Een decor met een molen en een grachtenpand, echte tulpen en spruiten, een haringkar, stroopwafels, en blaasband Kleintje Pils die Laat de zon in je hart speelt. Alle Hollandse clichés zijn er vrijdag bij de opening van het NL Paviljoen op de Grüne Woche in Berlijn, de grootste landbouwbeurs van Europa.
Om acht uur ’s ochtends stroomt het vol met mensen uit de Nederlandse agro- en voedselindustrie en van de overheid. Na de traditionele ‘provincieborrel’ in een rooftopbar in de stad de vorige avond, staat nu een lange, lange rij voor de koffiebar.
Maar een échte Frau Antje die kaasblokjes uitdeelt, het symbool van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO), ontbreekt dit jaar. Er is alleen een bordkartonnen Frau Antje in klederdracht om selfies mee te maken. Dat komt omdat de brancheclub het bezoek aan de beurs heeft afgezegd wegens de uitbraak van mond-en-klauwzeer (mkz) in de Duitse deelstaat Brandenburg, waar Berlijn in ligt. „Er gaat een verkeerd signaal van uit als zij er wel zou zijn”, legt een NZO-woordvoerder uit aan de telefoon vanuit Nederland.
Grote afwezige
De andere grote afwezige op de 99ste editie van de Grüne Woche is landbouwminister Femke Wiersma (BBB). Uit voorzorg, om snel te kunnen handelen als de mkz-uitbraak zich zou uitbreiden, is Wiersma in Nederland gebleven. Maar een risico op besmetting in Berlijn is er volgens experts niet, heeft het ministerie gemeld. Dus is staatssecretaris Jean Rummenie (BBB) wél aanwezig om het NL Paviljoen te openen, samen met de Duitse landbouwminister.
Dat er zes Tweede Kamerleden hierheen zijn afgereisd, van VVD, NSC, GroenLinks-PvdA en D66, noemt Rummenie in zijn openingspraatje niet. Dat zou hij misschien ook ongemakkelijk vinden, omdat Caroline van der Plas en andere leden van de BBB-fractie – Rummenies eigen partij – afwezig zijn.
Rond één uur ’s middags komt vrijdag het nieuws dat Duitsland de landelijke noodmaatregelen tegen verspreiding van mkz opheft. De uitbraak lijkt beperkt te zijn gebleven tot drie waterbuffels op een boerderij in Hönow, een tweede verdachte situatie bij een kudde geiten uit het district Barnim blijkt loos alarm.
Was het geen „overtrokken reactie” van de minister van Landbouw om wegens mkz thuis te blijven, wordt staatssecretaris Rummenie eerder die ochtend gevraagd tijdens een persmoment. Hij gaat er niet op in. „Dit is nou zo Nederlands weer. Gaan we elkaar weer de maat nemen”, zegt Rummenie geïrriteerd.
Zo komt voorlopig een eind aan een week van onzekerheid en verwarring over de mkz-uitbraak in Brandenburg. Bij de laatste grote uitbraak in het Verenigd Koninkrijk in 2001 werden daar bijna 6,5 miljoen landbouwdieren preventief gedood, in Nederland ongeveer 300.000.
Ook Nederlandse politici en bestuurders twijfelden of ze wel of niet naar Berlijn moesten afreizen. De Grüne Woche is hét netwerkfeestje voor de agrosector en Duitsland is de belangrijkste handelspartner. Maar stel dat de uitbraak wel groter zou worden, of dat ze het virus zelf mee terug zouden nemen via hun kleding, schoenen of een handdruk?
Geen koeien, wel paarden
Informeel laat minister Wiersma leden van de landbouwcommissie van de Tweede Kamer op dinsdag al weten dat dat risico zeer klein is.
Op de Grüne Woche zijn dit jaar namelijk geen evenhoevige dieren aanwezig die vatbaar zijn voor mkz, zoals koeien, schapen en geiten – wel paarden en konijnen. Als Kamerleden met de auto door een besmet gebied zouden rijden, zou het virus theoretisch aan hun banden kunnen blijven plakken, maar Berlijn is wel 700 kilometer rijden en het virus kan niet lang overleven zonder gastheer. Als je als Kamerlid niet in besmet gebied komt, en per trein of vliegtuig reist, is er eigenlijk geen risico dat je de ziekte verspreidt.
Lees ook
In Kootwijkerbroek ‘wás in 2001 helemaal geen mkz’ en de boeren hopen dat het virus nu ook wegblijf
De landbouwcommissie wil dinsdag om 17 uur samenkomen voor gezamenlijk overleg over een besluit. Maar dan verschijnt eerder die middag al een filmpje van BBB-leider Caroline van der Plas online. „Lieve mensen”, zegt ze, vanwege de mkz-uitbraak gaan BBB-Kamerleden, het partijbestuur en andere BBB’ers „natuurlijk níet naar de Grüne Woche”.
Er is verbazing en irritatie bij sommige andere fracties, die vinden het oncollegiaal omdat dit ook druk legt op hun besluit om wel of niet te gaan. „Ik snap de ophef niet zo goed. Iedereen maakt zijn eigen keuzes”, reageert Van der Plas. Zij wist toen ook al dat het ministerie het besmettingsrisico zeer klein achtte, maar BBB wil solidair zijn met boeren en heeft alle „niet-noodzakelijke bezoeken” afgezegd. Van der Plas: „Bij een uitbraak in Nederland wíl je niet zelf in de discussie belanden.”
Minister Wiersma laat die dinsdag daarna officieel bekendmaken dat zij in Nederland blijft en dat experts zeggen dat er „geen veterinair risico is.” VVD-Kamerlid Thom van Campen, de reisleider van de commissie, wil dat wel graag officieel bevestigd zien. Hij vraagt de minister woensdagochtend een „risicobeoordeling”, een Kamerbrief met een onderzoeksverslag waarin staat dat de kans op een mkz-besmetting „verwaarloosbaar” is. En wel graag vóór 14 uur, want de trein van Amsterdam naar Berlijn vertrekt precies twee uur later.
Van Campen: „In de commissie was de afweging: is er een kabinetsafvaardiging? Ja. Is er een risico? Nee. Dus wie wil, kan naar Berlijn.”
Sommige Kamerleden maken een eigen afweging. De ChristenUnie en SGP vonden het niet gepast om te komen nu minister Wiersma er zelf niet was, terwijl zij de Kamerleden formeel had uitgenodigd. Het ministerie betaalt ook de kosten van hun hotel in Berlijn.
Carpaccio van wilde gans
Opvallend is ook dat sommige BBB-gedeputeerden bewust niet komen, maar anderen weer wel. De Zeeuwse landbouwgedeputeerde Arno Vael maakt op maandag al bekend dat hij niet naar de Grüne Woche gaat, nog vóór BBB-partijleider Van der Plas en BBB-minister Wiersma hun afwezigheid melden.
Maar BBB-gedeputeerde Jelle Beemsterboer uit Noord-Holland staat bij de provincieborrel in Berlijn op donderdag gewoon aan de deur iedereen welkom te heten. Hij is gastheer, Noord-Holland en Zuid-Holland waren dit jaar aan de beurt om de borrel te organiseren. Speciaal met streekproducten: er gaan schalen rond met lepeltjes Haagse bluf en carpacciorolletjes van wilde gans.
„Als het ministerie besluit dat het veilig is om hier te komen, is het niet aan de provincie Noord-Holland om een andere afweging te maken”, zegt hij. Bovendien kun je niet zomaar een borrel afblazen en driehonderd genodigden teleurstellen, zegt BBB-gedeputeerde Mariëtte van Leeuwen van Zuid-Holland. „Het gaat ook om het gemeenschapsgeld dat we uitgeven.”
De paniek zat vooral in bestuurlijk Nederland, Duitsland zelf had de mkz aardig onder controle, is de indruk van Laura Bromet van GroenLinks-PvdA. De Kamerdelegatie zou in Duitsland ook met minister Wiersma op excursie gaan naar supermarktketen Rewe, vertelt ze. Maar dat is door het ministerie afgezegd, toen Wiersma besloot thuis te blijven. „Dat vonden wij onzin, wij wilden alsnog gewoon gaan”, zegt Bromet. „Toen wilde staatssecretaris Rummenie wel mee, maar heeft supermarkt Rewe het bezoek zelf afgezegd.”
„Het is allemaal zo ondoordacht”, zegt Bromet, „om zo met een belangrijke handelspartner om te gaan.”
De leden van de Tweede Kamer is een alternatief programma aangeboden, reageert de woordvoerder van Rummenie.
De nieuwe EU-landbouwcommissaris Christophe Hansen zei op de Grüne Woche tegen een Nederlandse journalist dat minister Wiersma beter wél had kunnen komen, om in Berlijn samen de mkz-aanpak op elkaar af te stemmen. „Dat vind ik een beetje… Hoe moet ik dat nou zeggen? In deze moderne wereld kun je op veel manier contact met elkaar hebben”, reageert Rummenie daarop. „Ik ga niet in de beweegredenen van mijn minister treden. Het is uit goede zorg dat ze thuis is gebleven.”
