Aanhangers van presidentskandidaat Bernardo Arévalo woensdag bij de afsluiting van zijn campagne in Guatemala-Stad.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Interview
Andrea Villagrán | afgevaardigde in Congres van Guatemala De linkse buitenstaander Bernardo Arévalo zou ondanks forse tegenwerking zondag de verkiezingen in Guatemala kunnen winnen. „Ze zagen ons niet aankomen”, zegt een afgevaardigde namens zijn partij.
Doorgaans klagen partijen en kandidaten als ze laag staan in de peilingen. In het geval van de Guatemalteekse presidentskandidaat Bernardo Arévalo was het afgelopen juni zijn redding dat hij gemiddeld op 5 procent bleef steken. Andere, kansrijker geachte kandidaten en partijen die net als hij het corrupte politieke establishment uitdaagden, werden een voor een op dubieuze gronden uitgesloten van deelname. Arévalo, van de jonge anticorruptiebeweging Semilla (Zaadje), werd niet gevaarlijk geacht voor de status quo.
Onterecht, bleek op de vroege maandagochtend na verkiezingsdag, toen Guatemala perplex wakker werd. Na koploper Sandra Torres, een voormalige first lady die al voor de derde keer een gooi doet naar het presidentschap, bleek ook de relatief onbekende Arévalo te zijn doorgedrongen tot de tweede ronde. In het versplinterde deelnemersveld volstond al 12 procent van de stemmen.
„Wij baalden vooraf natuurlijk ook van die peilingen, want we hadden zelf het idee dat vooral jongeren in de stad wél op ons zouden stemmen”, zegt Semilla-afgevaardigde Andrea Villagrán via een videoverbinding vanuit Guatemala-Stad. „Maar, nu zagen ze ons niet aankomen. We konden stilletjes oprukken. Anders hadden ze ons wel voor de eerste ronde uitgeschakeld.”
Voor de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, komende zondag, staat Arévalo een stuk hoger in de peilingen. Een deze week gepubliceerde enquête ziet hem zelfs ruim winnen, met 63 procent. Die plotse populariteit illustreert de afkeer die veel Guatemalteken voelen van hun huidige, corrupte politieke klasse, waar ook Torres onderdeel van is.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data101590477-17cc6e.jpg)
Deze oude ‘kaste’ dient alleen nog de belangen van rijke families, zakenlieden, inlichtingendiensten, militairen en (drugs)criminelen en heeft sleutelinstituties als de Kiesraad, het OM en gerechtshoven in haar zak. De afgelopen jaren hebben deze elites de wankele rechtsstaat en jonge democratie verder uitgehold. In het voorjaar van 2015, tijdens de zogenoemde Guatemalteekse Lente, gingen burgers al eens de straat op tegen alle corruptie en wanbestuur. Semilla is een voortzetting van die volksbeweging.
Partij gecriminaliseerd
Ook na de doorbraak van Arévalo in de eerste ronde werd nog getracht hem uit te schakelen. Kopstukken werden vervolgd wegens vermeende onregelmatigheden bij de oprichting van de partij, het hoofdkwartier werd binnengevallen. De Kiesraad besloot hem half juli uit te sluiten van deelname, dezelfde dag nog velde het Constitutioneel Hof een tegenovergesteld oordeel.
„We zouden vijf jaar geleden met handtekeningen hebben gesjoemeld, en daar moesten ze ons nu opeens voor pakken?”, schampert Villagrán. Zij stelt dat alle aanvallen haar centrum-linkse partij alleen maar meer kredietwaardigheid en bekendheid onder de bevolking hebben gegeven. Ook verwacht ze dat de vele mensen die in de eerste ronde een blanco of ongeldige stem uitbrachten uit onvrede met alle machinaties, nu grotendeels voor de Semilla-kandidaat zullen gaan. „We maken duidelijk geen deel uit van het systeem.”
We konden stilletjes oprukken. Anders hadden ze ons wel voor de eerste ronde uitgeschakeld.
Andrea Villagrán afgevaardigde in Congres van Guatemala
Dat Arévalo zondag nog op het stembiljet staat, heeft hij ook te danken aan de internationale verkiezingswaarnemers in het land, zegt Villagrán. Onder meer die van de EU en de Organisatie van Amerikaanse Staten waarschuwden hem niet uit te sluiten. „Die buitenlandse steun om onze democratie te redden, was cruciaal.”
Onzekere transitieperiode
Die waarnemers zijn ook belangrijk om te zorgen „dat er zondag geen onregelmatigheden komen, of angst of verwarring gezaaid wordt onder kiezers”, zegt Villagrán. Maar misschien nog wel bevreesder is ze voor wat er, na een mogelijke winst van Arévalo, kan gebeuren tussen zondag en de inauguratie. De nieuwe president treedt pas half januari aan.
Mocht Arévalo winnen, dan wacht hem een lastige tijd. Zijn partij heeft geen meerderheid in het Congres. Veel van de ‘oude’ machtspartijen zullen hem daar proberen te saboteren. „We zullen stapje voor stapje moeten proberen de boel op te schonen, de gerechtshoven, de instituties. En hopen dat de bevolking dat ziet en waardeert. Zij is onze voornaamste bondgenoot.”
