Daar zijn ze weer, de drommen bladluizen. Ze laten de toppen van je mooiste struiken verschrompelen tot verminkte bladproppen. Je kunt de luizen met de hand weghalen, maar dat is een vervelend werkje dat je vaak moet herhalen. Dan toch maar besproeien met oma’s mengsel van water, groene zeep en spiritus?
Spiritus bestaat voor 80 tot 95 procent uit ethanol: dezelfde alcohol die in je wijn en bier zit. Er is een aantal stoffen aan toegevoegd om de spiritus ondrinkbaar te maken. Anders zou spiritus een goedkoop alternatief zijn voor de veel duurdere consumptiealcohol, die aan strenge kwaliteitseisen moet voldoen én waar hoge accijnzen op rusten.
De voornaamste toevoeging is methanol, een andere simpele alcohol maar dan wel een die zwaar giftig is. Een enkele slok methanol kan al leiden tot misselijkheid en braken, hoofdpijn, buikpijn en schade aan de oogzenuwen. Om mensen te waarschuwen geen spiritus te drinken, worden er ook opvallende geur- en kleurstoffen aan toegevoegd.
Spiritus dient vooral als brandstof in bijvoorbeeld fonduesets en kampeerbranders. Het is ook een klassiek schoonmaakmiddel: het ontvet, ontsmet en verdampt snel. Ideaal voor douche en ramen – maar gebruik wel handschoenen, want je krijgt er kurkdroge handen van.
Dat verklaart meteen ook de werking tegen bladluizen. De spiritus lost het waslaagje op dat bladluizen beschermt tegen uitdroging. De luizen en ook de eitjes gaan daardoor snel dood. Ook dringt spiritus via de adembuisjes de bladluizen binnen.
Goed plakken
Groene zeep schijnt ervoor te zorgen dat de spiritus goed aan de bladluizen blijft plakken. Een veelgebruikte verhouding is 20 ml spiritus en 20 ml groene zeep op één liter water, maar sommige bronnen propageren „de helft spiritus en de helft water”.
Klinkt ideaal – maar er kleven ook nadelen aan spiritus. Ten eerste gaan ook andere organismen er dood van, ook in de bodem. En al bij concentraties van 5 procent alcohol groeit je plant minder goed. De alcohol tast namelijk ook het waslaagje van bladeren aan. Bij hogere concentraties spreken telers van ‘brandschade’.
Spiritus is grotendeels biologisch afbreekbaar: binnen een paar dagen breken micro-organismen de ethanol en methanol af tot koolstofdioxide en water – hoewel hoge concentraties diezelfde micro-organismen ook kunnen doden. Daarom raadt producent Fitex aan spiritus niet door de gootsteen te spoelen: ook de rioolwaterzuivering werkt met micro-organismen. Over het verdunde product, bijvoorbeeld na het schoonmaken, lees je nergens dat het niet door de gootsteen mag. De Nederlandse overheid vindt dat restanten én de lege fles „bij het restafval” mogen, maar in Noorwegen geldt spiritus als klein chemisch afval.
Dan zijn er nog de toegevoegde geur- en kleurstoffen. Welke dat precies zijn, verschilt per merk. De belangrijkste geurstof in spiritus, pyridine, is weliswaar biologisch afbreekbaar in water maar niet in droge bodems. De Gezondheidsraad classificeert pyridine als stof „die ervan verdacht wordt kankerverwekkend te zijn voor mensen”.
Kortom, wie het zekere voor het onzekere wil nemen en graag het tuinleven beschermt, kiest liever voor alternatieven. Bijvoorbeeld water met alléén groene zeep, of een aftreksel van ui, knoflook of brandnetel. En dan is er nog biologische bestrijding: het inschakelen van de natuurlijke vijanden van de luizen, zoals lieveheersbeestjes, sluipwespen, oorwurmen en vogels. Die lok je met een gevarieerde tuin met veel inheemse planten en rommelhoekjes. Je kunt ook oorwurmpotten ophangen. Je kunt online zelfs sluipwespen en larven van lieveheersbeestjes bestellen.
