De VPRO-documentairereeks Een valse start – 100 dagen in de jeugd – en gezinszorg heeft dit jaar de prestigieuze Zilveren Nipkowschijf gewonnen. De jury reikte de prijs donderdag in Het Ketelhuis in Amsterdam uit aan het gezicht van het programma, tv-maker Nicolaas Veul.
In de documentaireserie stapt Veul gedurende honderd dagen in de wereld van de jeugdzorg. Hij loopt stage als medewerker bij jeugdzorg-organisatie iHub, die uit huis geplaatste jongeren opvangt. Het programma maakt volgens de jury duidelijk „hoe immens de verantwoordelijkheden zijn van de mensen die deze taak uitvoeren. En hoe belangrijk, nee, onmisbaar ze zijn voor hun pupillen. En dat terwijl deze beroepen relatief laag aangeschreven staan, zoals met de hele ‘zachte’ en zorgsector het geval is.”
De serie is het vierde deel in de reeks 100 dagen in…, waarin Veul als buitenstaander stage loopt op kwetsbare werkvloeren, zoals eerder in het onderwijs en de psychiatrie. Veul „bewijst dat met totale integriteit, inzet en empathie (die trouwens niet aan te leren zijn) een indrukwekkend, maar vooral ook belangrijk programma te maken is.”
Volgens de jury toont Veul zich opnieuw „volstrekt dienstbaar” aan zijn onderwerp. „Wie kijkt naar een worstelende Veul voelt respect” zowel de tv-maker als de jeugdzorgmedewerkers en „diep mededogen met kinderen die buiten hun schuld een akelig valse start in het leven maken”. Volgens de jury, bestaande uit tv-recensenten, leert de serie de kijker dat ‘zielig vinden’ de kinderen geen recht doet.
Zilveren reissmicrofoon
De Zilveren Reissmicrofoon, de prijs voor het beste radioprogramma of de beste radiomaker, ging dit jaar naar Ben Liebrand voor zijn Grandmix 1994. Het non-stopprogramma werd eind 2024 uitgezonden op Radio Veronica en is het resultaat van dertig jaar werk.
Volgens de jury is de Grandmix “een puur passieproject” dat getuigt van uitzonderlijk vakmanschap en toewijding. Liebrand, die in de jaren tachtig pionierde met non-stop gemixte radioformats, wordt volgens de jury beschouwd als een grondlegger van het genre. „Met zijn werk inspireerde hij generaties dj’s, onder wie Armin van Buuren en Tiësto.”
Over de mix op Veronica zegt de jury: „De meester weet opnieuw de balans te vinden tussen zijn technisch perfectionisme, een representatieve muziekkeuze én alle elementen die nodig zijn om zo’n muzikale tijdreis via de radio tot een succes te maken.”
Lees ook
Nicolaas Veul liep 100 dagen mee in de jeugd- en gezinszorg: ‘Het is kwetsbaar om te zeggen: ik red het niet’
Tientallen deelnemers die meedoen aan de Global March to Gaza zijn nog geen uur buiten de Egyptische hoofdstad Caïro bij een tolcontrolepost tegengehouden door Egyptische politie en militairen. Ook Nederlandse deelnemers aan de mars worden tegengehouden, hun paspoorten zijn een tijd lang ingenomen door de autoriteiten, vertellen meerdere deelnemers waar NRC contact mee heeft. Vanaf de controlepost sturen zo’n tien deelnemers updates.
De situatie bij de controlepost is chaotisch: persoonlijke documenten worden ingenomen, de weg is geblokkeerd, sommige deelnemers keren terug naar Caïro en betogers scanderen pro-Palestinaleuzen terwijl zij met Palestijnse vlaggen zwaaien. Politieagenten zijn in groten getale aanwezig. Op foto’s en video’s die verschillende deelnemers vrijdagmiddag delen, is te horen dat tientallen activisten „free, free Palestine” scanderen. Anderen melden dat het internet er vaak uit ligt en de situatie bij vlagen „schimmig” is.
Vanuit meer dan dertig landen zijn er de afgelopen dagen duizenden activisten naar Egypte afgereisd om mee te lopen met de mars naar de grens met Gaza. De Global March to Gaza is een internationale driedaagse voettocht die zaterdag zou moeten beginnen vanuit de Egyptische badplaats Al-Arish, in Noord-Sinaï, en eindigen bij de grensplaats Rafah.
‘We verstoppen ons niet’
De aangehouden internationale deelnemers waren onderweg naar Ismaïlia, een stad vlakbij het Suezkanaal. Een paar Nederlanders, zoals de 26-jarige Dogan en zijn twee reisgenoten, zouden Ismaïlia wel al bijna hebben bereikt, schrijven zij in een bericht aan NRC.
Nadat honderden activisten donderdag al de toegang tot het land is ontzegd, en velen op vluchten naar bijvoorbeeld Turkije het land uit zijn gezet, proberen anderen vrijdag tot aan het Suezkanaal te komen. Het idee is dat zij vanaf daar een kamp opzetten en vervolgstappen bespreken. „We zijn niet hierheen gekomen om ons in een hotel te verstoppen”, schrijft iemand in een chatgroep met ruim 1.800 deelnemers. Volgens de officiële organisatie zouden er nog zo’n zestig Nederlandse activisten in Egypte zijn, van de ruim honderd die geregistreerd waren.
Demonstreren verboden
Betogers die NRC sprak, benadrukken dat zij „vreedzaam” protesteren. Velen zijn boos dat Egypte hen tegenwerkt. Dat een vreedzame mars in Egypte onmogelijk is — de route naar de grens met Gaza gaat dwars door een militaire zone — valt ze tegen: een Franse 24-jarige studente zegt vrijdagmiddag vlak voor haar vertrek vanuit Caïro dat „zelfs lopen” in Egypte niet mag. Voor de meesten is het de eerste keer dat zij in het land zijn. Officiële toestemming voor de mars is er niet. In Egypte is demonstreren verboden.
Ook op het Talaat Harb-plein in het centrum van Caïro is er vrijdag opvallend veel militaire politie aanwezig. Er gaan geruchten dat er vanaf dit plein demonstranten oostwaarts willen reizen. Op de vele agenten na — die zowel in burger als in uniform aanwezig zijn — is het plein verlaten.
De Nederlandse ambassade was vrijdag niet bereikbaar voor commentaar. In een officiële mail met betrekking tot het reisadvies van Egypte schrijft het ministerie van Buitenlandse Zaken dat het niet „uitgesloten” is dat er de komende dagen demonstraties in Egypte zullen zijn, waarbij „geweld” kan ontstaan. „De Egyptische autoriteiten kunnen bij demonstraties hard optreden”, aldus het Nederlandse ministerie.
Lees ook
Onzekerheid over Global March to Gaza groeit nu Egypte deelnemers tegenhoudt: ‘We zaten met 30 tot 40 man op de grond’
Op een plankje onderin een glazen vitrine liggen de gelaatsuitdrukkingen van Paulus de boskabouter. Het gekleide hoofdje linksboven is rood aangelopen, boos, daaronder ligt een verbaasde kop, met een mond als een ‘o’. Veilinghuiseigenaar Vincent Zwiggelaar (50) heeft ze te koop staan, net als andere poppen en toebehoren van de serie Paulus de boskabouter, die van 1967 tot 1968 op de Nederlandse televisie te zien was. Ze komen uit de collectie van het Poppenspe(e)lmuseum, dat na het overlijden van eigenaar Otto van der Mieden (1945-2024) ophield te bestaan.
Ook te koop: de slaapkamer van Paulus de boskabouter, het huis van Eucalypta, Professor Punt in een hangend vliegmobiel. En: kleine landschappen, studiosets kleiner dan een vierkante meter, zoals een grasweiland met daarin een bankje, bruggetje, en de figuren Gregorius Das, Salomo, Oehoeboeroe, Eucalypta en Paulus de boskabouter. Het doet denken aan de landschappen die om modeltreintjes heen worden geknutseld.
Je kon er moeilijk omheen: de tv-serie was een „megahit”, vertelt Zwiggelaar
Vincent Zwiggelaar van het Amsterdamse veilinghuis Zwiggelaar Auctions heeft het allemaal uitgestald op lage kantoortafels, in de Burcht van Berlage in Amsterdam. Het grootste object is iets op mensenformaat: een pak van Eucalypta, waar Paulus-bedenker en -maker Jean Dulieu (Frans voor zijn echte naam: Jan van Oort, 1921-2006) zélf inkroop op zijn poppentournees door het land, voordat hij de tv-serie ging maken. Ze is wat je je voorstelt bij een ‘enge heks’, het pak bestaat uit een grote zwarte cape, vergezeld van een kraai-achtige vogel. Stug touwig haar, priemende oogbollen (die verstelbaar zijn) met kin en neus uit van Terschelling gejut kurk.
Twee zenders
Millennials moeten nog steeds bijkomen van monster Karbonkel uit Ik Mik Loreland (van 1994 tot 2002 op tv), verplichte kost op scholen. Hebben vijftigers, zestigers dat ook met Eucalypta? Je kon er moeilijk omheen: de tv-serie was een „megahit”, vertelt Zwiggelaar. Veel keus was er overigens niet: „Je had twee zenders, en op één van die twee was dan Paulus de Boskabouter te zien.” Na de eerste tv-reeks kwam overigens een tweede, van 1974 tot 1976.
Professor Punt. Foto Zwiggelaar Auctions
Eén pop is leuk voor op de schouw, of een nachtkastje. Maar wie koopt zo’n complete Paulusstudioset? Wat zou je er mee kunnen doen? Zwiggelaar schetst scenario’s: „Je hebt een flatje in Noordbroek, en in dat flatje haal je je keukentafel weg, want die was zo nodig toch ook niet, het eten kan ook best op je schoot, en dan zet je ‘m daar mooi neer. Of je hebt een villa in Laren, en in die villa was er nog een kamer over en we deden daar toch niets mee.” Waar een wil is, kortom, is ruimte voor Paulus.
Hoeveel de Paulusspullen gaan opleveren: Zwiggelaar weet het niet, het is in dit geval „nattevingerwerk”. Maandag wordt er geveild, de 24 loten worden uiteenlopend geschat op minimaal honderd, tot maximaal 2500 euro.
Het was typisch VVD, hoe de partij maandag op het einde van een nieuwsluw Pinksterweekend media-aandacht trok met een boodschap die na de val van het kabinet politiek onvermijdelijk was geworden. De VVD zal na de komende verkiezingen niet opnieuw regeren met de PVV van Geert Wilders. De PVV-leider is een „wegloper” en „neemt geen verantwoordelijkheid”, zei VVD voorvrouw Dilan Yesilgöz in interviews met De Telegraaf en RTL.
Met het opnieuw uitsluiten van de PVV hoopte de VVD-partijtop interne onrust in de aanloop naar het partijcongres van deze zaterdag te smoren. Die achterban is echter nog steeds diep verdeeld over hoe nu verder, blijkt uit kiezersonderzoek en gesprekken met VVD’ers. Die verdeeldheid gaat vooral over de vraag of de VVD nu afstand moet nemen van wat critici zien als de rechts-populistische koers die Yesilgöz twee jaar geleden heeft ingezet, en of de liberalen bereid moeten zijn om samen te werken met GroenLinks-PvdA.
VVD-raadslid Haitske van de Linde uit Hilversum vindt het echt tijd voor een andere koers. Zij is actief bij De Nieuwe VVD’ers, een van de netwerken in de partij die een terugkeer naar een volwaardig liberale koers bepleiten. Van de Linde ergert zich al jaren aan wat ze „fastfoodpolitiek” noemt: bij de VVD draait het te veel om strategie en beeldvorming, en te weinig om de inhoud.
Van de Linde ziet dit terug in de manier waarop partijleider Yesilgöz de PVV en Wilders nu uitsluit. „Ik hoor vooral dat de PVV onbetrouwbaar is. Maar ik hoor geen inhoudelijke bezwaren, niets over de universele mensenrechten waar wij als VVD voor staan.” En juist op dat punt zou de VVD in tijden van geopolitieke onzekerheid, veel duidelijker moeten zijn vindt Van de Linde. „We hebben een principiële afbakening nodig. Laten we uitspreken dat we nooit meer samenwerken met partijen die onze rechtsstaat en democratie ondermijnen.”
Geen spijt
Zo’n inhoudelijke draai is voor Yesilgöz moeilijk, omdat zij die principiële bezwaren tegen samenwerking met Wilders nooit had. Als kersvers partijleider hief ze de blokkade van de PVV in de zomer van 2023 op, waarna ze in de formatie koos voor een rechts kabinet om een strenger asielbeleid mogelijk te maken. Van die keuze heeft ze nog altijd geen spijt, schreef Yesilgöz deze week op de VVD-site. Er zou geen „fundamenteel verschil van inzicht” zijn geweest met de PVV, hoewel het tienpuntenplan dat Wilders indiende veel verder ging dan het VVD-verkiezingsprogramma en tal van niet-rechtsstatelijke en onuitvoerbare voorstellen bevatte, zoals het sluiten van de grenzen voor alle asielzoekers.
Opinieonderzoeker Peter Kanne van Ipsos I&O snapt niet dat Yesilgöz geen afstand neemt van deze PVV-voorstellen. „Juist nu kan ze laten zien dat de VVD nog wel om de rechtsstaat geeft. Als je blijft meegaan in PVV-retoriek, loop je opnieuw in het populistische mes.” Kanne wijst op het gevaar dat het opnieuw groot maken van het thema migratie vooral Wilders voordeel kan opleveren in de campagne, zoals ook in 2023 gebeurde. Yesilgöz kan zich daarom beter op andere speerpunten van de VVD concentreren, denkt Kanne. „Denk aan defensie en de dreiging van Rusland, en een mogelijke economische crisis. Op die thema’s wordt de VVD als stabiele bestuurderspartij traditioneel vertrouwd.”
Kiezersonderzoek van Ipsos I&O laat een gemengd beeld zien als het om de prioriteiten van VVD-kiezers gaat. De economie is de belangrijkste reden voor VVD’ers om voor die partij te kiezen, bleek uit de meest recente peiling van Ipsos I&O. Maar immigratie scoort het hoogste als VVD-kiezers wordt gevraagd wat voor de politiek nu de belangrijkste kwestie is om te aan te pakken.
‘Grote teleurstelling’
Voor de rechterflank van de VVD is dat reden om het thema in de concurrentiestrijd met de PVV niet los te laten, zegt de Twentse VVD’er Reinier Geerligs, voorzitter van het netwerk Klassiek Liberaal. Geerligs was groot voorstander van de samenwerking met de PVV en noemt het „een grote teleurstelling” dat Wilders het kabinet liet vallen.
Yesilgöz moet haar rechtse koers nu niet bijstellen, vindt Geerligs. „Ze heeft de VVD weer kleur op de wangen gegeven.” Klassiek Liberaal vindt dat de VVD in het demissionaire kabinet haast moet maken met het nog voor de verkiezingen behandelen van de asielwetten die PVV-minister Marjolein Faber achterlaat. „Je moet op asiel gewoon uitgaan van eigen kracht. Als we met die wetten nu gaan leveren, ben ik ervan overtuigd dat we kiezers van de PVV kunnen terughalen.”
De discussie over de koers hangt samen met de vraag met welke partijen de VVD straks in een kabinet kan samenwerken. Geerligs vindt het uitsluiten van de PVV „onverstandig” en Klassiek Liberaal wil absoluut geen samenwerking met GroenLinks-PvdA. Volgens Geerligs zijn de verschillen tussen VVD en de linkse combinatie „ontzettend groot” als het gaat om onderwerpen als migratie, economie, defensie, veiligheid en de steun voor Israël. „Timmermans zegt dat hij geen millimeter wil opschuiven naar rechts. Ik zie met lede ogen aan hoe de PvdA wordt overgenomen door de radicalen van GroenLinks.”
Harde persoonlijke aanval
Het sentiment dat Geerligs verwoordt leeft breder onder de VVD-achterban. Ondanks de kabinetsval willen nog altijd meer VVD’ers met de PVV samenwerken (18 procent) dan met GroenLinks-PvdA (9 procent), blijkt uit het Ipsos I&O-onderzoek. 56 procent wil expliciet niet met links gaan regeren. Het laat zien hoe moeilijk de strategische spagaat is waarin Yesilgöz zich na het uitsluiten van de PVV bevindt. Ze sprak zelf deze week ook over „links radicalisme” en schreef dat de fusie met GroenLinks „de PvdA uit het midden van de Nederlandse politiek heeft gerukt”. En in het Kamerdebat over de val van het kabinet viel Yesilgöz Timmermans persoonlijk hard aan.
Onverantwoord, vindt opinieonderzoeker Kanne. „Hou op te doen alsof Timmermans Nederland naar de kloten helpt.” Het is juist aan politiek leiders als Yesilgöz om aan het begin van een nieuwe campagne de politieke polarisatie te doorbreken, zegt Kanne. „De VVD stond altijd voor een land waarin we coalities en compromissen sluiten. Dat is hoe Nederland werkt, en ik ben ervan overtuigd dat kiezers dat uiteindelijk ook zullen belonen.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309279-1ce53d.jpg|https://images.nrc.nl/0cEcZ7TnacKYMVxoiU9SDEqtC_8=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309279-1ce53d.jpg|https://images.nrc.nl/PprildDXY8L1IF2xOxIjyrnKFdY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data133309279-1ce53d.jpg)
