Tien pallets in een loods in Diemen, met daarop zo’n tweehonderd dozen met bijna negenhonderd biografische knipselmappen. Die sierden de digitale noodkreet van Vrij Nederland-hoofdredacteur Ward Wijndelts. Afgelopen maand had hij op X al een oproep gedaan om de knipsels te redden. Die bleek tevergeefs. Verschillende grote bibliotheken en archieven, waaronder de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag, wilden de collectie niet hebben. Daarom meldde Wijndelts afgelopen week dat het archief „integraal de papierbak in zal gaan”.
Dat het maandblad zelf geen plek meer heeft voor de knipsels „heeft uiteindelijk met geld te maken”, erkent de hoofdredacteur. WPG Uitgevers, eigenaar van VN, vindt de opslagkosten voor een archief waar toch niemand naar omkijkt onnodig. Maar we weten niet wat we weggooien, stelt Wijndelts. Want hoewel media de laatste tijd flinke slagen maken met het digitaliseren van hun eigen publicaties, verdwijnt er met de knipselmappen een hoop kennis die online niet op een vergelijkbare manier gebundeld of doorzoekbaar is.
Bovendien, zegt Wijndelts: „Van perkament en papier weten we hoe lang het meegaat, maar de waarde van digitale informatie op lange termijn is een groot punt van zorg.” Van online informatie is bekend dat die vaak snel verdwijnt, bijvoorbeeld vanwege niet betaalde hostingkosten of omdat eigenaren of regeringen ze off-line halen.
In de jaren zeventig, toen VN nog een roemrucht weekblad was met meer dan honderdduizend abonnees, stond het knipselarchief in ‘open opstelling’ op de redactie aan de Amsterdamse Raamgracht. Redacteuren, biografen en andere belangstellenden groeven naar believen in artikelen uit kranten en bladen die documentalisten door de jaren heen over een bepaalde persoon hadden verzameld. Toen VN in 2015 verhuisde naar een kleiner kantoor ging het archief mee, naar de kelder van het pand. Maar toen kort na de verhuizing de documentalist met pensioen ging, verdween het knipselarchief in de opslag.
De afgelopen jaren is de werkwijze van journalisten en andere onderzoekers met de digitale tijd mee veranderd. Waar tot zo’n twee decennia geleden knipselmappen een onmisbaar onderdeel vormden van onderzoek, zijn tegenwoordig vooral databanken LexisNexis en Delpher in zwang. In de kelder van het nieuwe kantoor aan de Wibautstraat kwam zelden nog iemand, laat staan in de loods in Diemen.
Een enkele keer neemt Wijndelts collega’s met een speciaal verzoek mee. Zo viste NRC-ombudsman Arjen Fortuin vorige week nog de knipselmap van de Belgische schrijver Louis Paul Boon uit een doos, voor een biografie waar hij aan werkt.
Het aanstaande einde van de honderden VN-knipselmappen stemt Wijndelts droevig. Maar dan: een onbekende meneer biedt de hoofdredacteur aan het archief zelf onder te brengen, mocht er echt geen andere uitkomst zijn. Hoe serieus dat aanbod is, weet Wijndelts nog niet. Ook kreeg hij bericht van de WPG-directeur. Het archief gaat pas weg als híj dat zegt, verzekerde de directeur hem. „Ik maak me geen illusies”, zegt Wijndelts. Maar misschien kunnen de knipselmappen uiteindelijk tóch behouden blijven.