Inspecties slaan alarm over de opvang van asielkinderen

De rechten van duizenden asielkinderen staan al bijna een jaar onder enorme druk, waardoor hun gezondheid en ontwikkeling worden bedreigd. Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel, VVD) slaagt er niet in om hun situatie te verbeteren, ondanks eerdere signalen en brandbrieven. Dat schrijven vier inspecties in een woensdag gepubliceerde brief aan Van der Burg. Hoewel zij begrip zeggen te hebben voor de crisis in de asielsector, wijzen ze de staatssecretaris erop dat ook in een crisissituatie aan minimale kwaliteitsstandaarden en mensenrechten moet worden voldaan.

De Inspectie Justitie en Veiligheid, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Inspectie van het Onderwijs en de Arbeidsinspectie spreken zich voor het eerst samen uit over de situatie van asielkinderen in Nederland. Zij zien dat asielkinderen lange tijd verstoken blijven van onderwijs, gezondheidszorg, privacy en veiligheid. Dat komt doordat het gros van hen in tijdelijke (crisis)noodopvanglocaties wordt ondergebracht, waar de kwaliteitseisen tijdelijk zijn losgelaten. Vaste opvangplekken zijn er onvoldoende.

Lees ook: ‘Kinderen in Ter Apel worden verwaarloosd’

Maanden wachten op onderwijs

Steeds vaker moeten kinderen langer dan drie maanden op onderwijs wachten. Dit is in strijd met Europese en nationale regels, schrijven de inspecties. Het uitblijven van onderwijs komt door onduidelijkheid over de opvangduur. Crisisnoodopvang wordt al bijna een jaar lang op ad-hocbasis verlengd. Scholen worden daardoor belemmerd. En omdat kinderen vaak worden verplaatst, durven schoolbesturen investeringen niet meer aan.

De asielopvang vindt nu vaak plaats in crisislocaties, vaak grootschalige bedrijfs- en sporthallen. Privacy is er nauwelijks. „Kinderen slapen slecht door gebrek aan stilte”, schrijft hoofdinspecteur Hans Faber van de Inspectie Justitie en Veiligheid. Ook is er nauwelijks „zinvolle dagbesteding”, wat vooral funest zou zijn voor kinderen boven de 16 jaar oud. Voor hen is het vooruitzicht op onderwijs het kleinst. Verder wordt „niet altijd” op infectieziektes gecontroleerd, en komt het voor dat kinderen belangrijke vaccinaties missen.

Ongelijke behandeling

De inspecties vinden dat het loslaten van bepaalde standaarden te lang duurt. „Tijdelijk duurt al bijna een jaar en blijkt nu voor onbepaalde tijd.” Een verblijf van zes maanden of langer is niet meer zeldzaam, constateren zij. De inspecties wijzen op de situatie van Oekraïense kinderen. „Wat voor Oekraïense kinderen in de opvang kan, moet ook voor asielkinderen mogelijk zijn.” De verschillende opvang- en ontwikkelingsmogelijkheden zijn volgens de inspecties in strijd met het recht op gelijke behandeling.

Ongelijke behandeling dreigt ook bij crisisnoodopvanglocaties, onder verantwoordelijkheid van gemeenten. Het is onduidelijk wie toezicht houdt op deze locaties, waardoor leefomstandigheden en regels verschillen. Zo worden kinderen en volwassenen op sommige locaties onderworpen aan een avondklok en tassencontroles, terwijl daar elders geen sprake van is.

Alleenstaande kinderen

De meeste zorgen zijn er over alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s). Gemeenten stellen eisen aan de opvang van asielzoekers, waarbij de voorkeur veelal uitgaat naar gezinnen, constateerde NRC vorige maand. Dit gaat ten koste van kinderen die zonder ouders naar Nederland zijn gekomen, stellen de inspecties. Het aanmeldcentrum Ter Apel heeft officieel plek voor 55 amv’s, maar tijdens controlebezoeken door de inspecties werd een groep van 70 amv’s aangetroffen, met hele basale voorzieningen waar zij samen met volwassenen verblijven”. Ook kinderen jonger dan 15 jaar zitten daartussen, terwijl zij eigenlijk in een kleinere locatie of gastgezin horen.

Lees ook: Gemeenten stellen steeds vaker eisen aan de opvang van asielzoekers

Er is ook verbetering. Zo troffen de inspecties tijdens hun bezoek aan het aanmeldcentrum „geen jongeren meer op stoelen in de wachtkamers” van de IND. Op het gebied van hygiëne en veiligheid is ook het een en ander verbeterd. Toch blijven de inspecties zich zorgen maken, te meer omdat jongeren in gesprekken hebben aangegeven zich niet veilig te voelen in ruimtes die ze met anderen moeten delen. Zorgen zijn er in het bijzonder over de veiligheid van meisjes.

De inspecties roepen staatssecretaris Van der Burg op om „direct” in te grijpen. Zo moet hij zo snel mogelijk duidelijk maken aan welke kwaliteitseisen asielopvang „in tijden van crisis” moet voldoen. Ook moet helder worden gemaakt wie toezicht houdt op de kwaliteit van gemeentelijke opvanglocaties.

Lees ook: COA heeft nog eens 2.000 opvangplekken meer nodig dan verwacht

Afgelopen vrijdag kondigde Van der Burg in een brief aan de Tweede Kamer een aantal maatregelen over de asielopvang aan. Maar daaruit blijkt niet hoe hij de kwaliteit van leven op opvanglocaties wil verbeteren.