De timing had haast niet slechter gekund voor NSC. Nog geen week na het aangekondigde vertrek van oprichter Pieter Omtzigt stonden de Kamerleden van NSC en hun vicepremier recht tegenover elkaar.
De inzet: een omstreden voorstel van NSC, samen met BBB, PVV en SP, over pensioen. Deze partijen stellen voor om werknemers en gepensioneerden inspraak te geven bij de overgang op het nieuwe pensioenstelsel.
De bedenker van dit voorstel, NSC-Kamerlid Agnes Joseph, kwam woensdag met een harde aanval op de pensioensector, werkgevers, vakbonden, regeringsadviseur Raad van State en toezichthouders De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Zij hadden allemaal gewaarschuwd voor haar plan, dat tot chaos, hoge kosten en jarenlange vertraging zou leiden.
Joseph noemde de kritiek van de Raad van State en toezichthouders „een stortvloed van onbewezen stellingen”. Zij zijn „tegen ons tekeer gegaan”, zei ze. „Kennelijk is dat hun stijl.” Maar zij zitten er allemaal naast, volgens Joseph, die benadrukte dat zij zelf uit de pensioensector komt. Volgens Joseph heeft haar voorstel helemaal geen grote gevolgen. En een andere vraag vindt zij veel belangrijker: „Wie komt er op voor de mensen thuis?”
Onduidelijk is nog of haar voorstel een meerderheid krijgt. De stemming is pas na de meivakantie, over twee weken. Daarvoor zouden Denk én de Partij voor de Dieren er voor moeten stemmen. Denk zei „nog geen finaal oordeel” te hebben, al klonk Kamerlid Dogukan Ergin bepaald niet enthousiast. Ook de Partij voor de Dieren, die niet meedeed aan het debat, weet nog niet hoe ze gaat stemmen.
Wat wel duidelijk is: hoe NSC, nog geen week na het vertrek van oprichter Pieter Omtzigt, twee gezichten liet zien.
Want vicepremier Eddy van Hijum, partijgenoot van Joseph en minister van Sociale Zaken, sloot zich wél aan bij de kritiek van de sector, Raad van State en toezichthouders. Daar had hij „best wel mee geworsteld”, zei hij. Maar vanuit zijn „bijzondere verantwoordelijkheid voor het stelsel” kon hij niet anders dan concluderen dat de „verwachte voordelen niet opwegen tegen de nadelen”.
Hij probeerde begripvol te klinken naar Agnes Joseph. Hij noemde haar „onderliggende zorg” terecht, dat mensen „beter meegenomen” moeten worden in de keuzes van pensioenfondsen, werkgevers en vakbonden. Van Hijum wil daar binnenkort nieuwe voorstellen voor doen, zei hij. Die zullen er vooral op neerkomen dat pensioenfondsen hun keuzes beter moeten uitleggen.
Andersom toonde Joseph geen begrip voor de minister. Ook hem viel ze hard aan. Van Hijum had net een vraag van haar beantwoord: waarom hebben mensen normaal wel instemmingsrecht als hun fonds iets aan hun pensioen verandert, maar nu niet? Deze grote hervorming is veel complexer, zei Van Hijum. Daardoor is het onvergelijkbaar. „Ik heb zelf dit soort waardeoverdrachten gedaan, dat kon gewoon”, antwoordde Joseph. „U houdt uzelf én de bevolking voor de gek hiermee.” Van Hijum was zichtbaar van slag door deze suggestie dat hij liegt.
Complotachtige theorieën
Andere Kamerleden bevroegen Joseph uitgebreid over haar aanval op de Raad van State en toezichthouders. Volgens VVD’er Thierry Aartsen wakkert Joseph „complotachtige theorieën aan”. Don Ceder (ChristenUnie) vroeg: „Is NSC een populistische partij die instituties ondermijnt, alsof daar koekenbakkers zitten?” Nee, zei Joseph, waarna ze haar klacht herhaalde dat „die instituten niet ingaan op de principiële vraag of mensen wel voldoende inspraak hebben gehad”.
Kritiek kreeg Joseph ook op de vorm van haar plan: geen initiatiefwet, maar een wijzigingsvoorstel (‘amendement’) bij een klein, totaal onomstreden wetsvoorstel van minister Van Hijum. Die wet geeft de pensioenfondsen een jaar langer, tot 1 januari 2028, om over te stappen op het nieuwe stelsel. Waarom maakte NSC niet een aparte initiatiefwet voor haar ingrijpende plan, vroeg SGP-Kamerlid André Flach. Want als de Eerste Kamer tegen dit NSC-plan wil stemmen, torpedeert ze daarmee ook het uitstel tot 2028.
Volgens Flach komt dit NSC-voorstel neer op het „bijna compleet terugdraaien” van de in 2023 ingevoerde pensioenwet. Terwijl de Tweede Kamer hier toen bijna honderd uur over vergaderd had, ook over het instemmingsrecht. Flach: „Vindt mevrouw Joseph dit goed bestuur?”
Een initiatiefwet duurt jaren, antwoordde Joseph, en zo veel tijd is er nu niet. Ingrijpend vindt Joseph haar voorstel niet. „De stelselwijziging blijft staan”, zei ze, maar dan met inspraak.
Groter dilemma
Als de Tweede Kamer voor dit voorstel stemt, komt Van Hijum voor een nog groter dilemma te staan. Hij zal dan moeten besluiten of hij zijn uitstelwet tot 2028, waar het instemmingsrecht dan onderdeel van is geworden, gaat verdedigen in de Eerste Kamer. Hij kan het ook intrekken, waarmee hij een grote wens van zijn partij actief om zeep helpt.
Vandaar dat Kamerleden van de minister wilden weten: wat gaat hij doen, als dit voorstel wordt aangenomen? Dat weet hij nog niet, zei hij. Maar het is zeker geen vanzelfsprekendheid dat hij de wet doorzet. „Ik zal met uitvoerders, maar ook in het kabinet, goed de consequenties moeten uitwerken voordat ik dat kan zeggen.”
Het kabinet verwacht onder meer dat dit NSC-voorstel de komende jaren enkele miljarden euro’s kan kosten. Ook ziet Van Hijum in het NSC-voorstel nog allerlei losse eindjes en tegenstrijdigheden met het bestaande wetsvoorstel, zei hij. Dus áls hij het al doorstuurt naar de Eerste Kamer, dan zal hij dat niet doen zonder aanvullende aanpassingen, zei Van Hijum. „Het huidige amendement is onvoldragen. Dat zegt ook De Nederlandsche Bank, de Autoriteit Financiële Markten, de Raad van State. En ik kan niet anders dan tot conclusie komen dat dat zo is.”
Lees ook
NSC-Kamerlid Agnes Joseph zet haar omstreden referenda-plan door: ‘We gaan heel Nederland resetten op pensioengebied’
