, zal de gemeenteraad besluiten over de locaties voor asielopvang. Terwijl dinsdag duidelijk werd dat de spreidingswet op z’n vroegst ergens volgend jaar wordt ingetrokken, wanneer de locaties in Maashorst bewoond moeten gaan worden, snakken lokale politici naar duidelijkheid. Francken (VVD): „Het is ongelooflijk lastig om op basis van wankel beleid, dat mogelijk wordt afgeschaft, hier in de frontlinie te staan.”

Rusland veroordeelt vier journalisten tot 5,5 jaar cel om banden met Navalny

admin
April 15, 2025
0

Een rechtbank in Moskou heeft vier Russische journalisten ieder een gevangenisstraf van 5,5 jaar opgelegd wegens „extremisme”. Dat schrijft de onafhankelijke krant The Moscow Times dinsdag. De journalisten werden ervan beschuldigd banden te hebben met de organisatie van de vorig jaar in gevangenschap omgekomen oppositieleider Aleksej Navalny.

Het gaat om Antonina Favorskaja, Artjom Kriger, Konstantin Gabov en Sergej Karelin. Volgens de openbaar aanklager hadden de vier geholpen bij het maken van video’s voor Navaly’s YouTube-kabaal en zijn ‘Fonds voor de Strijd tegen Corruptie’. Die laatste organisatie werd in 2021 door een Russische rechtbank als extremistisch bestempeld.

De aanklager had tegen alle vier een gevangenisstraf van vijf jaar en elf maanden geëist. SOTAvision, het kanaal waar Favorskaja en Kriger voor werken, ontkende dat de twee ooit voor Navalny of zijn organisatie hadden gewerkt. Hoe het proces verliep is niet na te gaan: het vond in zijn geheel achter gesloten deuren plaats.

Het is niet de eerste keer dat Rusland mensen opsluit die in verband worden gebracht met de overleden oppositieleider. In januari werden drie voormalig advocaten van Navalny veroordeeld tot gevangenisstraffen tussen de 3,5 en 5,5 jaar.