Koortsachtig zochten onderhandelaars dinsdag op COP28, de klimaattop in Dubai, naar geschikte formuleringen over fossiele brandstoffen, financiering en andere geschilpunten om de conferentie toch nog succesvol af te sluiten. Maandagmiddag ontspoorden de gesprekken nadat voorzitter sultan Al-Jaber een voorlopige slottekst aan de partijen had gepresenteerd. De kritiek op de tekst – de tweede conceptversie, die sterk afweek van de eerste – varieerde van „ronduit teleurstellend” tot „onacceptabel”. Kleine eilandstaten spraken van „een doodvonnis”.
De top is inmiddels ver in blessuretijd en de gesprekken, die een groot deel van maandagnacht doorgingen, leken ook dinsdagavond nog niet tot een bevredigend resultaat te leiden. De voorzitter liet weten tot 3 uur in de nacht lokale tijd (middernacht in Nederland) te willen doorpraten. Op basis van de uitkomsten zou dan een nieuwe slottekst worden gemaakt.
Het is zijn vooral de EU en Saoedi-Arabië die lijnrecht tegenover elkaar staan. De EU eist een ambitieuze tekst over het eind van het fossiele tijdperk. De Saoediërs, die zich dinsdag de hele dag niet lieten zien, willen niet eens praten over een phase down, het verminderen, van het gebruik van olie en gas.
Verzet van olielanden
Europa wordt vooral gesteund door de kleine eilandstaten en een aantal rijke landen. De VS nemen een dubbele positie in: ze willen graag ambitie tonen, maar zijn tegelijkertijd de grootste olieproducent ter wereld. Saoedi-Arabië heeft olielanden als Irak, Iran en Rusland als medestanders. En ook China en India verzetten zich tegen al te sterke afwijzing van fossiele brandstoffen.
Terwijl Al-Jaber de maandag gepresenteerde concepttekst aanvankelijk zo’n beetje zei te beschouwen als het laatste woord, kwam Majid Al-Suwaidi, de directeur-generaal van de conferentie, dinsdagochtend met een heel ander verhaal. Het concept was altijd bedoeld geweest „om gesprekken op gang te brengen”.
Volgens Al-Suwaidi hadden de reacties de „rode lijnen” van de landen laten zien. Nu werd het tijd met die informatie „iets te doen wat nog nooit is gedaan”. Al-Suwaidi zei dat de tekst absoluut moet verwijzen naar fossiele brandstoffen. „Als we daarin slagen, zou dat historisch zijn.”
Het probleem is niet zozeer het gebruik van de woorden zelf. In de concepttekst was al sprake van „het verminderen van zowel consumptie als productie van fossiele brandstoffen”. De EU had vooral kritiek op het feit dat de tekst deel uitmaakt van een ‘keuzemenu’ waaruit landen naar believen kunnen putten – of niet.
Financiering
Het uitfaseren van fossiele brandstoffen is niet het enige onderwerp waarover nog discussie bestaat. Ook over de financiering van kwetsbare landen die zich moeten aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, en zelfs over Loss and Damage, het schadefonds waarover al op dag één van de top een akkoord was bereikt, is nog onenigheid.
De teksten over beide onderwerpen zijn vaag. Zo wordt wel gewezen op „het belang van een mondiaal doel op het gebied van aanpassing”, maar over wat dat doel dan moet zijn, wordt niets gezegd. Ook staat erin dat de zorgen groot zijn over het gebrek aan klimaatfinanciering. Maar hoe dat moet worden opgelost, blijft onduidelijk. Wel is er een paragraaf die uitlegt dat de geschatte kosten van aanpassing „tien tot achttien keer zo hoog zijn” als er beschikbaar is uit internationale publieke financieringsstromen.
Ook het schadefonds is met rond de 800 miljoen dollar aan toegezegde financiering mager gevuld. Volgens wetenschappers zijn nu al tientallen miljarden per jaar nodig. Bovendien is niet afgesproken wie recht heeft op uitkering van het fonds en op basis van welke criteria.
Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA), die redelijk optimistisch naar Dubai vertrok, is zeer teleurgesteld over de laatste ontwikkelingen. „Je constateert met elkaar dat er veel meer moet gebeuren en dat er nog maar weinig tijd is”, zegt hij. „En toch lukt het niet in de tekst op te nemen dat we af moeten van fossiele brandstoffen.”
Volgens Chahim is zo’n verwijzing essentieel. Die moet de weg openen naar onderhandelingen tijdens COP29, de klimaattop van volgend jaar in Azerbeidzjan, over hoe en wanneer het einde van fossiel daadwerkelijk wordt bereikt.
Leeslijst
