Eigenlijk droeg Kémi Seba het als ereteken. Toen Parijs hem afgelopen zomer ontdeed van zijn Franse staatsburgerschap, nam de – toen nog – Frans-Beninese activist daar schouderophalend akte van. Het voelde, zei hij, als het ontvangen van de „geopolitieke Ballon d’Or” – de meest tot verbeelding sprekende individuele voetbaltrofee. Voor de 43-jarige leider van Urgence Panafricaines was het een bevrijding: weer een band doorgeknipt met zijn geboorteland.
Seba, in Frankrijk meermaals veroordeeld voor onder meer haatzaaierij, moest zijn paspoort destijds inleveren vanwege zijn „anti-Franse houding” die als bedreiging werd gezien voor zowel Franse belangen als zijn loyaliteit aan zijn geboorteland. De militante panafrikanist, opgegroeid in de Parijse voorsteden als zoon van een tot Fransen genaturaliseerd Beninees echtpaar, is hét gezicht van het anti-imperialistische discours in Afrika en zou daarmee de anti-Franse sentimenten voeden.
Maandag raakte Gilles Robert Capo Chichi, kortweg Seba, nog verder uit de Franse gratie toen hij in een restaurant in een Parijse voorstad werd aangehouden, volgens zijn X-account op verdenking van spionage.
Moskou ruikt kansen
Het is afwachten hoe de activist zijn arrestatie zal classificeren. Zijn gedwongen paspoortinlevering noemde hij een nieuwe „neokoloniale stap”, die aantoont dat „Afrikanen die zeggen wat ze denken” automatisch als een bedreiging worden beschouwd.
Seba landde daarna op Frans grondgebied met een diplomatiek paspoort, verstrekt door de Nigerese coup-leider Abdourahamane Tchiani. Dit onderstreept de nieuw ontstane verhoudingen in West-Afrika, waar groeiend verzet tegen westerse inmenging de toon zet. Via een omweg was het uitgeven van dat paspoort ook een symbolische middelvinger van Moskou, dat het regime in Niger steunt, aan het adres van Frankrijk.
Lees ook
Het ‘weg met Frankrijk!’ galmt door heel West-Afrika
Zo wordt Seba ingezet door de verschillende politieke krachten die de westerse invloed in West-Afrika willen terugdringen. Precies in de landen waaruit de Fransen de afgelopen jaren langzaam maar zeker verjaagd werden – Mali, Niger en Burkina Faso – wordt voor hem nu de rode loper uitgerold. Moskou kreeg de afgelopen jaren voet aan de grond in Afrika, en ruikt nu kansen bij een invloedrijk figuur als Seba. Zo ontving hij zo’n 400.000 euro van wijlen Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin in ruil voor het verspreiden van pro-Russische propaganda.
‘Auschwitz lijkt paradijs’
In interviews plaatst Seba zijn activisme steeds tegen de achtergrond van het racisme en de achtergestelde sociale context van zijn jeugd. Het leidde hem aanvankelijk naar de ideologie van de Nation of Islam, de in zwart nationalisme gewortelde beweging waar burgerrechtenactivist Malcolm X onderdeel van was.
Begin jaren 2000 kwam hij als hoofd van de zwart-nationalistische beweging Tribu Ka voor het eerst in het vizier van de Franse overheid. Onder gezag van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken, Nicolas Sarkozy, werd de groep per decreet ontbonden. Dat gebeurde na een tumultueuze betoging in de Joodse wijk Le Marais in Parijs, die volgens de Franse justitie antisemitisch was.
Drie jaar later werd Seba voorwaardelijk veroordeeld voor het aanzetten tot rassenhaat. Eerder had hij beweerd dat internationale instellingen zoals de Wereldbank, het IMF of de WHO „werden beheerst door zionisten die Afrika en zijn diaspora zulke erbarmelijke levensomstandigheden opleggen dat het concentratiekamp Auschwitz lijkt op een paradijs op aarde”.
Onverwachte partners
Seba’s gedachtegoed vindt intussen weerklank bij zo’n 1,3 miljoen Facebookvolgers en honderdduizenden toehoorders op Instagram en YouTube. Daar presenteert hij zichzelf als een Afrikaanse revolutionair, die Afrikaanse zelfbeschikking vooropstelt en oproept de greep van de oude koloniale machten van zich af te schudden. „Het doel is niet om anderen te dwingen zwarte minderheden te accepteren zoals ze zijn”, zo vertelde hij afgelopen jaar aan de Franse Sud Radio. „Het belangrijkste is dat we ons eigen lot in handen nemen, dat we voor onszelf zorgen (…) om ons als gemeenschap te organiseren”.
„Radicaal panafrikanisme”, is wat Seba zegt te belichamen. Critici, zoals de Kameroense filosoof Achille Mbembe, zien Seba’s standpunten echter als een vereenvoudiging van complexe postkoloniale kwesties. „Puur nationalisme” is daar volgens Mbembe geen antwoord op.
Om zijn opvattingen en visie meer gehoor te geven, flirt Seba nadrukkelijk met onverwachte partners. Naast de nauwe banden met het Kremlin associeerde hij zich bijvoorbeeld met extreemrechtse groeperingen, omdat hij daar ideologische raakvlakken zag. De rassensegregatie die Seba naar eigen zeggen nastreeft, is niet gestoeld „op vijandigheid”, maar juist op „co-existentie”.
