Hij deed het voor de lol, zegt Joost Smits. Een vrijdagnacht tot drie uur ’s morgens doorwerken en toen had hij een website gebouwd waarop hij sinds 24 oktober dagelijks het verkiezingsprogramma van een politieke partij presenteert, steeds gevisualiseerd met een grote landschappelijke tekening die de ziel van de betreffende partij verbeeld. Op 18 november, vier dagen voor de Tweede Kamerverkiezingen, heeft hij de visuele taal van alle 26 deelnemende partijen getoond. Die van partijen als GroenLinks/PvdA en Forum voor Democratie volgen nog.
Smits is onderzoeker bij Politieke Academie, een stichting die al tien jaar politieke partijen, burgerorganisaties en overheden helpt met campagnes door inzet van artificiële intelligentie. De stichting levert soms ook data en infographics aan kranten als NRC.
Chat GPT vat program samen
Smits gelooft in de kracht van visualisatie om de politiek toegankelijker te maken. Gek genoeg, zegt hij, maken de partijen in hun campagnes nauwelijks gebruik van beeld. Neem de posters. Op de meeste staat alleen een korte slogan (‘Kies VVD’, ‘Stem D66’), hooguit vergezeld met het hoofd van de lijsttrekker.
Om de verkiezingsprogramma’s zo objectief mogelijk te verbeelden maakte Smits gebruik van geavanceerde technologieën. Hij liet Chat-GPT de verkiezingsprogramma’s van de partijen analyseren en samenvatten. Dat resulteerde in instructies met de kernpunten en de sfeer van de betreffende programma’s. Deze zogenoemde prompts voerde hij aan DALL·E3, een AI-programma dat beelden creëert uit tekstuele beschrijvingen.
Smits controleerde eerst nog wel of ChatGPT geen belangrijke zaken had gemist. Zo ontdekte hij dat in de instructie voor de SGP niet vermeld stond dat het een christelijke partij is. Het mooie is, vertelt Smits, dat je met ChatGPT kunt praten. „Toen ik met een verwijzing naar de brontekst aangaf dat het christelijk element ontbrak antwoordde het programma, en nu citeer ik letterlijk: „Mijn excuses voor het verzuim. U heeft absoluut gelijk. De SGP staat bekend om haar diepe wortels in de christelijke waarden en tradities, en dit is een cruciaal aspect van hun politieke signatuur.’”
Visualisatie via DALL E3
De prompts staan op de site bij de afbeeldingen. Zo is te lezen dat de instructie voor Denk, de partij met lijsttrekker Stephan van Baarle, als volgt begint: „Stel je een levendig stadsplein voor tijdens de gouden uren van de zonsondergang, waar het warme licht de scène in een zachte oranje gloed hult. In het midden van het plein staat een grote, oude boom met weelderige groene bladeren, die symbool staat voor groei, kracht en verbinding.”
Smits publiceert nieuwe afbeeldingen ook op sociale media. Tot zijn verbazing reageerden de betrokken partijen soms met likes. „Aan sommige visualisaties kun je afzien dat de betreffende verkiezingsprogramma’s een beperkt beeld oproepen. Ben je daar blij mee, vroeg ik me af.”
De partijverbeeldingen vormen een fijn uitgangspunt voor een kleine quiz. Bij dit artikel staan de door ChatGPT en DALL·E3 gegeneerde visualisaties van negen verkiezingsprogramma’s. Kunt u herkennen om welke partijen het gaat? De afbeeldingen zijn ook te beschouwen als een alternatieve kieswijzer, zegt Smits: in welk Nederland wilt u wonen?
Quiz: Welke partijen herkent u in deze beelden?
Oplossing: 1. CDA, 2. SGP, 3. VOLT, 4. PVV, 5. BBB, 6. NSC, 7. 50 Plus, 8. D66, 9. SP
