Sinds dinsdag maakt de Italiaanse krant Il Foglio een editie die volledig – van de koppen, de inhoud van de artikelen tot soms ook de ironie – met kunstmatige intelligentie is gegenereerd. Il Foglio AI telt vier pagina’s, met een twintigtal artikelen en drie commentaren, en verschijnt van dinsdag tot vrijdag als extra editie bij de gewone krant.
„Het idee ontstond zo’n jaar geleden uit een ander experiment”, vertelt Claudio Cerasa, hoofdredacteur van Il Foglio aan NRC. „Een maand lang verstopten we elke dag een door AI gegenereerd artikel in de krant en vroegen onze lezers het op te sporen.” Wie de meeste kunstmatige artikelen wist te ontmaskeren, kon een abonnement en een fles champagne winnen.
Het bleek een nuttige stunt: „Vooral meer schematisch geschreven artikelen kwamen over als ‘verdacht’ – soms onterecht. Daaruit trokken we de les dat sommige van onze journalisten best wat creatiever mochten schrijven.”
De redactie is enthousiast over de AI-editie, zegt de hoofdredacteur. „Onze journalisten zijn zelfbewust genoeg om te menen dat ons werk niet door een computer kan worden vervangen.” Il Foglio wordt vaak aan de rechterkant van het politiek spectrum geplaatst, en verdedigt net zo goed een conservatief als liberaal standpunt. Het dagblad heeft een sterke eigen stem, soms met een ironische ondertoon. Een benadering, zo maakt de redactie zich sterk, die een computer niet zo makkelijk kan imiteren.
Lees ook
AI kan een journalist ‘superpowers’ geven, maar moet dat ook?
De meeste grote nieuwsmerken experimenteren voorzichtig met kunstmatige intelligentie, zoals Chat GPT, reageert Natali Helberger, hoogleraar recht en digitale technologie, met een speciale focus op AI aan de Universiteit van Amsterdam. „Maar AI-tools worden nu op redacties vooral ingezet om de spelling in teksten te checken, documenten te analyseren of automatisch te vertalen.” Nieuwsmedia zijn huiverig om AI te gebruiken om teksten (mee) te schrijven, zegt Helberger.
Nieuwsconsumenten verwachten dat ook van redacties, blijkt uit het Digital News Report van het Reuters Institute en de University of Oxford van 2024, een onderzoek dat in 47 landen de houding tegenover nieuws, en het gebruik van AI hierbij, bestudeert. Nieuwsconsumenten voelen zich comfortabeler als AI bij vertaling en transcriptie wordt ingezet, maar niet als die zou worden gebruikt om journalisten te vervangen.
„Een krant die dit soort experiment doet, moet ook waakzaam zijn over wat dit met het vertrouwen van de lezers doet”, zegt Helberger. „De lezer wil weten wat door AI is geproduceerd. Welke rol speelt de journalist nog? Hoe waakt de redactie erover dat het eindresultaat accuraat blijft? En wat doet dit op termijn met de expertise van journalisten?”
Debat over AI in de journalistiek
De lezers van Il Foglio reageren overwegend positief en geamuseerd, zegt hoofdredacteur Cerasa. Bij elk artikel in de AI-editie staat uitdrukkelijk vermeld dat het stuk met kunstmatige intelligentie werd gemaakt. De krant maakt gebruik van Chat GPT Pro. „Slaat het artikel de bal helemaal mis, dan brengen we het niet. Staan er enkele fouten in, zoals in de namen, dan wel.”
De eerste AI-voorpagina ging over het telefoongesprek tussen de Russische president Vladimir Poetin en zijn Amerikaanse evenknie Donald Trump. AI voerde ook een factcheck op Trumps uitspraken uit, en publiceerde een door AI gegenereerde speech die oud-premier Mario Draghi, die deze week het Italiaanse parlement toesprak, „eigenlijk écht had willen geven”. AI gaf via die weg de Italiaanse politici een oorveeg omdat die te weinig daadkracht zouden tonen.
De meeste artikelen zien er behoorlijk logisch en vlot leesbaar uit, maar hebben geen citaten van echte mensen. En wat Cerasa zelf opvalt, is dat AI als het gaat om Trump moeite heeft om de actualiteit bij te benen. „Als je aan het systeem geen heel specifieke vragen stelt, schrijft AI over Trump alsof die het Witte Huis nog moet betreden.”
Behalve een stunt en een experiment wil de krant via deze weg graag het debat over AI in de journalistiek en in het dagelijks leven aanzwengelen. Boeiend, erkent professor Helberger, zolang nieuwsredacties transparant zijn over het gebruik van AI en kwaliteitscontrole doen op het eindproduct. Daarnaast waarschuwt zij voor valkuilen. „Factchecken en ‘bias reduction’ [vermindering van partijdigheid] staan in de Verenigde Staten tegenwoordig onder druk. Het risico bestaat dat dit straks een negatieve weerslag heeft op de kwaliteit van Chat GPT.”
Het AI-experiment – of eerder de publiciteitsstunt? – van Il Foglio prikkelt de nieuwsgierigheid van nieuwe lezers en duwt de verkoopcijfers omhoog. De oplage steeg de voorbije dagen met 30 tot 40 procent.
Dit artikel kwam niet tot stand met hulp van Chat GPT.
