Mensen kunnen last krijgen van gluten zonder dat ze gluten eten. Verwachtingen spelen een grote rol bij glutengevoeligheid. Dat laat onderzoek zien dat deze week in The Lancet Gastroenterology and Hepatology staat.
Buikpijn, een opgeblazen gevoel of diarree, maar ook vermoeidheid en hoofdpijn. Om dit soort klachten te voorkomen mijden veel mensen brood en andere tarweproducten met gluten. Die klachten zijn echt, maar onduidelijk is waardoor ze veroorzaakt worden.
Gluten, Latijn voor lijm, is een groep eiwitten in granen. Onderzoekers van de universiteiten van Maastricht, Wageningen en Leeds gaven ruim tachtig mensen een ontbijt en lunch van boterhammen met of zonder gluten. Deze mensen hadden wel klachten maar geen coeliakie of tarwe-allergie. De deelnemers kregen te horen dat ze wel of geen gluten kregen. Beide groepen werden vervolgens gesplitst in twee subgroepen: de ene helft kreeg wat was gezegd dat ze zouden krijgen, de andere helft juist niet.
In de groep die gluten verwachtte én kreeg, rapporteerden mensen de meeste klachten. Maar ook in de groep die dácht gluten te eten, en in werkelijkheid glutenvrije producten kreeg, werden vaak klachten opgegeven. In de twee groepen die in de veronderstelling waren dat ze glutenvrij brood aten, hadden mensen in beide groepen minder darmklachten.
Tussen de oren
Het zit tussen de oren, is de simpele uitleg. De klachten worden veroorzaakt door negatieve verwachtingen. Onderzoekers spreken dan van een nocebo-effect. „Maar dat wil niet zeggen dat de klachten niet echt zijn”, zegt promovenda Marlijne de Graaf.
De interactie tussen hersenen en darmen kunnen een rol spelen bij glutengevoeligheid. Hoe de communicatie tussen darmen en brein in dit geval verloopt en welke delen van de hersenen erbij betrokken zijn, laat de Maastrichtse studie niet zien.
Het kan ook zijn dat iets anders de klachten veroorzaakt. Mogelijk hebben andere stoffen in tarwe invloed op het afweersysteem of op gasvorming door darmbacteriën. Bovendien is bij iedereen de samenstelling van de darmbacteriën anders. Ook kan stress van invloed zijn op darmklachten. „Veel mensen zullen herkennen dat je bij spanningen ook buikpijn krijgt of naar de wc moet”, vult onderzoeker Daisy Jonkers aan. „De vraag is: zijn bepaalde mensen daar gevoeliger voor dan anderen?”
Niet-coeliakie glutengevoeligheid is een erkende aandoening, maar het is iets anders dan coeliakie, ook wel glutenintolerantie genoemd. Circa 1 procent van de bevolking heeft coeliakie en deze mensen kunnen erg ziek worden van gluten. Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij een spoortje gluten al tot ontstekingen in het darmslijmvlies kan leiden.
Het lastige van glutengevoeligheid is dat het niet met een bloedtest is aan te tonen. Er zijn geen duidelijke biologische mechanismen bekend en geen schadelijke effecten te zien bij mensen die gevoelig zijn voor gluten. Jonkers: „De enige manier om een diagnose te stellen is mensen een dubbelblinde test te laten doen. Maar begrijpelijkerwijs doet bijna niemand dat.” Alleen al daardoor is onbekend hoeveel mensen gevoelig zijn voor gluten. Schattingen lopen uiteen van 0,6 tot 13 procent. Het komt vaker voor bij mensen met het prikkelbaredarmsyndroom, een aandoening waarbij meer soorten voeding buikpijn kunnen uitlokken.
Coeliakiepatiënten mogen absoluut geen gluten. Mensen die denken dat ze gevoelig zijn voor gluten, krijgen van het Voedingscentrum het advies om niet aan een glutenvrij dieet te beginnen zonder diagnose. Jonkers. „Als je gluten weglaat uit je dieet, krijg je heel veel voedingsstoffen niet meer binnen.” Volkoren granen zijn een bron van energie (koolhydraten), vezels, vitaminen en mineralen. „Als we kunnen uitleggen dat er geen aanwijzingen zijn voor schadelijke effecten en verwachtingen ook een rol kunnen spelen, kunnen mensen hier anders mee omgaan.”
Een aantal bakkersbedrijven betaalde mee aan de studie, maar ze waren niet betrokken bij de opzet van de studie en het schrijven van het verslag, schrijven de onderzoekers.
