Een kriebelend plekje waar je nét niet lekker bij kunt: ook orka’s hebben er soms last van. Maar ja, begin er maar eens aan, even flink krabben met je vinnen.
Amerikaanse biologen schrijven deze week in Current Biology dat een zuidelijke orkapopulatie in de Stille Oceaan, voor de kust van British Columbia en Washington, gereedschap gebruikt om de jeuk te lijf te gaan. Ze breken kelpstengels af, duwen die tegen het lichaam van een andere orka en schuren dan langdurig langs die groepsgenoot, zodanig dat de kelp wordt platgerold. De wetenschappers noemen het gedrag allokelping, naar het verschijnsel allogrooming: sociaal gedrag waarbij dieren elkaars vacht vlooien.
Hoewel een andere vorm van ‘kelping’ al langer bekend was (orka’s die zelfstandig met kelp spelen), is dit nieuwe gedrag volgens de biologen extra speciaal omdat het een eerste voorbeeld van gereedschapgebruik door zeezoogdieren zou zijn. De orka’s bewerken de kelpstengels doelmatig, zo schrijven de onderzoekers, door er stukken af te breken tot het ideale krabgereedschap ontstaat. Vooral de zogeheten bull kelp (Nereocystis letkeana) zou daar geschikt voor zijn, omdat die stevig en flexibel tegelijk is, met een gladde buitenkant. „Zoals een met water gevulde tuinslang”, aldus de biologen. Binnen de populatie komt het gedrag regelmatig voor, zowel bij mannelijke als bij vrouwelijke orka’s.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is aangekomen bij het Catshuis in Den Haag. Hij werd daar ontvangen door demissionair premier Dick Schoof en sprak kort de pers toe. Zelensky legde de nadruk op de Oekraïense productie van drones, een industrie die sinds de oorlog flink is gegroeid in het land, en zei dat het land daarin graag samenwerkt met bondgenoten. „Rusland werkt samen met Noord-Korea en Iran, wij moeten samen onze stappen zetten.”
Ook bedankte Zelensky voor een nieuw Nederlands militair steunpakket aan Oekraïne dat dinsdag werd aangekondigd, met daarin onder meer honderd aanvullende dronedetectieradars en voertuigen voor het vervoer van gewonden. De Oekraïense president zei er naar uit te kijken om in de toekomst deel uit te maken van „de grote Europese familie”.
Met medewerking van Lamyae Aharouay in Den Haag
Liveblog NAVO-top
Secretaris-generaal Mark Rutte opent NAVO-top: ‘Geen zorgen, de VS staan aan onze kant’
Even leek de oorlog in het Midden-Oosten verrassend snel aan zijn einde te zijn gekomen, toen Donald Trump in de nacht van maandag op dinsdag een staakt-het-vuren bekendmaakte. Maar dinsdagochtend klonken in het noorden van Israël toch weer luchtalarm. Hoewel Iran ontkent dat het raketten afvuurde, liet de Israëlische minister Israel Katz (Defensie) weten dat hij het leger de opdracht gegeven heeft om „krachtig te reageren”.
Zo mislukt wellicht het plan van de Amerikaanse president, die ’s nachts op zijn socialemediaplatform nog in kapitalen het einde van de ‘Twaalfdaagse Oorlog’ aankondigde. Die naam herinnerde aan de Israëlische minister Moshe Dayan, die in 1967 de gewonnen strijd tegen de buurlanden van 5 tot 10 juni de ‘Zesdaagse Oorlog’ noemde – naar verluidt omdat zes dagen zo mooi verwijst naar de tijd die God nodig had om de wereld te scheppen. Ook Trump smokkelde er een dagje bij in zijn naamgeving van de strijd, die elf dagen geleden begon.
Vooral de afgelopen dagen verliepen bijzonder turbulent. Binnen 48 uur bombardeerde de Amerikaanse luchtmacht Iraanse nucleaire installaties met zijn meest krachtige niet-nucleaire bommen, volgde er een Iraanse tegenaanval met raketten tegen de grootste basis van de VS in het Midden-Oosten waarop Trumps social-media bericht met het staakt-het-vuren volgde.
‘Zeer zwak antwoord’
Niet de persafdeling van het Witte Huis, maar het Truth Social-account van Trump geeft vooralsnog het beste inzicht in de ontwikkelingen. Dinsdagochtend toonde Trump een zeldzaam blijk van nederigheid. „Het staakt-het-vuren is nu in werking getreden. Schend het alsjeblieft niet!” drukte de president Israël en Iran op het hart. Maandagavond (Amerikaanse tijd) had Trump tevreden geconstateerd dat de Iran met een „zeer zwak antwoord” had gereageerd op „onze vernietiging van hun nucleaire installaties”. Hij bedankte Iran voor de waarschuwing vooraf, waardoor Amerikaanse slachtoffers en schade op de militaire basis in Qatar konden worden voorkomen. In Trumps visie was de bescheiden Iraanse reactie noodzakelijk om de volgende stap te kunnen zetten: „Het belangrijkste is dat ze het nu uit hun ‘systeem’ hebben gewerkt en er, hopelijk, geen verdere HAAT meer zal zijn.”
Kort daarna meldde Trump welke afspraken precies gemaakt zijn. Iran zou als eerste stoppen, zes uur later gevolgd door Israël. Na 24 uur zou het einde van de Twaalfdaagse Oorlog „worden begroet door de wereld”. De oorlog die jaren door had kunnen gaan en het hele Midden-Oosten had kunnen verwoesten is volgens Trump hiermee voorkomen. Maar Trumps grilligheid blijkt uit een bericht dat hij zondag nog plaatste, waarin hij suggereerde dat het een goed moment was voor een regimewisseling in Iran. Kort daarvoor hadden vicepresident Vance, defensieminister Hegseth en buitenlandminister Rubio gezegd dat regimewisseling geen Amerikaanse doel was. Dinsdagochtend lijkt Trump weer zeer tevreden met het Iraanse regime.
Lees ook
Lees ook: Trumps gok kan leiden tot een radicaal andere orde in het Midden-Oosten
Vergeldingsactie
Terwijl Trump zijn berichten plaatste, werkte het Witte Huis in de uren na de Iraanse aanval driftig aan het bewerkstelligen van een staakt-het-vuren. Trump sprak volgens CNN met de Israëlische premier Netanyahu terwijl vicepresident Vance, buitenlandminister Rubio en diplomatiek gezant Steve Witkoff via Qatar communiceerden met de Iraniërs. Mogelijk is er ook direct met Iran gesproken.
Trump zou al eerder zijn zinnen hebben gezet op het bewerkstelligen van een staakt-het-vuren. Vlak na de Amerikaanse aanval op de Iraanse nucleaire installaties instrueerde de president Witkoff om Teheran daarvan op de hoogte te brengen, meldt nieuwssite Axios. De Iraniërs lieten daarop weten niet te willen onderhandelen voordat ze hadden teruggeslagen.
Na hun vergeldingsactie tegen de Amerikaanse luchtmachtbasis in Qatar zouden de Iraniërs de VS hebben laten weten het daarbij te houden, waarna Washington nogmaals aandrong op onderhandelingen. Ditmaal stemde de Iraniërs toe. Daarmee leken de gebeurtenissen van de afgelopen dagen volgens een helder stappenplan te verlopen. Er was afstemming tussen de VS en Iran. Ook opmerkelijk was de rol van Qatar, dat in de vuurlinie lag van de Iraanse vergeldingsaanvallen maar óók bemiddelaar is in het conflict.
Niet zo concreet
Vaak zijn het de overwinnaars die de naam van een oorlog bepalen. Mocht de strijd alsnog gestaakt worden, kan Trump dan inderdaad, samen met Netanyahu, de overwinning claimen?
De Israëliërs hebben de voorbije weken de toon gezet in de internationale rechtsorde door hun besluit om Iran te bombarderen vanwege een veronderstelde nucleaire dreiging die volgens experts helemaal niet zo concreet is. Vervolgens riep Netanyahu succesvol de hulp in van zijn grote bondgenoot, die als enige over materieel beschikt dat zwaar genoeg is om ondergrondse uraniumfaciliteiten te bestoken.
Wat Tel Aviv en Washington correct hebben ingeschat, is dat de Iraniërs een zwakke positie hebben. De aankondiging van opperste leider ayatollah Ali Khamenei dat Iran net zoveel raketten had afgeschoten als dat er Amerikaanse bommen op nucleaire installaties vielen, was een duidelijk signaal dat hij niet op zoek was naar verder conflict met de VS. Dat Iran vervolgens met een staakt-het-vuren akkoord ging, kan na de honderden vermoorde generaals, burgers en wetenschappers worden gezien als vernedering.
Voorlopig heeft Netanyahu met hulp met de Amerikanen zijn status bevestigd als de alfaman van het Midden-Oosten. De Israëlische premier maakt werk van zijn belofte om de orde in het Midden-Oosten te veranderen. Maar hoe enthousiast Trump vannacht ook victorie kraaide, het is nog zeer de vraag hoe duurzaam deze nieuwe orde blijkt te zijn. Nadat Trumps voorganger George W. Bush op 1 mei 2003 met zijn ‘Mission accomplished’ de Irakoorlog als beëindigd verklaarde, duurde de oorlog nog acht jaar.
Lees ook
Lees ook: Waarom heeft Israël Iran nu aangevallen? En twaalf andere vragen over de nieuwe oorlog
Het kabinet trekt 175 miljoen euro extra uit voor steun aan Oekraïne, maakte demissionair minister Ruben Brekelmans (Defensie, VVD) dinsdagochtend bekend, op de eerste dag van de NAVO-top.
Bijna de helft van dat bedrag, 80 miljoen euro, gaat naar de aanschaf van nieuwe drones. De rest van het geld is bedoeld voor honderd radarsystemen die aanvallende drones ontdekken en voor onbemande voertuigen die gewonden van de frontlinie kunnen evacueren.
Volgens Brekelmans is de nieuw toegezegde steun „cruciaal”. Steden zoals Kyiv worden nog steeds bijna dagelijks bestookt door Russische drones en raketten, en ook aan het front wordt nog altijd zwaar gevochten. Brekelmans benadrukt dat Oekraïne op de NAVO-top „zeer belangrijk” is en dat de boodschap van Nederland zal zijn dat „de steun onverminderd doorgaat”.
Eerder dit jaar zegde het kabinet al 500 miljoen euro toe voor de productie van drones. Daarmee kunnen de Oekraïners volgens Brekelmans 600.000 drones produceren. Dat geld was afkomstig uit het versnelde militaire steunpakket van 2 miljard euro dat de regering in maart toezegde. In een persbericht meldt het ministerie van Defensie dinsdag dat de nieuwe steun bovenop de eerder gesloten contracten met de Oekraïense industrie komen.
Liveblog NAVO-top
Secretaris-generaal Mark Rutte opent NAVO-top: ‘Geen zorgen, de VS staan aan onze kant’
