Je houdt het niet bij. En als je Donald Trumps stroom aan ingrijpende besluiten, draaien en zijdelingse opmerkingen wél bijhoudt, heb je nauwelijks tijd om ze te verwerken. Om even na te denken: wat betekent dit? Dat is ook de bedoeling, klinkt het: zoveel tegelijk doen dat het tegenkrachten, bijvoorbeeld in het Congres, overweldigt. Flood the zone.
Het is niet alleen veel, het is ook telkens anders. Besluiten worden gepauzeerd, alsnog ingevoerd en vervolgens doodleuk weer veranderd. Neem Trumps handelsoorlog. Er kwam een importheffing van 25 procent op spullen uit Canada. Die werd uitgesteld. Daarna alsnog ingevoerd. Een dag later waren er uitzonderingen, weer een dag later andere uitzonderingen.
Knipperlichtbeleid klinkt te vriendelijk voor deze tarievenachtbaan. Drie koerswijzigingen in 48 uur doet ondernemers duizelen. Canada en de VS hebben zeer verweven productieketens van auto’s: onderdelen gaan diverse keren de grens over. Risico’s kan je nog incalculeren, met dit soort onzekerheid valt niet te rekenen.
Te midden van de chaos leken de financiële markten vrolijk op één zekerheid te leunen: als de beurzen dalen, bindt de president in. Maar ook die zekerheid verkruimelt. Afgelopen week lieten Trump en zijn team doorschemeren een recessie en dalende beurskoersen te accepteren, – op weg naar een beter Amerika.
Waar is de logica? De rode draad? Wat wil Trump? Iedereen is al maanden bezig Trump te psychologiseren. Logisch. Om grip te krijgen wil je rationaliseren wat er gebeurt. Trump is een dealmaker, hoorde je dan, zijn gedreig onderhandelingstactiek. Maar ook mensen die tot voor kort zeiden te weten waar Trump mee bezig was, staan vaker met hun mond vol tanden.
Inmiddels is er een nieuwe verstrekkende theorie opgedoken over waar Trump mee bezig is: de eigen industrie beschermen en uiteindelijk andere landen dwingen de dollar te verzwakken zonder dat die de status van reservemunt verliest. Daar zou de tarievenachtbaan bij horen.
Smeken om enige voorspelbaarheid
Het zou kunnen, maar voorlopig komt de beste samenvatting van Trumps beleid van Alan Beattie, handelsjournalist van de Financial Times. Begin januari begon hij een draad aan berichten op sociaal medium Bluesky: „Welkom in het handelsbeleid van Donald Trump. Niemand. Weet. Iets.” Die onzekerheid raakt de economie, weten economen. Bedrijven stellen investeringen uit. Je weet immers niet in welk land je een fabriek gaat bouwen. Consumenten doen hetzelfde.
Bazen van grote bedrijven die eerder pleitten tegen hoge heffingen smeken inmiddels om enige voorspelbaarheid, meldde The Wall Street Journal deze week. Liever slecht beleid dan deze grillen. Logisch, zegt Sandra Phlippen, hoofdeconoom van ABN Amro. „Slecht beleid is minder kostbaar dan onzekerheid. Eenmalig hoge importheffingen invoeren is als een zware steen op een mierenhoop leggen. Er is even chaos en daarna weten bedrijven een handelsroute om de steen heen te vinden. Bij eenmalige schokken zijn bedrijven hartstikke veerkrachtig.”
De onzekerheid nu is groot, blijkt uit indices die dat meten, bijvoorbeeld aan de hand van krantenartikelen waarin het woord voorkomt. Of uit enquêtes onder ondernemers en consumenten in de VS. Misschien nog niet zo groot als tijdens de coronacrisis. Toen we geen flauw idee hadden van de impact van lockdowns op de economie. Maar ook nu lijken de randen van het speelveld verdwenen. Welke landen zijn nog vriend van de VS, welke vijand? Zijn we veilig?
Tijdens de financiële crisis (2008), de eurocrisis (2010), de coronacrisis (2020) en de energiecrisis (2022) kalmeerde de onrust een beetje toen regeringsleiders zeiden: we laten u niet in de steek, uw spaargeld is veilig, uw energierekening wordt niet torenhoog, uw bedrijf gaat niet per direct failliet. Nu is de Amerikaanse overheid zélf de bron van onzekerheid. Daardoor gaat er wat verloren: geloofwaardigheid. „Als Trump vanaf morgen consistent, helder, gematigd beleid voert, wie gelooft dat dan nog?”, zegt Tania Treibich, econoom van Maastricht University.
Steek de oceaan over!
Als niemand begrijpt wat je wilt, verlies je vertrouwen. Phlippen: „Minder vertrouwen in een stabiele overheid verhoogt de kosten van zakendoen. Bedrijven willen afspraken vaker vastleggen in contracten, of eerder betaald krijgen.” Omgaan met onzekerheid kost mankracht. Trump wil dereguleren zodat bedrijven minder kosten hoeven maken om aan regels te voldoen. Maar die werknemers kunnen nu aan de slag op de afdeling ‘Maak Chocola Van de Zigzagkoers’.
Kan de Europese Unie met zijn saaie voorspelbaarheid van Trumps grillen profiteren? En investeringen naar hier lokken? Bedrijven, steek de oceaan over, hier weet u waar u aan toe bent!
Wellicht. Phlippen sprak tijdens het World Economic Forum in Davos grote investeerders die hun geld juist inzetten op Europa. „Private-equityhuizen die investeren in de energietransitie prezen de voorspelbaarheid van Europa.” Maar juist daarover is inmiddels ook onzekerheid. Gaat de EU door met klimaatbeleid en het vergroenen van de industrie nu de Unie ook veel geld wil uitgeven aan defensie? Treibich: „Ook hier stellen bedrijven investeringen uit. Ze vragen zich af of de EU nu andere prioriteiten heeft.”
Europa kampt met drie fundamentele onzekerheden, zegt Phlippen: Trumps economische beleid, veiligheid én de industriële herschikking in Europa, nu de EU minder afhankelijk wil worden van fossiele energie uit het buitenland. „Waar deze onzekerheden elkaar in de weg zitten of versterken, daar ben ik nog niet uit.”
Dit kan een kans zijn, zegt Treibich, maar dan moet Europa zijn stem vinden. „Als Europa stabiel en betrouwbaar is maar zwak, dan is dat voor bedrijven ook niet aantrekkelijk. Want dan wordt Europees beleid alsnog sterk beïnvloed door grillen van leiders in andere landen.”
