Geef hem nooit geld, hoogstens een leeg blikje of flesje. Reginald Houndjago vond trots in zijn werk als statiegeldjager, was betrokken bij de oprichting van een ‘vakbond’ en mag bij de wethouder op gesprek. Wanneer mag werk een baan heten?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]
Dinsdag begint in de rechtbank van Rotterdam de zaak tegen de Spaanse vrachtwagenchauffeur Juan S. (48). Die reed op 27 augustus 2022 in het buurtschap Zuidzijde van het dorp Nieuw-Beijerland van een dijk en kwam terecht op een buurtbarbecue. Zes volwassenen en een ongeboren baby kwamen om het leven; zeven anderen raakten ernstig gewond.
1 Hoe kon het ongeluk gebeuren?
Dat wordt de belangrijkste vraag tijdens de zitting. Het Openbaar Ministerie stelt dat de vrachtwagenchauffeur een epilepsieaanval had, die mede werd teweeggebracht door cocaïnegebruik. Het OM wil hem vervolgen voor het veroorzaken van een verkeersongeval met dodelijk letsel of zwaar letsel door schuld. De chauffeur had die vrachtwagen niet mogen besturen, omdat hij sinds zijn tiende aan epilepsie lijdt en dan is rijden op een truck niet toegestaan. Daarnaast gebruikte hij in de 48 uur voor het ongeluk cocaïne en had hij zijn medicijnen tegen epilepsie niet of niet volgens voorschrift ingenomen.
2 Wat zeggen de chauffeur en diens advocaat?
De chauffeur denkt zelf ook dat hij een epileptische aanval had, hoewel hij zich niets van het ongeluk kan herinneren, zei hij eerder in de Spaanse pers. Over eventueel middelengebruik zei hij nog niets.
De advocaat van de chauffeur, Sabine ten Doesschate, zei tijdens een eerdere niet-inhoudelijke zitting dat ze begrijpt dat het OM meent dat een epileptische aanval het ongeluk veroorzaakte. Het zou verklaren waarom hij zonder aanleiding het talud afreed, nadat hij eerst boven aan de dijk het voertuig tot stilstand had gebracht.
Het OM stelt dat de chauffeur een epilepsieaanval had die mede werd veroorzaakt door cocaïne
Toch is Ten Doesschate niet overtuigd dat de epileptische aanval de chauffeur het ongeluk deed veroorzaken. Ze verzocht de rechtbank andere oorzaken te onderzoeken. Zou het bijvoorbeeld ook kunnen dat S. moest uitwijken voor een bestelbusje? Getuigen hadden immers over een bestelbusje verklaard. En was de route die hij vanwege een omleiding moest rijden mogelijk onveilig vanwege smalle wegen en slecht aangegeven?
De rechtbank ging drie maanden geleden akkoord met Ten Doesschates verzoek om de neuroloog die optrad als getuige-deskundige nader te horen, over of cocaïne een epileptische aanval kan opwekken.
3 Waar is de verdachte nu?
Juan S. was niet aanwezig bij eerdere pro-formazittingen. Hij heeft toestemming gekregen om de inhoudelijke behandeling in Spanje af te wachten. Hij mag niet rijden. Drie maanden geleden verzocht hij de rechtbank die voorwaarde op te heffen, zodat hij weer aan het werk kon: niet om weer als chauffeur aan de slag te gaan, maar voor woon-werkverkeer. De rechtbank honoreerde dat verzoek niet.
De verdachte zal zeer waarschijnlijk de inhoudelijke zitting wel bijwonen, want dat was een van de voorwaarden om te mogen vertrekken naar Spanje.
4 Komen nabestaanden en andere slachtoffers aan het woord in de rechtszaal?
Nabestaanden en zwaargewonde slachtoffers krijgen op de derde zittingsdag de mogelijkheid te vertellen over de gevolgen van het ongeluk. Zo zal Gitta Ammerlaan vertellen over het verlies van haar dochter en schoonzoon. Omwonenden en andere aanwezigen op het buurtfeest hebben geen spreekrecht.
5 Kan de verkeerssituatie in Zuidzijde een rol hebben gespeeld bij het ongeluk?
Dat is onduidelijk. Feit is wel dat veel bewoners van de Hoeksche Waard zich zorgen maken over het zware vrachtverkeer. Cees Pijl pleit bijvoorbeeld al jaren bij de gemeente voor verbetering van de verkeerssituatie. Zolang vrachtwagens over de A29 rijden, die het eiland doorkruist van Rotterdam aan de noord- tot de zuidkant richting Bergen op Zoom of Zeeland, is er weinig aan de hand. En ook de provinciale weg N217 – die van oost bij ’s-Gravendeel naar Nieuw-Beijerland in het westen loopt – zorgt niet voor problemen.
Maar buiten die grotere wegen, is het voor vrachtwagenchauffeurs lastig manoeuvreren. Soms moeten ze omrijden over smalle weggetjes om hun bestemming te bereiken. Ook komt het voor dat ze verdwalen. De chauffeur die met zijn truck op de buurtbarbecue terechtkwam, was ook verdwaald. Cees Pijl wees hem kort voor het ongeluk met wegenkaart in de hand de weg.
Lees ook
Een jaar na de ramp in de Hoeksche Waard: het gevaar van de verdwaalde vrachtwagens
Is het deze keer dan echt menens? Maandagavond om 18.00 zijn de fractievoorzitters bijeengekomen voor een overleg dat pas sinds kort op de agenda staat. Tijdens het gesprek gaan de leiders van de NSC, BBB en de VVD in op de eisen van de PVV voor een verscherping van het asielbeleid.
„Als er niets of onvoldoende verandert, is de PVV weg”, waarschuwde Geert Wilders een week geleden. Op de zelf aangekondigde persconferentie trok de PVV-leider een grens; hij publiceerde ook meteen een document met tien eisen voor een strenger asiel- en migratiebeleid.
De eisen — die veelal ook in het verkiezingsprogramma van de partij waren te vinden — omvatten onder meer het sluiten van de grenzen met Duitsland en België en het tijdelijk stopzetten van gezinshereniging. Ook wil de PVV dat het kabinet direct het bijbouwen van azc’s stopzet, en juist een aantal opvanglocaties sluit.
Voor VVD-leider Dilan Yesilgöz had een spoedoverleg niet gehoeven, vertelt ze maandag bij aankomst bij de werkkamer van Wilders, waar het gesprek plaatsvindt. „Een aantal [van de punten] doen we al, een aantal hadden we kunnen doen als Faber meer vaart had gemaakt. Politiek blokkeert niemand je. Stel je doel is de boel te laten klappen, zeg dat dan gewoon”.
Ook Caroline van der Plas noemt het overleg „onnodig” en uit haar ongenoegen over het dreigement van de PVV-leider de coalitie uit te stappen: „Nederland houdt niet van weglopers”, aldus de BBB-leider.
De kersverse NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven laat weten niet te weten wat ze moet verwachten van het gesprek, maar zegt „dit soort taferelen eerder te hebben gezien. Het is geen verrassing, we weten inmiddels hoe we moeten reageren”.
Volgens Wilders is het document „geen dictaat, maar ook niet vrijblijvend”. Wat hem betreft had de PVV „zich het afgelopen jaar zeer redelijk en geduldig opgesteld”, maar gingen nu „de handschoenen uit”.
Het is nog niet duidelijk hoe de VVD, NSC en BBB zich tot de standpunten verhouden. Ondanks dat ook deze partijen staan voor een strenger asielbeleid, moeten er voor sommige punten verdragen worden opengebroken.
In eerste instantie reageerden de leiders ietwat laconiek op het dreigement van de PVV-leider. Ze wezen er onder meer op dat zijn partij met Marjolein Faber zelf de verantwoordelijk minister heeft geleverd.
Bovendien is het niet de eerste keer dat de PVV dreigt met een kabinetsval om diens asielbeleid door te voeren. In februari zei Wilders ook al uit de coalitie te zullen stappen als de concept-asielwetten van minister Faber zouden worden aangepast. Wilders trok het dreigement uiteindelijk in.
Toch sloeg de stemming bij de leiders van de andere coalitiepartijen om toen Wilders vrijdag op een een rechtsradicaal congres in Boedapest uitriep: „Mijn partij wil meer en we willen het nu!” Zondag herhaalde hij in een aantal berichten op X dat indien het merendeel van de eisen niet wordt aangenomen, de PVV uit de coalitie stapt.
Lees ook
Hoe Wilders zijn kiezers bedient met onhaalbare asielplannen
Er is wat geschoven, en nu is er extra geld voor erfgoed. OCW-minister Eppo Bruins (NSC) gaat eenmalig 155 miljoen euro extra uitgeven aan onderhoud van rijksmonumenten, en 15,8 miljoen euro structureel. Dat heeft hij maandag bekendgemaakt.
Een deel van de meer dan zestigduizend rijksmonumenten in Nederland vertoont achterstallig onderhoud. Het bedrag dat minister Bruins nu toekent lost dat probleem niet op, maar brengt wel verlichting. Meer geld betekent dat meer monumenteigenaren subsidie kunnen krijgen voor het onderhoud van hun pand, of een voordelige lening kunnen afsluiten.
Het geld dat Bruins toewijst aan erfgoed, is vooral bestemd voor grote rijksmonumenten, gebouwen als het stadhuis van Middelburg of de Rivièrahal in Diergaarde Blijdorp. Van de incidentele 155 miljoen euro zal 100 miljoen ten goede komen aan grote rijksmonumenten. De structurele 15,8 miljoen euro is voor de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten, die ook voor rijksmonumentale woonhuizen bedoeld is. Deze regeling wees vorig jaar 315 aanvragen af omdat er geen geld voor was.
Bruins schrijft in een brief aan de Tweede Kamer dat het onderhoud van erfgoed belangrijk is, „met de grote ruimtelijke opgaven waar Nederland voor staat verandert de fysieke leefomgeving snel en soms ingrijpend. Het behoud van monumenten als beeldbepalende elementen is dan nog urgenter”. Hij bedoelt het niet zozeer als waarschuwing, legt hij maandagochtend aan de telefoon uit, hij wil vooral „waardering uitspreken” over wat monumenten betekenen voor de identiteit van een land. Juíst nu, bedoelt hij, „in deze tijd waar op het wereldtoneel zoveel aan verandering onderhevig is, hebben we die vaste waarden nodig, monumenten kunnen ons een gevoel geven van thuis zijn”.
Het geld dat Bruins nu voor monumenten beschikbaar stelt, is niet voldoende om het onderhoudsdoel te halen. Dat doel is om slechts bij 10 procent van de rijksmonumenten die niet een woonhuis zijn een restauratieachterstand te hebben. Om dat doel te halen, zou tussen de 367 en 770 miljoen euro extra nodig zijn, afhankelijk van of het doel in 2033 of 2040 bereikt moet zijn. Hoe meer haast, hoe meer geld er nodig is. Dat berekende Bruins voorganger in juni 2024; toen stond de achterstand op 14,6 procent. Binnenkort worden weer nieuwe rijksmonumenten aangewezen, in de categorie Post 65-gebouwen uit de periode 1965-1990, militair erfgoed, erfgoed uit de Koude Oorlog en geschenkwoningen van de Watersnoodramp in 1953. Na de zomer volgen de eerste aanwijzingen, verwacht de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE). Met de aanwijzingen van nieuwe rijksmonumenten zullen ook de kosten van het onderhoud stijgen.
Het geld dat Bruins maandag toekende, is niet vrijgekomen door ergens anders op te bezuinigen, maar door boekhoudkundig geschuif met geld uit de OCW-begroting. Zo wordt een uitkering aan het Nationaal Restauratiefonds naar voren geschoven, en krijgt geld dat in de OCW-begroting overblijft nu een nieuwe bestemming.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133145136-d5421a.jpg|https://images.nrc.nl/xRk1Nes4BIo0aRvstpDoZWpkJ1Y=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133145136-d5421a.jpg|https://images.nrc.nl/c5oCETMZnpNeRm3fl0hc-Xdmzks=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133145136-d5421a.jpg)
Foto Ton Toemen/ANP/HH
Hoeveel dichterbij het restauratiedoel komt door de nieuwe investering, kan Bruins niet zeggen. „We zetten in ieder geval een flinke stap”, zegt hij in een reactie. Maar hij wijst er ook op dat hij met zijn subsidiebeleid dit doel niet eigenhandig kan halen. „Of we de doelstelling echt halen in 2033, ligt ook aan de inzet van komende kabinetten en aan hoeveel mensen subsidie aanvragen en of ze vakmensen kunnen vinden. Dus het ligt aan een aantal factoren.”
Bruins vond ook dat het een beetje gek klinkt toen hij er voor het eerst over hoorde, maar de bedoeling is wel dat er een achterstand blijft. Vandaar die 10 procent als doelstelling. Anders is de vrees dat er onvoldoende werk is voor de ambachtslieden die restauraties aan monumenten uitvoeren. Bruins vergelijkt het met de bankencrisis van 2008, waarna de woningbouw kwam stil te liggen: allerlei bouwlieden raakten hun baan kwijt, en daarna was het een hele klus hen weer terug te vinden. Zoiets wil je voorkomen met monumentenzorg.
Bruins maakte maandag ook bekend dat het programma ‘Toekomst Religieus Erfgoed’ verlengd wordt, voor omgang met de leegloop van gebedshuizen. Dat er in de Kamerbrief wel over kerken en synagogen wordt gesproken, maar moskeeën niet genoemd worden, heeft volgens Bruins geen betekenis. De term ‘gebedshuizen’ omvat alles, zegt hij. Bovendien zijn er nog geen rijksmonumentale moskeeën, al zou dat kunnen veranderen met de aanstaande aanwijzing van nieuwe monumenten.
Het extra bedrag helpt de monumentenzorg, maar er is meer nodig om deze gezond te houden. Zo constateerde de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vorig jaar dat veel gemeenten in de knel komen met hun erfgoedtaken. Eigenaren van rijksmonumenten moeten bij gemeenten zijn, als ze een vergunning willen aanvragen voor een verbouwing. Een gemeente moet dan advies vragen bij de lokale monumentencommissie, en bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Maar dat gebeurt niet altijd, of er wordt niet genoeg mee gedaan, ziet de RCE. Dat heeft gevolgen: monumenten worden niet altijd met voldoende zorg behandeld. Bruins erkent dat „kennis en capaciteit bij gemeenten en provincies al langere tijd een zorg is”. Daar is begin 2024 een stimuleringsprogramma voor opgericht, benadrukt hij: Erfgoed en Overheid, dat lokale overheden moet ondersteunen in hun erfgoedtaken door bijvoorbeeld te zorgen dat in elke regio voldoende archeologen werken. Maar hij weet ook: het probleem is niet makkelijk opgelost.
