Lang voortvluchtige aanjager van genocide Rwanda ontloopt vonnis wegens dementie

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Genocide Rwanda Zakenman Félicien Kabuga zaaide via zijn radiozender haat tegen de Tutsi’s en importeerde zelfs machetes. Maar de zaak tegen hem is maandag geschorst omdat Kabuga dement is.


Augustus 1994: Rwandese kinderen smeken of ze de grens met het toenmalige Zaïre, het huidige Congo, over mogen.
Augustus 1994: Rwandese kinderen smeken of ze de grens met het toenmalige Zaïre, het huidige Congo, over mogen. Foto Jean-Marc Bouju/AP.

Kakkerlakken, werden ze genoemd op de extremistische Rwandese radiozender. Slangen, monsters. De moorden op naar schatting zeker 800.000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s in 1994 kwamen niet voort uit haat, maar waren het gevolg van georkestreerde overheidspropaganda. De radiozender Mille Collines (RTLM) speelde hierin een hoofdrol. En die werd gefinancierd door de nu negentigjarige Félicien Kabuga: hij is de laatste hoofdverdachte van de genocide die terecht stond in de VN-rechtbank in Den Haag.

Maandag bepaalde het Internationaal Restmechanisme voor Straftribunalen (IRMCT) dat het de belangrijkste zakenman uit die tijd niet verder vervolgt. Hij is dement en kan daardoor niet terechtstaan. De keren dat hij sinds het begin van zijn zaak, vorig jaar september, aanwezig was in de rechtszaal, zag hij er slap uit. Vaak viel hij in slaap. Zijn advocaten konden moeilijk met hem communiceren.

Lees ook: Hoofdverdachte Rwandese genocide leefde onopvallend in Parijse buitenwijk

Félicien Kabuga in de rechtszaal, vorig jaar september.
Foto handout MICT / AFP

In juni zeiden de rechters nog dat ze een alternatieve procedure zouden opzetten, zonder de mogelijkheid van een veroordeling, om in ieder geval de rol van Kabuga bij de genocide te kunnen vaststellen. „Een soort waarheidscommissie”, zegt Thijs Bouwknegt, onderzoeker van het instituut voor oorlogsstudies NIOD. „Dat is een hele gekke procedure, want dat bestaat niet in het internationaal recht. Misschien was het de rechters erom te doen het laatste proces in het Rwanda-tribunaal toch nog met een beetje vuurwerk te laten eindigen, met een vonnis tegen een hooggeplaatst persoon. Dit soort tribunalen kosten ook veel geld, dus er is hen best wat aan gelegen om dit tot een goed einde te brengen.”

Kabuga’s advocaten gingen tegen die uitspraak in beroep en kregen gelijk. „Noch het statuut, noch de jurisprudentie van het Straftribunaal staat een ‘alternatieve bevindingsprocedure’ toe in plaats van een rechtszaak”, aldus de rechtbank maandag.

Decennialang was het de belangrijkste zakenman van Rwanda gelukt uit handen te blijven van de politie. De FBI had een beloning van vijf miljoen dollar uitgeloofd voor zijn arrestatie, maar Kabuga wist die lang te voorkomen. Hij vluchtte via Congo naar Zwitserland, keerde terug naar Afrika en verbleef een tijd in Kenia, waar hij bescherming kreeg van de voormalige president Daniel arap Moi. Uiteindelijk werd Kabuga, door buren omschreven als „een heel gewone man”, in 2020 in een Parijse buitenwijk opgepakt. In de rechtszaal verklaarde hij daarna dat hij onschuldig is.

De vertrouweling van de toenmalige Rwandese president Juvénal Habyarimana – twee van zijn dochters trouwden met zonen van Habyarimana – wordt gezien als financier van de genocide. Ook zou hij honderdduizenden machetes hebben geïmporteerd, die zouden zijn uitgedeeld onder de bevolking om de Tutsi-minderheid uit te moorden. Dat laatste stond overigens niet in de aanklacht van het tribunaal, zegt NIOD-onderzoeker Bouwknegt.

Lees ook: Je bouwt geen land op doden

Dergelijke rechtszaken gaan niet alleen over de dader, maar zijn ook belangrijk voor de nabestaanden. De rechters van het IRMCT erkenden dat de schorsing een tegenslag is voor de overlevenden en nabestaanden van de genocide. Eerder gebeurde dit bijvoorbeeld bij het Cambodja-tribunaal met Ieng Thirith, in de jaren zeventig de belangrijkste vrouw binnen de Rode Khmer. Deze militaire tak van de Communistische Partij was verantwoordelijk voor de dood van zo’n twee miljoen mensen. Thirith werd verdacht van misdaden tegen de menselijkheid, genocide en moord. De rechtbank oordeelde in 2012 dat zij niet berecht kon worden wegens dementie en mogelijke alzheimer.

Rol van de media

In Rwanda zijn de meeste daders al dichterbij de plaats van delict berecht. Tijdens rechtszaken overal in het land bij traditionele rechtbanken, de zogenoemde gacaca, zijn talloze Rwandezen vervolgd wegens genocide waar ze in hun eigen dorpen aan deelnamen. Daarbij ging het om daders die dichter bij de bewoners stonden dan de oprichter van een radiostation. „Rwanda zelf was er nooit echt in geïnteresseerd om hem op te sporen”, zegt NIOD-onderzoeker Bouwknegt. „Wie zijn de nabestaanden van slachtoffers van ophitsing? Dat is iedereen of niemand.”

Hij betreurt het dat het proces niet doorgaat. „Het was een interessante zaak, want het gaat ook over de rol van de media.” De enige andere medewerker van radiozender RTLM die terechtstond in het Rwanda-tribunaal was Georges Ruggiu, een Belgische journalist, die is veroordeeld voor genocide.

De uitspraak van maandag roept de vraag op wat voortaan gedaan moet worden met bejaarde oorlogsmisdadigers. Kabuga is met hulp van machtige vrienden lang uit het zicht van de politie gebleven; door zijn dementie ontkomt hij nu aan een veroordeling.

Related Posts

Braziliaans armoedeplan aangenomen bij G20-top

  • admin
  • November 19, 2024
  • 0

Dat de Braziliaanse president Luiz Inacio ‘Lula’ da Silva, deze week gastheer van de G20 in Rio de Janeiro, het evenement in zijn land ook zou willen inzetten voor een stevige sociale agenda was de verwachting. In aanloop naar de G20 ging een gedurfd voorstel rond. Zo komt er als het aan Lula ligt een speciale belasting voor duizenden superrijke miljardairs op deze wereld.

Dit hangt samen met het tijdens de top gelanceerde plan van Lula: een ‘internationale alliantie voor wereldwijde honger en armoedebestrijding’. Dit voorstel waar inmiddels 81 landen hun handtekening onder plaatsten, waarvan achttien van de negentien G20 landen, moet meehelpen in de strijd tegen ongelijkheid, armoede en honger in de wereld. Met deze alliantie wil Lula tot 2030 honderden miljoenen mensen uit lage en middeninkomenslanden steunen, en onder meer voor 150 miljoen kinderen schoolmaaltijden verstrekken.

Het enige G20 land dat aanvankelijk niet wilde tekenen is buurland Argentinië, dat sinds vorig jaar wordt geregeerd door de ultrarechtse president Javier Milei. 

Gespannen relatie

Bij aankomst, maandagochtend lokale tijd, viel de koele begroeting tussen Lula en Milei al op. Behalve een zakelijke handdruk voor Milei en diens zus Karina — die de facto als first lady fungeert tijdens officiële gelegenheden en buitenlandse reizen — bleef Lula zeer formeel. Heel anders was de begroting van Lula met andere leiders zoals de Franse premier Macron, minister-president Modi van India of de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum, die allemaal op een warme omhelzing met veel enthousiasme en vrolijkheid van Lula konden rekenen. De Braziliaanse analist Míriam Leitão die het G20-spektakel duidt voor de Braziliaanse TV zender GLOBO vroeg zich bezorgd af of Lula en Milei het met zoveel kilheid wel ,,zouden redden’’ deze top, die — zo voegde ze er aan toe — ,,voor hen gelukkig maar twee dagen duurt’’.

In Latijns-Amerika is de gespannen relatie tussen de twee buurlanden — ontstaan nadat er in Argentinië onder leiding van Milei een ultrarechts regime aan de macht kwam — bron van speculaties. Er is veel handel over en weer en een intensief personenverkeer. Van spanningen tussen de twee landen was onder de vorige linkse regering geen sprake. Maar Milei heeft weinig op met de linkse Lula, die hij eerder al uitschold voor communist en crimineel. Met ex-president Bolsonaro daarentegen kan Milei lezen en schrijven: onlangs was de eigenzinnige Argentijnse leider op een conservatief congres in Brazilië waar ook Bolsonaro aanwezig was en waar de twee innig en uitbundig samen werden gefotografeerd.

Milei is tevens dik bevriend met Elon Musk en de aanstaande Amerikaanse president Trump, terwijl Musk juist in Brazilië — zeker bij Lula — zeer omstreden. Eerder dit jaar waren er oplopende spanningen rondom de sluiting van X in Brazilië vanwege de verspreiding van desinformatie via accounts van ultrarechtse Bolsonaristas; aanhangers van Bolsonaro.

,,Honger en armoede is het ultieme symbool van onze collectieve tragedie. Het is een plaag die de mensheid te schande maakt’’, aldus Lula in het Museum van Moderne kunst in Rio (MAR), waar de leiders van de G20 — de grootste economieën ter wereld — deze dagen vergaderen.

Eerlijke verdeling welvaart

Lula, die zelf opgegroeide in armoede en als kind honger kende, voert al jaren een strijd voor een eerlijkere verdeling van de welvaart in Brazilië, een van de meest ongelijke landen ter wereld. Nog altijd wordt de sociaaldemocraat geprezen voor zijn verdienste tijdens zijn eerste regeerperiode (2003-2011), toen dankzij sociale programma’s van zijn regering zo’n veertig miljoen Brazilianen uit de armoede opklommen richting de middenklasse. ,,Het is onacceptabel dat de wereld 6 miljard ton voedsel produceert en dat er toch nog honderden miljoenen mensen ondervoed zijn’’, zei Lula, waarbij hij zich specifiek richtte tot wereldleiders zoals de Amerikaanse president Biden en de Chinese president Xi.

Hoewel Lula de G20 inzet om onderwerpen zoals armoedebestrijding en klimaat te adresseren, is er ook een andere realiteit die boven deze internationale vergadering hangt. Internationaal spelen nogal wat zaken waar de G20 leden zwaar verdeeld over zijn zoals de oorlog in Oekraïne, Gaza en de economische macht van China, waar de VS vooral bang voor is. Bovendien neemt Biden afscheid en hangt de komst van Trump als nieuwe realiteit boven deze G20 waartoe iedereen zich zal moeten verhouden. ,,Je ziet allerlei bilaterale gesprekken die gevoerd worden, en hoogstwaarschijnlijk echoot de naam van Trump overal in door’’, aldus analist Míriam Leitão.

Voorafgaand aan de top bezocht scheidend president Biden als eerste zittende Amerikaanse leider de Amazone. Hij vloog boven het door brand en droogte verwoeste bos, en ontmoette inheemse groepen. Met deze reis wil Biden ook het statement maken dat zijn regering in elk geval wel het belang van klimaatproblematiek en behoud van de Amazone inziet. Vorig jaar maakte de VS al bekend het Amazonefonds voor het behoud van dit tropische regenwoud te steunen met vijfhonderd miljoen Amerikaanse dollar, waarvan inmiddels honderd miljoen is gestort. Door zelf te gaan kijken in de Amazone wil Biden zijn nalatenschap rondom het onderwerp klimaat bestendigen: de kans is groot dat als Trump in januari officieel aantreedt de VS uit het klimaatverdrag van Parijs stapt. De angst is dat er ook voor het Amazonefonds onder Trump geen Amerikaanse geld meer komt.

Belasting voor miljardairs

Minder enthousiast is Amerika voor het plan van Lula om een groep van extreemrijke miljardairs een jaarlijkse belasting van twee procent te laten betalen over hun inkomsten en vermogen. Het zou gaan om een wereldwijde groep van bijna drieduizend extreem vermogende mensen, die gezamenlijk een geschat kapitaal hebben van bijna 14 biljoen Amerikaanse dollar. Het afgelopen jaar vergaderden G20 ministers van Financiën al in Rio over dit ambitieuze plan, om uit die belastingheffing de ongelijkheid aan te pakken, en hiermee landen en mensen in grote armoede en met klimaatproblematiek te steunen. Zowel vanuit de VS maar ook vanuit Duitsland klonk al hevig verzet. Terwijl G20 landen als Spanje, Brazilië en Frankrijk juist enthousiast zijn over het plan.

In de slotverklaring hebben de landen na veel debat toch besloten om zich samen voor deze zaken in te zetten. Zelfs Milie heeft getekend, nadat hij zich in een aanvullende brief distantieert van een aantal zaken in de overeenkomst. Maar omdat hij het proces voor de andere landen niet wil belemmeren, heeft hij toch zijn handtekening gezet, ook voor Lula’s armoedeplan.


Winnen de bomen of het asfalt in Amelisweerd?

  • admin
  • November 19, 2024
  • 0

Natuurliefhebbers, de gemeente en de provincie verzetten zich al jaren tegen een verdere aantasting van het Utrechtse natuurgebied Amelisweerd. Maar als het aan minister Barry Madlener ligt, maken honderden eeuwenoude bomen plaats voor vier extra rijstroken van snelweg A27. Heeft het kabinet wel oog voor de regio?

Lees ook/luister ook: Protest tegen verbreding A27 bij Amelisweerd: ‘We hebben behoefte aan bos en zuurstof, niet aan asfalt’

Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected]

Gast:
Koen Marée
Presentatie:
Egbert Kalse
Redactie:
Felicia Alberding
Montage:
Misja van Waterschoot
Foto:
ANP Sander Koning


Het boek Ont past mooi in de kast-met-bankje te Antwerpen

  • admin
  • November 19, 2024
  • 0

Ook boeken verdienen bescherming tegen de herfst, moet de timmervrouw hebben gedacht die de Antwerpse Coquilhatstraat trakteerde op een grote, wind- en regendichte straatboekenkast. Maar hout en hamer stromen waar het niet gaan kan, dus timmerde de vrouw (die ook best een man had kunnen zijn) voort tot er een bankje aan de kast vast zat. Want wie eenmaal een fraaie ontdekking van de plank heeft gelicht, wil natuurlijk meteen ontspannen op dat bankje gaan zitten lezen.

Als er dan maar niet, eind oktober, een noodweer boven de stad losbreekt, zoals op de eerste pagina van Het boek Ont van Anton Valens, waarin de held aanschouwt hoe de kerk tegenover zijn huis wordt gegeseld: „Verticale rivieren stroomden langs de muren, verzamelden zich in goten en raasden zich verder de diepte in. De goten overstroomden, de regenpijpen spuwden het uit maar konden de toevloed niet aan.” De kerk van dienst staat trouwens in Groningen – maar dit exemplaar van Het boek Ont (2012) is van de bibliotheek in Antwerpen geweest. Een zelfklever met regels van dichter Maud Vanhauwaert moedigt de vinder aan tot doorgeven, zodat er iets nieuws ontstaat: „blaas in mij nieuw leven/ maak gauw een nieuwe vriend/ Aan wie je mij kan geven.”

Vrienden maken is niet de grootste kracht van Isebrand Schut, de onweerstaanbare antiheld van deze roman. Hij is een gesjeesde biologiestudent in wie een mensenvrees is ontbolsterd die maakt dat hij op straat amper nog vóór zich durft te kijken, uit angst voor een ontmoeting die hem ertoe zou dwingen een voorbijganger te groeten. Inderdaad, dit is een man die voor bijna alles bang is geweest, figuren op het kleed wellicht, en zeker brieven. Maar zijn angst ontpopt zich als het begin van iets nieuws, wanneer hij in een café twee lotgenoten meent te ontwaren, van wie de een voor de ander een envelop opent: postvrezers.

Daar zit zelfhulp in. Isebrand plaatst een advertentie ter oprichting van ‘Man&Post’, waarvan de lezers elkaar bij hem thuis ontmoeten met een eenvoudige missie: „Ik maak jouw post open en jij de mijne. Samen bergen we het op. Gedeelde post is halve post.” Het trekt het type man aan dat bij dat opmerkelijke kerkvormige Antwerpse kastje-met-bankje past: figuren die de beschutting van de kast zoeken, maar niet kunnen ontkennen dat ze ook op dat bankje nat zullen regenen. Hun ontregeling zit van binnen.

Valens (die drie jaar geleden op zijn 57ste stierf) beschrijft buitengewoon geestig en met groot gevoel voor ironie hoe de postvrezers zich aan hun lang niet altijd postgerelateerde ellende proberen te ontworstelen. Ook Isebrand voelt dat er iets moet gebeuren: „Ik moet iets dóén, schreeuwde een stem in zijn hoofd, ik moet ontvlammen want anders ontplof ik.”

De man die de grootste invloed op Isebrand heeft is de ondernemer Cor Meckering, die onder veel meer werkt aan een grote publicatie: ‘Het boek Ont’, waarin hij – een Battus in het diepst van zijn gedachten – tracht de verschillende betekenissen van het voorvoegsel Ont te ontsluieren. Soms betekent het een einde (ontstoppen, onthand), soms juist een begin. De omgang met Meckering leidt bij Isebrand tot een ontwaken. Hij keert zich stap voor stap naar de wereld toe. Intussen wemelt het van de onweerstaanbaar onhandige scènes uit de levens van Valens’ postvrezers. Die maken hem tot een van de ontroerendste schrijvers die ik ken.

Wilt u het besproken exemplaar van Het boek Ont hebben? Mail dan naar [email protected]; het boek wordt onder inzenders verloot, de winnaar krijgt bericht.