Juli 2023 wordt waarschijnlijk wereldwijd de heetste maand ooit gemeten

De Tweede Kamer heeft grote moeite met de gang van zaken rond een onderzoek dat in 2022 werd ingesteld naar oud-Kamervoorzitter Khadija Arib. Michiel van Nispen (SP), indertijd een van de Kamerleden die tot dat onderzoek besloten, zei maandag zelfs dat hij zich „belazerd” voelt door twee topambtenaren. Die deden hun beklag over het gedrag van Arib.

Van Nispen sprak tijdens een vergadering over de uitgaven van de Tweede Kamer „voor het eerst” over de kwestie. Hij zat in 2022 in het presidium toen dit dagelijks bestuur van de Kamer, na advies van de landsadvocaat, unaniem besloot een onderzoek in te stellen naar klachten in twee anonieme brieven.

„Een rottijd”, noemde Van Nispen het. Dat besluit werd door NRC naar buiten gebracht nog vóór Arib op de hoogte was gebracht. „Ik vraag mij steeds vaker af: zijn we erin gerommeld?”, sprak Van Nispen.

„Zo voel ik het ook”, zei Kamervoorzitter Martin Bosma, destijds ook al lid van het presidium.

Meerdere partijen begonnen maandag over de kwestie tijdens de vergadering. Aanleiding was een brief van het presidium van afgelopen vrijdag. Daarin maakte Bosma de balans op na bestudering van het strafdossier tegen een vrouw die werd vrijgesproken van lekken. Ze was de woordvoerder van toenmalig Kamervoorzitter Vera Bergkamp. Omdat het presidium, toen nog onder Bergkamp, aangifte had gedaan, beschikt het over het volledige strafdossier.

PVV

Een Kamermeerderheid vroeg het presidium mogelijkheden tot verder onderzoek te verkennen.

Maar hoe? „De moeder aller onderzoeken hebben we gehad”, aldus Bosma over het Rijksrecherche-onderzoek, dat niet tot veroordelingen leidde. Het OM is niet bevoegd om politici, in dit geval presidiumleden, te onderzoeken. Wel werden belgegevens opgeslagen. „Ik zou willen vragen om te laten kijken naar die telefoongegevens”, stelde Van Nispen. Ook die van hemzelf dus. „Zijn daar nog mogelijkheden voor?”

De Tweede Kamer kan de procureur-generaal bij de Hoge Raad verzoeken vervolging in te stellen tegen (ex)-Kamerleden als die worden verdacht van een ambtsmisdrijf. Dat is een nooit eerder bewandelde procedure. Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) wil dat de Kamer van het presidium hulp krijgt bij het „zoeken naar de perfecte aanklacht” – bijvoorbeeld door het vertrouwelijk en geanonimiseerd delen van informatie uit het strafdossier.

Eerder deze maand bleek een Kamermeerderheid behoefte te hebben aan een debat, aangevraagd door de PVV. Dat staat voor de eerste week na het reces gepland. Bosma zegde toe de Kamer vooraf te informeren over de mogelijkheden en de routes voor verder onderzoek. In de brief van het presidium betoogde hij nu dat dit geen zin heeft. „Maar het is aan de Kamer.”

Bergkamp

Zo zetten partijen, die fractiegenoten hebben in het huidige presidium, wél stevig in op nader onderzoek. Marieke Wijen-Nass (BBB) stelde dat de kwestie-Arib „het hart van rechtsstatelijke en menselijke beginselen” raakt. Het gaat haar partij vooral om de rol van Bergkamp. Uit het strafdossier, meldden diverse media, zou blijken dat zij ermee instemde dat de griffier een onvolledige lijst van mensen met kennis van vertrouwelijke stukken aan de Rijksrecherche had overgedragen. Ook wiste Bergkamp berichten.

Bosma memoreerde nog dat het ingestelde onderzoek in 2023 vaststelde dat de klachten over Arib voor een groot deel werden bevestigd door andere ambtenaren. Toch vinden veel partijen dat de grondslag voor het onderzoek is weggeslagen. Het gedrag van de twee topambtenaren, die in de presidiumbrief stevig werden bekritiseerd, noemde Van Nispen „onacceptabel”.

Ik vraag mij steeds vaker af: zijn we erin gerommeld?

Zo had de toenmalig directeur huisvesting volgens het dossier contact met een NRC-journalist. Deze ambtenaar zou daarnaast hebben meegewerkt aan een anonieme klachtenbrief over Arib. De toenmalige griffier, de hoogste ambtelijke baas in de Tweede Kamer, zou dit hebben geweten, maar hebben verzwegen toen ze samen met de directeur huisvesting bij het presidium verklaarde de klachten te herkennen.

De ex-griffier kon om privéredenen niet reageren voor wederhoor, stelt het presidium in de brief. De voormalig directeur huisvesting, die ook door het OM werd verdacht van lekken, wilde niet reageren zolang het „strafvorderlijk traject” loopt. De zaak tegen hem is geseponeerd, laat het OM weten.

Verscheidene fracties, onder meer die van SP en NSC, vinden een tegemoetkoming aan Arib gepast. Bijvoorbeeld door vergoeding van haar juridische kosten „met terugwerkende kracht”, aldus Jesse Six Dijkstra (NSC).

Delen

Mail de redactie

Demissionair minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) houdt vast aan zijn voornemen de benoemingstermijn van een DNB-president te verkorten. Dat zei hij maandag na afloop van de ministerraad in het Catshuis. In een interview met NRC had scheidend president van De Nederlandsche Bank Klaas Knot kritiek op dat voornemen. Knot noemde het plan van Heinen slecht voor de kredietwaardigheid van Nederland.

Nu nog geldt een maximum van veertien jaar (twee keer zeven) voor de benoemingstermijn. Heinen greep de wisseling van de wacht bij DNB aan om het debat te starten over de zittingsduur. Veertien jaar vond hij te lang. Als belangrijkste reden noemde hij het risico op „verkokering”. Zijn voorstel is daarom om de termijn in te korten naar vijf jaar, met één verlengingsmogelijkheid. Zo kan DNB gemakkelijker met de tijd meegaan, redeneert Heinen.

Knot stond „niet te juichen” bij het perspectief dat de benoemingstermijnen zouden worden verkort, zei hij tegen NRC. „De onafhankelijkheid van de centrale bank is een belangrijke factor die hoort bij een stabiel institutioneel klimaat en een hoge kredietwaardigheid. Lange benoemingstermijnen dragen bij aan die onafhankelijkheid. En we zien dan ook dat landen met een hoge kredietwaardigheid vaak lange benoemingstermijnen kennen.”

Heinen benadrukt dat hij niet op zoek is naar politieke invloed.

Kredietbeoordelaars als S&P, Moody’s en Fitch beschouwen de onafhankelijkheid van centrale banken als cruciaal voor de kredietwaardigheid van een land. Bij kortere termijnen telt de onafhankelijkheid minder zwaar mee, en dat kan gevolgen hebben voor de kredietwaardigheid. Heinen ontkent die mogelijkheid niet, maar zegt dat kredietbeoordelaars nog veel zwaarder meewegen of een land prudent begrotingsbeleid voert.

De minister verzekerde dat het niet aan Knot lag, die deze maandag vertrekt bij de centrale bank. Dinsdag treedt de huidige DNB-directeur Monetaire Zaken Olaf Sleijpen aan als president. Zijn eerste termijn duurt zeven jaar, omdat het aanpassen van de zittingsduur om een wetswijziging vraagt.

Onafhankelijkheid

Ook experts zijn kritisch op inkorting. Ze zien dan een hoger risico op politieke druk ontstaan. Dat een centralebankpresident bijvoorbeeld een beslissing neemt die politici graag zien, zodra het einde van een benoemingstermijn in zicht is. Heinen blijft er echter bij dat hij veertien jaar te lang vindt en benadrukt dat hij niet op zoek is naar politieke invloed. „De onafhankelijkheid staat buiten kijf. Die moet gegarandeerd zijn.”

Heinen zegt ook „uit de sector” te horen dat het een toezichthouder wil die met de tijd meegaat. Welke sector dat is, wil hij niet specificeren. Knot herkent het risico op „verkokering” niet, zei hij. Heinen neemt dat ter kennisgeving aan. „Een slager kan natuurlijk niet zijn eigen vlees keuren.”

Heinen zegt dat hij zijn plan om de zittingsduur te verkorten met de raad van commissarissen van DNB heeft besproken. Dat bevestigt de voorzitter van de raad van commissarissen Martin van Rijn telefonisch. Van Rijn zegt wel dat hij alleen tegen Heinen heeft gezegd dat de commissarissen het inhoudelijke voorstel afwachten. „We hebben geen weging gegeven.”

Heinen heeft een onafhankelijke commissie aangekondigd die gaat uitzoeken wat wenselijk en mogelijk is. Van Rijn wil die commissie afwachten, voor hij een oordeel geeft.

Delen

Mail de redactie